KREASION 2012-2018
©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM
BAGET-JAZ
(ENN TI POGNE SIS PAR KAT)
1. ALA BAGET-JAZ!
Kot li pase sikann fer vant:
“Ala baget-jaz, do mami!
Vilen baget-jaz, mo fami!
Li meg kouma golet tir tant;
Kouma golet pou kas mason;
Kouma lalinn ki san lamson.”
Me touleswar dan kabare
Li fer nou lespri voltize
Ler so baget ritme batri,
Met lesans-lanbians dan lavi.
2. KARTIE MILITER, GOUDLENS
Dan vilaz nesans ek vilaz krwasans
Tou bann zans kontan rod sans pou tir lay.
Enn ti detay mens gagn gran lenportans
Si li met lesans dan moter fay-fay.
Enn ti pous traver, enn ti kabosaz
Ase pou aroz zarden rabasaz.
Me kan bez lor baz pe defons baraz;
Maler ek lamor pe fer zot fanor
Enn larme lebra bliye yer so tor
Pou ranz nou lakaz ek efas tapaz.
3. KONNDOROU
Mo babam ti dir mefie konndorou.
“Tansion mo piti, nou bann telegou,
Pa kapav ditou gat repitasion;
Gat pirte disan, kiltir nou nasion.
Pa melanz kalchoul, dilar-sanbrani;
Les lespri malang fer nou fer chi-chi.”
Me kasiet-kasiet peryod destriksion
Li ti donn manze zanfan so zanfan
Ki ti ne malsans andeor so ran
Dan vant enn tifi Nasion Gatnasion.
4. MO KOUZEN SANAS
Profeser ti dir pli katar ki li
Dan nou douniya zame pou gagne.
So mama-papa ti dekouraze.
Ar li lamone pa raport profi.
Profeser koze? Li li rev enn fler.
Sif pe fer lake? Li prefer fer ver.
Mo kouzen Sanas pa ti gagn li bonn
Ar Angle-Franse ni ar kalkile
Me kan zwe ar mo pou fer nou riye
Li ti enn gran fwet, zanfan madegonn.
5. ZANFAN GAWN IRBEN
Laba dan lavil zanfan gawnwala
Ti pas pou baya, enn gana gannpot.
Li anbarase; fer kouma lezot;
Koz sivilize pou zwenn ar bannla.
Malgre li seye li pa trouv sime
Pou rant dan bannla zot serk kadnase.
Me ti’ena sime pou defons miray;
Fer bannla konpran irben ek riral
Zot zanfan zimo depi mem antray
E kan zot de zwenn lamitie donn bal.
6. PIER-POL-ZAK
Kan Pier, Pol, Zak ti sikann mwa;
Kabridanlenn ti apel mwa;
Ti boufonn mo manier koze
Mo ti sagren, mo ti plore.
Kiltir vilaz, mo vre natir,
Ti pe fer mwa pas enn martir.
Enn sans ti’ena Ezenn, Silven
Ki ti pe sant enn lot refren.
“Kabridanlenn, kabrirodrig
Ansam pou fer fatra dans tig.”
7. PATWA GROSIE
Zot tou dir mwa mo koz grosie;
Mo koz patwa ek sipakwa.
Mo bizen koz sivilize;
Pa fer kouma sorti dan bwa.
Mo ti telman entimide
Ki mo ti koumans vinn gaga.
Enn sans enn fwa enn ti pagla
Ti dir mwa aret pran traka:
“Enn diaman brit dan to labous
Enn zoli bizou pou akous.”
8. ZIS ENTELIZAN?
Dan mo vilaz dimoun kontan
Entelizan; bann sef donn pri
Entelizan. Entelizan
Gagn enn trannsenk dan gran fami,
Gagn promosion, repitasion;
Sorti premie dan elexion.
Lisifer ti entelizan;
Li ti mem kwar limem pli gran.
Akoz samem sazes divinn
Dan nou leker finn met mexinn.
9. PANN KE PATTA
Lontan mo ti kwar tou seki mo kwar
Enn zour pou vini tou dimoun pou kwar.
Mo ti kwar senbol mo lavi piblik
Pou ranplas senbol parti politik
Me enn vie chacha enn zour dimann mwa,
“Ki sa ‘kerr-kerr-kerr’ ou koze beta?”
