Category: Zepis Melanze / Mixed Spices

©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM

LAMOR ENN ZEAN

Ler li ti pe fors later avanse, zour so nesans, pou kapav respire, sorti dan nwar, lev lizie ver lalimier, tou bann plant, so gran kouma so piti, ti aplodi. Sa li pou vinn enn kalipa sa! Later karte, les li pase. Li lev latet gayar, ouver so leker koma’nn parosol, pran tou lenerzi soley, kouver so gran frer ar so prop lonbraz ziska li fletri, pati dan labou, e vinn nouritir pou babou grandi. Mari sa!

Depi so nesans, li ti konn enn sel kiksoz. Pran, pran, pran! Li tal so lenportans dan tou direksion: so fetaz grenp ver lesiel, obliz vwazen zet lekor ousa emigre; so rasinn pa zis fons dan fon me tale kouma lapat ourit ki al sous zi lavi dan lavenn lezot; so bann mamb-koutpwen-zean nokawte mem ti rival dan so lantouraz ar sitan efikasite ki vit-vit so sime kler nenport kot gete.

Siklonn vini, siklonn ale nou gran gayar vinn pli gayar. Lalev vire, regar oten, li get letan met prop partou; parta-parta bann bachara tous so lipie ar zot latet. Li tousel krent, frengan, for e pwisan. So lonbraz per li. Seki li dir samem e kot li zet so mepri frwa nanye pa gagn kouraz pouse. So lonbraz fer zot per, tire.

Siklonn vini, siklonn ale, li santi for so solitid. Ler soley bril so seve, li santi tanperatir monte partou kote e so ledwa lipie transpire; ler lapli tonbe li santi teren glise anba so lipie; ler divan soufle peyna paravan pou anpes so lekor net tranble. Parfwa li rod enn soutien me bann vwazen tro-tro lwen pou kapav tann lame. Zot mempa tann li plengne. Souvan-souvan dan gro lapli li santi lipie glise; andire pe gagn vertiz. Parey kouma zansiv vie bonom so rasinn pe desose. Soubasman pe desese.

Enn swar Desam, omilie lanwit, ti ena enn tapaz bizar. Enn ti koutvan ki normalman zis fer pie-fler perdi petal, pa kone kimanier, ti fer gran soliter plati lor later. Ena panse laz ti rantre, inevitab ti arive. Bann ki pa ti tro kontan li ti mirmire ki tou pese pey lor later. Samem refren fezerdespri ek vantardiz.

Siklonn ale, siklonn vini lekor zean vinn lapousier e ar melanz dilo ek ler li ti vinn vitaminn later ki ti nouri nouvo repous parta-parta.

BARLIZOUR

Laba dan les, lapoud kotone gri pal-pal pe timidman sey efas parsi-parla gri fonse ki tir lor nwar. Lanwit ti bien-bien nwar, nwar-zekler kouma enn ledan ki pe lanse. Kalman bliye kalme douler.

Laba dan les, palet ranplas ti penso fen ki finn tranpe dan melanz pali e gri fonse kontign kile. Kile, kile ziska roulo roul so klarte dan tou ti kwen lobskirite. Zwazo sante, azann kriye, lisien zape.

Laba dan les, palet Bondie ofer soley kouler mazik: ble elektrik, oranz mistik borde ar lor, mov-violet, rouz ekarlat. Dife veloute pe amenn lavi.

Taler mo dantis pou bizen ras sa ledan la.

‘DEJA VU’

Sa kolinn la, enn touf pie, enn ti kabann! Mo’nn deza vinn isi. Non pa posib. Peyna pie tamaren, zanblon, vavang. Isi nou dan Highlands Lekos, pa dan vilaz Goodlands. Me mo’nn deza trouv sa kabann la, sa kolinn la, sa touf pie la. Kan? Kotsa?

Soley finn fini kouse, labrim pe koumans leve. Bann fey lotonn ki talerla ti plen ar dife soley kousan finn vinn maron fonse. Taler bann pie lor kolinn pou zis enn silwet nwar masif ki finn poze lor lorizon enn lesiel san lalinn.