Mo ti bizen dir ki mo senbol ‘ker’
Se enn fey betel, enn ‘pann ke patta’.
Depi sa zour la mo pa fer erer
Pran lespri lezot vadire paysa.
10. DETRWA PETAL ROUZ PA FER BANANE
Kan nou zenn joukal nou kwar li fasil
Efase-refer, redesinn lavi
Ar enn kout kreyon; demay bann difil
Kout baget mazik san ki’ena dibri.
Si nou bien anvi sanz realite
Otomatikman nou rev pou vinn vre.
Amizir dilo naz ziska lamer
Nou koumans konpran enn lot lalimier:
Detrwa petal rouz pa fer banane;
Boukie-banane swiv so prop karne.
11. ENN TIFI FINN MOR
Enn tifi finn ne, enn tifi finn mor.
Li finn mor akoz … dapre tradision
Bizen donn dahej pou so lavenir;
Li finn mor pou nou prezerv nou kiltir,
Koutim ek sistem … akoz pinision
Ki li merite akoz so lekor.
Saraswati ek Parrvati plore
Me larm ki koule pe glis lor bliye.
Komie tan ankor tifi bizen mor
Pou ki Shakti-Shaktimann revinn for.
12. GRAN DIMOUN SA!?!
Enn gran dimoun sa! Prezidan baitka,
Li gagn proteksion patron tabisman;
Minis-Depite frekant so lakaz;
So miray dekor foto prezidan;
Depi senkant an li pe sanz langaz
Pou li res toultan prezidan baitka.
Li finn ranz so nik delix-madigra
-E pa kwar ki li enn pov bachara-
Ar sousaz-gousaz, ar etsetera.
Normal sa beta! Enn gran dimoun sa!
13. KOTSA?
Tou dimoun pe dir li finn arive;
Kan trouv li zot tou dir “Bonzour Misie!”.
Dan so klas toultan limem ti premie
Mem si dan lakour limem ti dernie.
Tou dimoun pe dir li finn arive.
Kikenn kapav dir kot li’nn arive?
Divan so lizie ipokrit fer ler
Me dan so deryer rimer fer fezer;
Pou li mont lao komie fwa li finn
Plant rasinn mofinn, laliann bezsominn?
14. ROUPAYA BAGWANN
Profi li enn fortifian;
Limem moter devlopman.
Profi donn nou lapeti
Pou fer douniya grandi.
Tank nou gard li sou kontrol
Li pa enn move senbol.
Me kan li vinn obsesion
Ki martiriz kreasion,
Ipotek zanfan dime
Finn ler pou tir so manze.
15. NORMAL MATLO!
Dan pei beni, model paradi,
Gran kouma piti, nou tou nou serif.
Nou kone kifer bis fer aksidan;
Kifer larivier vinn bengn dan lari;
Kifer konzestion met pei dan dif;
Kifer lotorout devor nou zanfan.
“Kifer zot pa’le donn nou joutifri?
Ki zot pe atann pou ranz flayover,
Fer lari pli larz, bes lesans so pri?
Ki zot pe atann pou konble lamer?”
16. NEK ENA POU…
Pri pe kas pake; somaz pe monte;
Lesiel finn gagn fit; larkansiel fer wit;
Lamer finn tok-tok; montagn pe pok-pok;
Pwason asmatik, zwazo alkolik
Pe montre zanfan dan vantalankan
Letan ki paran pe kont zot larzan.
Ki pou fer babou; kot so solision?
Nek ena pou donn nou tou piarbi;
Nek ena pou donn nou tou joutifri;
Nek ena pou fixe dat elexion!
17. KOUMANSMAN LAFEN
To pe koz krwasans; li pe koz zwisans;
Zot pe koz plen pos; bannla mem lasos.
Partou kot pase pe tann mem sante:
“Ferm lizie, fonse; pa get kat kote;
Ena enn sime; pa kwar ena de;
Samem nou sime yer, zordi, dime.”
Personn pa’le kwar dime pou enn lot;
Nesans ek krwasans pou zwe enn lot not.