Enn santiman bizar chombo mo lekor ek mo lespri. Eksitasion ek fristrasion met paryaz. Personn pa gagne. Mo tousel dan mo balon transparan andeor letan.

Mo lev latet pou get lao. Detrwa zetwal finn koumans paret, tousel dan lespas ek letan enfini. Tousel kouma mwa? Zot lalimier sorti bien-bien lwen depi koumansman letan kan kreasion ti koumanse. Kan konn gete zot pa tousel – enn etensel dan fon koltar – me zot anpandan par gro-gro grap kouma bouke fedartifis.

Me mwa dan tousa, ki mo ete? Enn gren disab, enn lapousier? Tousel-tousel, mo nene plat kont vit loto dan lotonn fre Highlands Lekos, get kolinn som ar so lonbraz vertikal galoupe al kasiet dan kontour. Enn tristes-lafreyer chom mo lagorz. Eski tousa enn aksidan ki fini sek dan enn ti fraksion letan?

Kifer sa lenpresion ‘déjà vu’? Eski ena lien ant koumansman, zordi ek dime? Eski mo zis enn lapousier ousa plito enn lapousier zetwal ki zame tengn?

Loto arete… Brek titour… Mo pa tousel.

Continue reading “VIGNET, KAMEO EK LEZOT BADINAZ par D.Virahsawmy”

(NOVELA TEATRAL AN ESEYAZ)

©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM

PROLOG

Pou selebre nou laniverser maryaz, mwa ek mo bieneme nou ti deside pou al teat. Nou lavi ti enn gran teat, parfwa ge, komik, parfwa tris, trazik me zame fad. Me tanzantan nou ti kontan al get seki pase dan teat lavi lezot. Sa swar la ti ena dan teat Plaza enn pies spesial me bizar. Bizar dan so form, bizar dan so konteni. Andire bann kreater ek akter ti pe anvi donn nou enn ti sok pou fer nou realize ki bizar finn fini may nou desten swa pou atas nou swa pou fors nou kas nou lasenn.

Kouma rido leve enn vie bonnfam seve jata – seve ki depi koumansman ziska lafen enn lekzistans refiz aksepte seki tou dimoun trouv normal; refiz pengn; seve ki gard lien sakre ar mister profon ki zis entwision kapav kapte – kabose ar pwa lavi ki apiy lor enn baton, rantre. Dan nwar teat so lizie sat chombo lagorz kouma mazik. Enn silans epe anvlop nou tou. Enn sel kou nou tou ti may dan profonder dous-amer lak bizar. Bonnfam la koumans so zistwar.

“Bien-bien lontan ti ena enn gran sivilizasion isi e la kot mo pe diboute ti ena enn maha-stati, stati enn lider ki ti gran, for, respekte me … Pli tar mo dir zot. Ki finn ariv stati la? Mem zafer ki ti ariv Ozimannjas. Zot rapel ki mo kouzen Shelley ti dir? …

De lipie imans anpier
Dibout tousel dan dezer … Pa tro lwen
Dan disab, enn fas kas-kase fezer,
So lalev traver ar pouvwar foutan
Montre artis la ti bien kapte tou
Bann foli, grav zot lor materyo mor
Ki ankor la, mem li li finn kit nou.
Lor so sokl kapav lir mesaz grave:
“Mwa Ozimannjas, mo pli for ki for;
Get mo pwisans, twa ki Gran, e tranble.”
Apart sa peyna nanye. Otour debri
Sa maha rwinn la, kot lizie bate
Disab touni tal partou so mepri.

Lipie anpier, lekor fel-fele, kas-kase ek sokl, tou finn fonn, finn vinn disab ar pasaz letan. … Anverite, li pa ti apel Ozimannjas me kouma mo kouzinn Ziliet pa ti gagn kouraz dir, ‘ferfout ar nom!’ Ayaya! La zot pou dir mo vilger. Pa kone kifer. Kan mo mazinn gonaz dan lavi mo pa kapav tini vilger. Li defons laport li sorti, koumadir garni finn fware. Me mo promet zot mo pou sey kontrol mo lalang mem si lalang peyna lezo. Kouma mo kouzinn Ziliet ti dir zis enn fwa me ki tou dimoun rapel, pa kone kifer, apel enn roz ‘belzaminn’ ki pous kot latrinn, ousa ‘bezsominn’, li pou kontinie santi parfen roz. Apel pouritir par enn zoli nom, … zasmen par egzanp, sa pa pou fer li santi bon. … Wi, ki mo ti pe dir? … Sa enn bwat sa! Kan laz rantre ena douk babou, boukou-boukou douk …”

Li pa ti gagn letan fini so fraz kan enn zenes, ki tou dimoun ti kone, kontan fer lenteresan, enteronp li.
– Eh chachi, nou finn pey enn tay pou vinn get sa natak la. Ou ou pe fer ler. Al lakaz, al okip chacha. Tann dir li pe gagn fre.

Bonnfam Jata pa ti perdi so sanfrwa.
– Trouve zenes peyna pasians! Enn timama beta. Pa prese, pran letan …

“Sa gran sivilizasion la ti pe fer mirak. Vwayaz dan lespas, fer kloning, kontrol later, lamer ek lezer. Dimoun ti ena boukou lentelizans me santiman ti bien mens. Kan latet grosi me leker retresi bel garrbarr dan douniya. Les nou gete ansam ki ti ekziste avan ki disab ti akapar partou. Nou koumans par koumansman.”

TABLO 1

Bien-bien lontan dan enn pei ki ti apel Gonndouana, ti ena enn montagn ki ti apel Armagedonn. Li ti telman ot ek gran ki bann diferan pep lor flan montagn la, bann diferan tribi Lingawala (bann diferan lespes zako me parmi ti ena bann Mouna ki ti bann zako siper evolie) ti panse ki li ti enn leskalie ki bann lespri dan lesiel, bann bondie, ti pe servi kan zot ti anvi desann lor later e ki bann abitan montagn la ti servi si apre lamor laport lesiel ti ouver pou zot. Montagn la so louk ti misterye. Akoz li ti extra ot so latet ti toultan kasiet dan niaz. Sekife personn pa ti konn kouler so seve, form so lizie, kontour so lalev. Mwens dimoun kone, mwens zot konpran, plis zot koze, envante, spekile. Alafen montagn la ti vinn plis misterye.

Bann diferan tribi Lingawala ti pe viv sakenn so manier me bann Mouna, ki ti sou direksion King Mouna ti pe pran enn lavans lor lezot. King Mouna ti ena enn gran anbision. Li ti ole kre enn gran lanpir lor Montagn Armagedonn, enn lanpir kot soley zame kouse. … Zot kone! Dimoun ki ti pou kapav rakont zot sa kouma bizen se Tata Iranah me li nepli ar nou. Enn tanto kalm, lesiel lor latet Armagedonn ti ouver pou less li rantre. … Lepok li ti malad, so lipie ti move fermal. Rematis. Li ti dimann bann zanfan pez-pez so lipie pandan ki li ti pe rakont zot zistwar.

– Eh beta laba. Vinn isi mo garson. To pez-pez mo lipie e mwa mo rakont zistwar Maha-Armagedonn … parey kouma Tata Iranah ti pou rakont zot sa zistwar la anba pie tamaren dan vilaz Goodlands, si li ti ankor la. … Ahhh! To ena bon lame. To soulaz mo soufrans. …

Personn pa bien kone kan ek kotsa King Mouna ti ne. So tinom ti Karrvaka. So foul nom ti Karrvaka Mouna. Bann ki ti mars ar li ti pe rakonte dan liv istwar, ki peye pou ekrir, ki enn swar ver minwi laport lesiel ti ouver e enn kortez anz abiye an kouler lalimier ti sarye enn baba ar enn kouronn lor ek diaman lor so latet e ti vinn poz li akote enn laprenses ki ti pe reve ki li ti pe gagn baba. Bann ki pa ti kontan li – pa ti ena boukou me ti ena enpe – ti pe dir kasiet-kasiet, parski fale pa mous tande, ki ti ramas li dan karo bred sonz. Akoz samem, dapre zot, li ti nwar kouma ferm lizie. Bann rasis move santiman sa! Fale pa pran zot kont.