Koumansman lafen akous koumansman
Zordi so lotla endefiniman. (18 Zwen 2013)
BAJANN
(12 SANTE-LAPRIYER POU TRAVERS 12 ERTAN DAN NWAR)
1. ENVOKASION
1
O Entelizans kosmik,
Alim diya artistik
Pou distil parol soule
Ki dan nwar pe tatone.
Nwar, nwar, nwar, nwar mo Bondie
Lanpoul dan lesiel brile.
Soley, lalinn ek zetwal
Finn konsom tou zot masal.
2
O Entelizans siprem
Konfizion pe fer kem-kem;
Tem lor tem pe may-maye.
Demay difil mo panse!
Nwar, nwar, nwar, nwar mo Bondie
Lanpoul dan lesiel brile.
Soley, lalinn ek zetwal
Finn konsom tou zot masal.
3
O Entelizans leker
Aroz kouler lor mo fler;
Fer verb, nom ek azektif
Roule ar kadans kif-kif.
Nwar, nwar, nwar, nwar mo Bondie
Lanpoul dan lesiel brile.
Soley, lalinn ek zetwal
Finn konsom tou zot masal.
4
O Entelizans beni
Ekler nam enn ti lespri
Ki anvi sant to grander
Dan so lavi efemer.
Nwar, nwar, nwar, nwar mo Bondie
Lanpoul dan lesiel brile.
Soley, lalinn ek zetwal
Finn konsom tou zot masal.
2. BONDIE LAMOUR
1
Ar nanye to finn fer tou
Depi tipti miniskil
Ziska grandioz mazeskil
Me to pa enpoz lor nou
Seki twa to bien anvi;
To les nou lib pou swazir,
Les nou lib pou nou azir
Dan lavi apre lavi
Ziska ki nou finn pare
Pou rant dan eternite.
Parski to kontan nou tou
Ki nou enn nanyeditou,
Ki nou enn lespri zeni
To’nn donn nou gran liberte
Pou konpran to volonte.
2
Parski twa to enfini,
Parski to lespri frengan
To’nn fer nou entelizan
Pou ki nou tou gagn lespri
Pou nou mars ver lavenir;
Pou nou okip to zarden,
Swagn lavi, protez lagren,
Vey biennet tou kreatir
Ziska ki nou finn pare
Pou rant dan eternite.
Parski to kontan nou tou
Ki nou enn nanyeditou,
Ki nou enn lespri zeni
To’nn donn nou gran liberte
Pou konpran to volonte.
3. BONDIE PARDON
1
To finn montre nou pardon
Pou nou aret rod vanzans,
Pou ki nou aprann pasians
Ziska gran zour delivrans.
To finn montre nou pardon.
Pardon pa vedir bliye,
Bliye pa vedir pardon.
Bizen rapel erer yer
Pou ki zordi vinn meyer
Me nou bizen pardone
Pou ki nou gagn So pardon.
2
To finn montre nou pardon
Pou nou devlop nou bonte,
Pou fer lape avanse,
Pou ki lavi respire.
To finn montre nou pardon.
Pardon pa vedir bliye,
Bliye pa vedir pardon.
Bizen rapel erer yer
Pou ki zordi vinn meyer
Me nou bizen pardone
Pou ki nou gagn So pardon.
3
To finn montre nou pardon,
Ki enn veritab bizou
Ki fer nou nam donn badou
Mem seki yer ti bles nou.
To finn montre nou pardon.
Pardon pa vedir bliye,
Bliye pa vedir pardon.
Bizen rapel erer yer
Pou ki zordi vinn meyer
Me nou bizen pardone
Pou ki nou gagn So pardon.
4. BONDIE PARTAZ
1
Li finn partaz so pwisans
Atraver entelizans
Li finn donn tou so zanfan;
Li finn partaz so grander
Atraver enn liniver
Li finn donn tou so zanfan.
Entelizans, konesans,
Pwisans, grander ek bonte
Li finn montre partaze.
Kifer nou pran san done?
2
Li finn partaz so lespas
Atraver kado lagras
Li finn donn tou so zanfan;
Li finn partaz so vizion
Atraver benediksion
Li finn donn tou so zanfan.
Entelizans, konesans,
Pwisans, grander ek bonte
Li finn montre partaze.
Kifer nou pran san done?
3
Li finn partaz parrsadi
Atraver Mama Shakti
Li finn donn tou so zanfan;
Li finn partaz liberte
Atraver lamour sakre
Li finn donn tou so zanfan.
Entelizans, konesans,
Pwisans, grander ek bonte
Li finn montre partaze.
Kifer nou pran san done?
5. BONDIE LIBERTE
1
To zanfan pa pe konpran
Kifer dan to kreasion
Pil ek fas, rekto-verso,
Matier ek anti-matier,
Anz-gardien ek Lisifer
Valse dan kontradiksion.
Ed mwa ouver zot lizie
Lor nam lamour-liberte;
Ed mwa pou fer zot trouv kler
Linite ant de kontrer.
2
To zanfan pa pe konpran
Kifer saytann res frengan;
Kifer malgre to pwisans
To pa netway bann nwizans;
Kifer to les negatif
Bril rasinn fler pozitif.
Ed mwa ouver zot lizie
Lor nam lamour-liberte;
Ed mwa pou fer zot trouv kler
Linite ant de kontrer.
3
To zanfan pa pe konpran
Kifer promes paradi
Sitan tarde pou vini;
Kifer enn meyer lavi
Pa pe eklo dan lespri.
To zanfan pa pe konpran.
Ed mwa ouver zot lizie
Lor nam lamour-liberte;
Ed mwa pou fer zot trouv kler
Linite ant de kontrer.
6. BONDIE RESPONSABILITE
1
Nou zis kontan dimande,
“Bondie donn mwa, donn, donn mwa.”
Nou’le zis toultan gagne,
“Bondie pa bliye get mwa.”
Zame nou pa pans pou dir,
“Dir mwa ki mo bizen fer;
Mo responsabilite.”
Nou tou nou ena devwar
Me nou pans nou prop zistwar;
Nou drwa finn vinn nou lafwa,
Peyna plas pou lotla la.
2
“Pa mwa sa li sa” finn vinn
Nouvo verse plis sakre
Ki parol tou bann profet.
“Kot mo bout ladan” finn vinn
Lapriyer ki repete
Pou nou bliye dimande
Kot responsabilite.
Nou tou nou ena devwar
Me nou pans nou prop zistwar;
Nou drwa finn vinn nou lafwa,
Peyna plas pou lotla la.
3
Kan zarden pe raporte
Nou pans zis pou plen nou pos;
Ler zarden rant dan leral
Lor vwazen nou avoy ros,
Modi groker, dominer
So responsabilite.
Nou tou nou ena devwar
Me nou pans nou prop zistwar;
Nou drwa finn vinn nou lafwa,
Peyna plas pou lotla la.
7. BONDIE LALIMIER
1
Twa ki ar enn etensel
Finn tengn marenwar gayar;
Twa ki ar enn etensel
Finn desinn iniversel
Pa les marenwar gayar
Fer vantar dan to karo.
Bondie ki prezan partou,
Bondie ki konn e trouv tou
Kal lelan senier fernwar
Ki pe rod plant to kontrer
Dan to karo lalimier.
2
Twa ki ar nanye ditou
Finn ranz liniver pou tou;
Twa ki ar nanye ditou
Finn konstrir enn gran mirak
Pa les destrikter feros
Plonz to erv dan so lasos.
Bondie ki prezan partou,
Bondie ki konn e trouv tou
Kal lelan senier fernwar
Ki pe rod plant to kontrer
Dan to karo lalimier.
3
Twa ki finn met lalimier
Pou ki to zanfan trouv kler
Pa les lafors demoniak
Detrir kreasion mirak.
Twa ki Bondie lalimier
Sov to zanfan ki dan nwar.
Bondie ki prezan partou,
Bondie ki konn e trouv tou
Kal lelan senier fernwar
Ki pe rod plant to kontrer
Dan to karo lalimier.
8. BONDIE MEXINN
1
Sak pikan ena so fler;
Sak douler ena kalman;
Sak freser ena saler;
Sak maler ena pansman.
Sak traver ena so drwat;
Sak bwat ena so sime;
Sak monte ena so plat;
Sak malad ena mexinn.
Pa dekouraze zanfan,
Pa dekouraze!
Pa dekouraze zanfan,
Pa dekouraze!