Me tou dimoun ti dakor ki depi ki li ti zanfan li ti spesial. Li ti ena enn manier gete koumadir so lizie ti kapav skann ou profonder, met foul ekleraz lor ou sekre plis profon. Akoz sa bann zanfan so laz ti admir, per ek deteste li anmemtan. Ler li ti grandi li ti vinn enn gayar mari atiran. Tou bann mamzel dan pei Mouna ti pe rev li touleswar e, pa bizen dir, bann zenes so laz ti pe santi zalou touf zot sitan for ki zot ti pou avoy li manze si zot ti kapav fer li. Amizir li ti pe grandi li ti pe fer tou dimoun otour li gagn gos. Bien vit bann malen ti koumans kol ar li vadire lakol zak e sak fwa li ti tap enn gro kou bannla ti sir pou ena enpe restan pou plis ki plen zot vant. Bann malen koumsa ena plen partou. Ouver lizie e ou pou trouv zot. Bann ki ti zalou, zot ti pe dir ki bannla zot lalang ti pli long ki zot kravat. Me sa apel fer palab. Bann ki pa ti aksepte so sazes, ti pe rod tir lay, bondie protekter ti pe pini zot. Swa zot ti pe fini lopital, swa simitier. Bondie protekter pa ti les okenn obstak lor so larout. Pou Karrvaka Mouna pa ti ena plas pou santiman ousa emosion. Zis larezon ki ti konte. Dapre li so mision se servi larezon pou konstrir lanpir kot tou mars drwat-drwat, kare-kare, kouma revey. Lavi, li ti pe dir, bizen swiv enn sel sime: lozik-lozik-ek-ankor-lozik. Bizen rekonet li ti ena enn gran rev pou Lanpir Lingawala me kapav arive parfwa ki enn gran, zoli rev exitan touf nou san ki nou realize kifer. La mo pe al tro vit. Bizen tini-tini, koumans par koumansman.

Enn gramaten – sok samacharr – tribi Mouna ti gagn enn gran maler. Zot sef ki tou dimoun ti kontan – li ti enn bien bon dimoun – ti al dormi pou res dormi. Tou dimoun ti trouv sa bien drol parski zot sef pa ti tro vie e li ti zwir enn bon lasante. Me ki pou fer? Lamor ekziste. Tou dimoun ti plor lamor zot sef e zot tou ti rapel ki kantite larm ti koule depi lizie Karrvaka Mouna. Mem bann zanfan sef la ti pe koumans sagren soufrans ki ti pe desir leker zot konpatriyot. Kan so vre papa ti mor Karrvaka pa ti plore koumsa. Apre peryod dey, amizir dat eleksion nouvo sef aprose, enn lepidemi ti koumans devlope ki ti pe atak zis bann kandida potansiel pou plas Sef. Enn par enn zot ti koumans disparet, ousa mor dan zot somey. Sekife zour eleksion ti res enn sel kandida e normal li ti vinn sef pou ranplas sef. Ala kimanier enn bondie spesial ti fer Karrvaka Mouna vinn King Mouna. Tit King Mouna ti tro feb pou li. Li ti ole vinn Anperer Lanpir Lingawala.

King Mouna ti travay so proze dan tou so ti detay. Li ti dekouver enn vie lalwa ki ti fini efase dan memwar kolektif pa zis Armagedonn me osi memwar kolektif Gonndouana. Dapre sa lalwa la kan, apre enn katastrof, ena tro boukou vev ek orfelen, nenport ki zom, si li ena so mwayen, kapav marye ar otan fam ki li anvi pourvi ki li kapav tret zot tou parey e ki personn pa santi ki enn pe gagn plis preferans ki enn lot. Me problem Karrvaka se ki pa ti ena okenn katastrof pou zistifie nesesite marye ar plizier fam. Li ti konsilte tou bann sef spiritiel pou gagn zot konsey me personn pa ti trouv enn solision. Enn zour li ti zwenn enn ansien kamarad lekol – enn voryen, enn fatra me enn sef triyanger. Lor marday pa ti ena so segon. Li ti apel Hatha. Limem ti gos, limem ti drwat; limem ti soley, limem ti lalinn. Dan so kafe pa ti ena triyaz. Li ‘si li ti konn vize. Lor vites li ti konpran ki li ti enn pert-tan pas anmal ar King Mouna. Parkont si li tas ar li kouma so lonbraz, li ti pou kapav kas enn poz lor fotey nimero 2. So lentelizans politik ti dir li ki li meyer gagn tit nimero 2 dan lanpir Lingawala ki sey gagn tit nimero1 dan vilaz Mouna. Pandan enn long peryod li ti prefer al fann so pikan enpe partou, chombo zwisans par likou ziska so prop ler laglwar arive. Li ‘si li ti kwar ki ti ena enn bondie spesial ki ti pe okip so destine. Pandan so vwayaz nanye-fer parsi-parla lor Montagn Armagedonn, li ti dekouver enn tinel sekre ki amenn dan enn lakav-labirent kot eko ti miltipliye nenport ki tapaz san fwa, mil fwa. Souvan li ti servi so konesans pou fer bann diferan tribi per. Li ti for lor imit son, son ki bann zanimo feros fer. Li ti toultan swazir lanwit marenwar e zis minwi enn seri irlman ti kas somey tou dimoun, so gran kouma so piti. Ena dimounn ti pe pipi dan kalson. Ena mem ki … Non, tro malang. Normal, mazorite ti kwar ki bann bondie ti ankoler akoz dimoun ti pe fer tro boukou pese.

Vit-vit Hatha ti realize ki so ler ti finn arive. Si li ti tarde li ti pou perdi tou. Li propoz so plan ar King Mouna ki ekout li ar boukou latansion. King Mouna pa ti bet. Li ti kone ki roder-de-ler touletan fer letour pouvwar kouma mous ver.