2
Letan dir pa permanan;
Letan mouye rod soley;
Letan siklonn pa toultan;
Letan sesres rezet dey.
Letan piner tanporer;
Letan krever vit gagn fit;
Letan kaser pou pey ser;
Letan malad gagn mexinn.
Pa dekouraze zanfan,
Pa dekouraze!
Pa dekouraze zanfan,
Pa dekouraze!
3
Sezon lapenn pe al fonn;
Sezon larm pa fer lalwa;
Sezon soupir pe riy zonn;
Sezon traka perdi pwa.
Sezon ravaz al lakaz;
Sezon piyaz manz feyaz;
Sezon maryaz mont lor baz;
Sezon malad bwar mexinn.
Pa dekouraze zanfan,
Pa dekouraze!
Pa dekouraze zanfan,
Pa dekouraze!
9. BONDIE BONTE
1
Move rant dan nou lavi
Pou ki nou konpran bonte;
Mesanste fann lapipi
Pou ki nou realize
Seki bizen rezete;
Groker akous zalouzi
Pou ed nou aprann done,
Konpran solidarite,
Gagn plezir dan partaze.
Si to pa konpran move
To pa pou konpran bonte.
Lerla pwazon ranz lili
Dan to lespri abriti.
2
Kan salte anvai tou,
Respire nepli kapav;
Kan lapousier bous tou trou,
Ferm ler fre dan enn kadav,
Met bonte dan enn lakav;
Kan fatra vinn manitou,
Nway nou nam dan so labav,
Bril zwazo ar lasann lav
Dam so pion bizen kapav.
Si to pa konpran move
To pa pou konpran bonte.
Lerla pwazon ranz lili
Dan to lespri abriti.
3
Kan zarden vinn simitier,
Disab trangle oazis;
Kan sezon perdi reper,
Liver ar lete fer vis,
Adilt lor lili fer tis;
Kan polision vinn partner
Ar pouvwar premie minis,
Fer piti ar longanis
So kontrer mo kontan plis.
Si to pa konpran move
To pa pou konpran bonte.
Lerla pwazon ranz lili
Dan to lespri abriti.
10. BONDIE BOTE
1
Si pa ti ena malprop
Eski to ti pou konn prop?
Si pa ti ena salte
Eski ti pou’ena propte?
Pou nou dekouver kouler
Bondie ti kre so kontrer;
Li finn desinn larkansiel
Pou nou lespri gagn lezel.
2
Si pa ti ena pikan
Petal to ti pou kontan?
Si pa ti ena katar
To ti pou apresie lar?
Pou nou dekouver kouler
Bondie ti kre so kontrer;
Li finn desinn larkansiel
Pou nou lespri gagn lezel.
3
Si pa ti ena grosie
Ti pou aprann kolorye?
Si pa ti ena vilger
Ti pou aprann ekrir ver?
Pou nou dekouver kouler
Bondie ti kre so kontrer;
Li finn desinn larkansiel
Pou nou lespri gagn lezel.
4
Si pa ti ena golmal
Nou ti pou vinn foupamal.
Kreater nou liniver
Ole nou vinn kreater.
Pou nou dekouver kouler
Bondie ti kre so kontrer;
Li finn desinn larkansiel
Pou nou lespri gagn lezel.
11. BONDIE RENESANS PERMANAN
1
Bizen kase pou ranze;
Bizen met plat pou monte.
Pou ki nef kapav rant dam
Bizen ki vie dir salam.
Barlizour pe endike
Ki nouvo youg pe pwente;
Vie pe pran sime ale
Pou ki nouvo kapav ne.
2
Bizen efase, refer
Pou ki lavi vinn peper.
Bizen yer al tengn dan nwar
Pou ki zordi vinn dardar.
Barlizour pe endike
Ki nouvo youg pe pwente;
Vie pe pran sime ale
Pou ki nouvo kapav ne.
3
Dekole pou rekole;
Detase pou atase;
Deklase pou reklase;
Demonte pou remonte.
Barlizour pe endike
Ki nouvo youg pe pwente;
Vie pe pran sime ale
Pou ki nouvo kapav ne.
4
Nouvo ti trenn so lipie;
Aster li axelere.
Youg yer aster pe kile
Ziska so rengn baskile.