KING MOUNA: Hatha, to pa pou fer marday ar mwa, twa?
HATHA: Mwa King Mouna? Mais jamais de la vie!
KING MOUNA: “Jamais de la vie!” To pa kapav koz kouma tou dimoun!
HATHA: Sef, bezwen prononché.
KING MOUNA: Reponn mwa.
HATHA: Ki zafer?
KING MOUNA: To pa pe rod met lak ar mwa kouma sa fatra brakonie dan nou liv istwar.
HATHA: Kisannla?
KING MOUNA: Samem sa voryen ki sak fwa aksepte vinn nimero de e kouma li vinn nimero de, li koumans so marday pou vinn nimero enn e ler li pa kapav li devier latab, li ale pou refer enn nouvo kontra kot li aksepte nimero de e lerla rekoumans so zokris. Kouma li apele?
HATHA: Iznogoud?
KING MOUNA: Non do bachara. To trouve! To prop istwar to pa kone. Aster to’le vinn nimero 2 dan mo gouvernman. Aswar olie to galoup deryer fam, al fer to omwerk, aprann istwar to pei. … Nou ena enn problem serye pou regle. Si to reysi sa, mo nom twa Number Two.
HATHA: Number Two? Ki vedir sa?
KING MOUNA: To ena rezon. Mo bizen aret koz sa dialek la. … Bon ekout mwa bien. Mo finn fer enn gran rev. Gran Anset Gonndouana finn vinn koz dan mo zorey … to pe ekout mwa ousa to pe pans marday?
HATHA: Mo pe mazinn groser ou zorey, kimannyer Gran Anset Gonndouana finn fer pou rant ladan …
KING MOUNA: Aret fer to zes. Ekout mwa.
HATHA: Je suis toute oreille.
KING MOUNA: Mo finn dir twa aret koz patwa.
HATHA: Pa twa sa, pa mwa sa, li sa.
KING MOUNA: To’le mo fer gard ramas twa?
HATHA: Kifer?
KING MOUNA: To pe zwe ar mo, kan li pa ler pou fer zedmo. To pa kone ki zis mwa ki gagn drwa fer sa?
HATHA: Fer kwa?
KING MOUNA: Fer! To pa konn fer? Fer zedmo, fer zedsenn, fer sanblan, fer kwar. Fer, samem so nisa.
HATHA: Han! Fer nisa? Sa mo kone.
KING MOUNA: Hatha tais twa!
HATHA: Yes King Mouna.
KING MOUNA: Pa fasil ar twa! Pe koze, pe koze, pa pe dir nanye.
HATHA: Pa bizen dir, bizen fer. Mem pa dir, sey fer.
KING MOUNA: Ki to kwar, rwayom porno sa?
HATHA: Eskize senier!
KING MOUNA: … Kouma mo ti pe dir twa, Gran Anset Gonndouana ti vinn dir mwa dan enn rev ki se so volonte ki mo bizen inir tou bann tribi pou kre enn maha-nasion sipranasional. Tou bann tribi Lingawala ansam pou vinn Etazini Lanpir Lingawala Gonndouana. Istorik! Mo lide Istorik.
HATHA: To lide? … Pa Gran An … Set …!
KING MOUNA: Mem zafer! Kan to pou koumans konpran?
HATHA: Maha lide pou enn maha-nasion, enn mahapatri, Mahabarat. Jay Ho! Fer li san tarde. Ki to pe atann?
KING MOUNA: Ena de fason pou reysi. Premie dabor fer lager. Anvair partou, kraz partou. Met zot tou azenou anba mo lipie.
HATHA: Deziem dabor?
KING MOUNA: Mo marye ar enn prenses dan sak tribi, fer tou lerwa ek prens abdike …
HATHA: Si zot pa’le?
KING MOUNA: Fer zot tou anvi, anvi pa anvi. Seki rezenbe … be li perdi lalang, perdi anvi rezenbe. Louvraz prop! Demokratik.
HATHA: Ena enn ti problem.
KING MOUNA: Ki problem? Kot problem? Mo sot so lalang.
HATHA: Poligami li ilegal e imoral lor Montagn Armagedonn.
KING MOUNA: Be anba montagn?
HATHA: Sa mo pa tro sir.
KING MOUNA: Pa tro sir ousa to pa konn enn ferfout.
HATHA: Pa tro sir enn ferfout.
KING MOUNA: Bizen fer ilegal ek imoral vinn legal ek moral. Mo kone ti ena enn koutim lontan ki ti permet bann zom marye ar plizier fam …
HATHA: … si apre enn kalamite peyna ase zom …
KING MOUNA: To kone?
HATHA: Me pa finn ena okenn kalamite.
KING MOUNA: Si nou kre kalamite?
HATHA: Kre kalamite?
KING MOUNA: Be wi pagla. … Nou kre lepidemi artifisiel ki afekte zis zom; nou ed lepidemi la fer ravaz ki bizen; lerla nou permet bann nouvo vev partaz lili ar seki pa vev. Zenial! To pa dakor?
HATHA: Foul dakor me si to permet mwa …
KING MOUNA: Permet twa! Permet twa!
HATHA: Kikfwa ena enn lot solision … pa neseserman meyer me ki kout pli bomarse.
KING MOUNA: Tansion bomarse kout ser.
HATHA: Si koumadir nou fer dimoun kwar ki Gran Anset Gonndouana pe ekzize ki zom bizen ena detrwa fam, plis ena plis li bon, e si nou pa ekout li li pou avoy so malediksion e lerla kalamite lor kalamite pou tom lor nou.
KING MOUNA: Posib sa?
HATHA: Mo kwar. Les sa dan mo lame.
KING MOUNA: Si to reysi, mo pou …
HATHA: King, mo pa bizen nanye. Mo enn patriyot ki gagn plezir dan donn plezir mo lerwa. The job well done. That’s my motto.
KING MOUNA: Depi kan to koz Bhojpuri?
HATHA: To prefer dalpouri?

Continue reading “MAHA-ARMAGEDONN par Dev Virahsawmy”