Barlizour pe endike
Ki nouvo youg pe pwente;
Vie pe pran sime ale
Pou ki nouvo kapav ne.
12. BONDIE RENOUVO
1
Kreasion pa arete.
Nesans, krwasans ek dese
Donn nesans enn renesans.
Kreasion pe kontinie.
Nouvo youg finn ne.
Alelouya!
Nouvo youg finn ne.
Shoubann allah!
Nouvo youg finn ne.
Shannti! Shannti!
Nouvo youg finn ne.
Amenn, Aminn, Om!
2
Kreasion anexpansion.
Gramaten, midi, tanto
Toulezour pe kas palto
Pou nouri lespri nouvo.
Nouvo youg finn ne.
Alelouya!
Nouvo youg finn ne.
Shoubann allah!
Nouvo youg finn ne.
Shannti! Shannti!
Nouvo youg finn ne.
Amenn, Aminn, Om!
3
Plis nou partaz nouvote
Plis nouvote devlope
Pou fer kreasion Bondie
Pran sime eternite.
Nouvo youg finn ne.
Alelouya!
Nouvo youg finn ne.
Shoubann allah!
Nouvo youg finn ne.
Shannti! Shannti!
Nouvo youg finn ne.
Amenn, Aminn, Om!
EKOUT LAMOUR KOZE
Mo ti enn atom glase eternel
Ki ti ena tou me ki ti tousel.
Mo ti pe anvi partaz ar kikenn
Seki mo lespri anpermanan zenn
Ti pe mazine dan atom konple
Kot tou bien regle pou leternite.
Mo prop entwision vinn mo volonte!
Enn kou enn Bel Beng! Atom eklate!
Mo volonte larg dife kreasion,
Donn nesans letan, lespas ek aksion.
Lavi ek lamor lerla lev latet
Pou mate, gete kisannla ki met.
Rezilta la bon mem bann pa konpran
Dir ki kreasion bizen san Satan;
Petal san pikan, plezir san douler,
Anz san Lisifer, meyer san erer.
Zot ti pou aprann, zot ti pou kone
Veritab progre san konn liberte?
Finn ena erer, pou ena maler;
Boner destrikter, maler konstrikter
Tousa neseser pou nou avanse
Ziska ki enn zour nou tou fizione
Pou vinn enn atom glase eternel
San ki personn pa santi li tousel.
06.07.2013
ENN TI LAPRIYER
O Gran Lespri Siprem, Entelizans kosmik,
Lasours mizerikord, lamour, bonte, pardon,
Ekler lespri dimoun. Fer ki sak pa nou fer
Fer nou koste ar twa; fer ki sak mo nou dir
Vinn petal fler kouler; fer ki tou nou aksion
Fer lemal rekile; fer ki tou nou panse
Fer solidarite, lamour ek lamitie
Vinn kiltir mesianik, enn vizion profetik.
Nou tou ki viv isi, nou zis enn etensel
Ki sorti dan laflam laforz dou eternel
E pandan nou vwayaz andeor nou lakaz
Nou aprann sak segonn profonder To langaz
Pou ki liberasion absorb nou lenerzi
E lerla nou tou gout eternel paradi.
Tanki nou ankor maf nou ne ek nou re-ne
Pou fer fas nou lanfer andeor To lape.
O Gran Lespri Siprem, Entelizans kosmik,
Donn nou sazes itil pou fer nou gagn konpran
Veritab rekonpans li pa fer ar larzan,
Ar ilizion maya ki angourdi nou nam;
Veritab rekonpans se moksha zom ek fam
Ki fonn pou vinn enn sel ar Lespri Koumansman
Ki pa konn finision dan prezan permanan.
Mersi To finn donn mwa entwision profetik. (26.02.13)
KOZE KONTRER
ANPES MWA FANE
O Saraswati, mo pa servi lank,
Pa servi papie – e mo pa anmank.
Mo pa’le koup pie, ni gaspiy dilo
Pou fabrik papie, ram ousa roulo
Lekter saz servi pou fer anbalaz
Baja, samousa ek lezot gonaz.
Akoz sa mo pe sipliy twa Bondie
Beni mo klavie, anpes rabase.
Kouma to kone ler mo badine
Kapav derape e olie riye
Bann Lespri Terib kapav sap lor kal
E mo pov poem olie donn sawal,
– Fer riy enn bon kou – fer zot ganase;
Lerla badinaz fer ledan grense.
1. ENN GRAN DEMOKRAT SA!
Li konn regleman dan bout so ledwa
Akoz samem li toultan met legan
Pou li pa rapel prensip regleman
Ki li konn par ker dan bout so ledwa.
So kamarad li exper lamitie
Ki finn lir enn fwa dan enn liv sakre –
Li pa tro rapel sipa vre, manti –
Me lamitie for zame santi pi.
Toulede ansam panse li normal
Parski zot nepli roul kachak charli
Me dan limouzinn zot fann lapipi,
Bizen foupamal ar palab moral
Limanite li zis enn marsandiz
Ki aste-vande ler nou pe roul priz.
2. PROPAGANN SIYANTIFIK
Li ti donn nou lord falepa nou koz
Global warming ek sanzman klimatik,
Envansion manter terer satanik,
Lespri kabose teroris margoz.
Ler sey explike vit li sap lor kal,
Maltret envite, met sarz lor vwazen.
Li, enn imanis, rezet baraten
Bann oportinis ar zot leker sal.
Me depi yer swar li finn sanz palto;
Enn semiz gro ver ranplas so trwa pies;
Lor radio tann li dir nou karay so;
Tou pe fini net; res zis lamores.
Li finn dekouver ki ekolozi
Rim bien ar de mo: roupi ek profi.
3. SIVILIZE SA!
Kan li pe koze li servi bann mo
Ki pa ekziste; li servi bann son
Sorti lot planet; bann exklamasion
Fer lesiel tranble. Ala se tre bo!
Kan lezot koze li lev so nene,
Regard ar degou zot galimacha;
Li modi bondie ki fer makacha,
Fer li gagn onte. Ala se tre le!
E so bann chamcha, exper dan flatri,
Dan divan-deryer pas gran kout lalang;
Zot dakor bizen anpes koz malang;
Patwa kas-kase bon pou lekiri.
Bann sivilize koz ar sentespri;
Pa fer briyani kouma kichiri.
4. KI LI?
Bondie finn donn li enn zoli zouti
Pou tay jaman brit fer li vinn bizou;
Li finn gagn manze ki nouri lespri
Me lor so latet li pe swagn lipou.
Li gagn patronaz so idantite
Me li gagn ale ar fer kopiyaz;
Li trouv patronaz enpe tro grosie
Akoz sa bizen fransiz so zestaz.
So bann bienfeter felisit kozman
Kot iniversel may-may ar gonaz.
“Bravo Gran Zean, ti e exselan!
Grasa twa, patwa pa pou fer ravaz.”
Ala kifer sa gran-gran lespri la
Zame pou kone ki li pe fer la.
5. MADRIYE DEMIKWI
Li fer kwar partou ki li enn terib.
Dan so lamonte ek so ladesant
So fami zame pa finn roul lor zant.
So disan pirsan finn fer ar fib lib.
Li’nn fini par kwar Rambo ek Zoro
Kan get so regar zot tranp zot kalson
Divan ek deryer san konstipasion.
So lame lao bril kouma flanbo.
Li pey bann chokrra ek bann bachara
Pou sant bann slogan andeor ton-tan;
Kriy ipipoura dan fon katora
Pou anpes zanfan dekouver sanblan
Kan restan lavey ek restan zordi
Pran nouvo lavi madriye-pa-kwi.
6. MET SA DAN LEKOL
Mansionn enn problem ki pe fer ravaz
Ou pou tann lavwa minis, depite,
Bann ilimine ki get dan pannchang
Dir ou solision: “Met sa dan lekol!”
Fam pe gagn bate? Zanfan maltrete?
Profeser-faner abiz ti zanfan?
Par milie zanfan asiz anba ban?
“Met sa dan lekol! Met sa dan lekol!”
Wi sexialite li enn bon size
Si pa fer li vinn enn kour biolozi
Ek reprodiksion. Si pa donn pouvwar
Profeser kwense ki fann lapipi.
Si konn koz dezir, si konn koz plezir.
Pa menas zanfan ar dife lanfer.
7. POUVWAR
Pitay donn pouvwar, pouvwar donn pitay!
Samem komannman dan mo douniya
Kot detrwa pe viv dan konfor extra;
Leres prizonie dan zot ti maray.
Laba dan travay exper maltrete
Ar lafors zean obliz soumision.
Si pa pe kapav reziste presion
Ena solision: Tire! Swiside!
Kan pouvwar bliye zenerozite
Devlopman li vinn enn masinn kraz tou;
Figir tris plennti; sikatris partou;
Konsomasion vinn reflex pou bliye.
Pouvwar ti bizen, olie rod sawal,
Pa fer leker tris, apes gagn dimal.
8. APRANN? KI BIZEN APRANN?
Dan mo gawn beni kot nou tou konn tou
San bizen aprann, mo vwazen partou
Finn fini vinn sef, exper dan meni
Parski li’nn aprann soufle dan poukni.
Vwazen ki divan, deryer, akote
Gagn tit filozof ar abesede;
Akademisien ar trwa fraz klise;
Onoris-kawza? – mo kwar mo’nn bliye.
Pou ou mont lao ou bizen bien ne:
Piti ou papa; garson kalipa;
Sort dan bon fami; rant dan bon fami;
Konn fer bon lalians mem li steril.
Lili pa fertil? Konn fer labous dou.
Samem ki bizen! Sikse garanti!
9. PA DIR SA
Non, non, non, non, non! Pa dir li kouma
Lalinn san lamson; enn toupi san nay;
Lansar san ledan; enn trou dan karay.
Li pa pou kontan; pou fer li manga.
Sirtou falepa dir ki li nasta
Dan enn katora restan so bourzwa;
So lalang longer larivier Bonnvenn;
Ki labav krapo parfim so alenn.
Non, non, non, non, non! Falepa dir sa!
Pa fer malelve! Aret koz manti!
So lartik zoli kouma konfeti;
Sak ti detay finn verifie dis fwa;
Grasa li lapolis, Sef-Ziz gagn sans
Pou may kriminel ek desid santans.
10. LI FET BANN MOR
Li fet bann mor; li sant kirrtann;
Li alim kanf; bril sanbrani;
Limem sef-sirk dan Rambajann.
Enpresionan! Pa kwar manti!
Enn fwa par an li’al simitier;
Li pey gardien pou netway tom;
Li aste fler ki kout pli ser.
Spektater dir for, “Sa Zom!”
Li fet bann mor san ki kone
Lamor koumans nouvo lavi.
Li fet bann mor, bliye vivan
Ki toulezour li kraz zot kor.
Ar so paysa li envesti
Plas rezerve dan paradi.
11. KI NOU PE FER?
Toulevennkat defons bidze;
Nek nou aste, aste, aste.
Enn sans ena zero depo;
Enn sans marsandiz vinn vie vit;
Enn sans konnteyner lor bato
San problem finn rant dan so bit;
Enn sans doker pa’nn fer lagrev
Sinon nou ti pou gagn lafiev.
Enn fwa kosmik Entelizans
Dan enn avtarr ti pran nesans
Pou vinn dir nou sanz nou manier,
Pa les rankinn nouri kanser
Me nou prefer konsomasion
Pou nou bliye liberasion.
KONTRER KOZE KONTRER
EFASE-REFER
O Saraswati!
Soley leve apre lapli
E bann ti egrer
Dan toukmarya retrouv sourir.
Yer dan enn gamat
Pa ti ena zenes katpat
Me nouvo lespri
Ki dibout drwat pou fer zoli
Sante ek danse,
Fer lesiel gri briye ar ble
Malgre ki niaz nwar
Pe rod nway nou dan touk koltar.
Wi, Saraswati
Dan zenes ki aktif zordi
Ena ki pe tras
Nouvo sime ki pou efas
Tou bann gabzi yer,
Fer sourir alim lalimier.
1. PA FASIL
Fasil pou nou, swadizan grandimoun,
Dir zenes zordi pa mem gabari
Ki zenes lontan, pa zenes dan goun;
Fasil pou bliye nou prop zavari
Kan nou’nn martiriz enn pov ti foufoun
Ki ti rod lamour san rod enn mari.
Fasil pou bliye nou entolerans
Kan dan plas pardon nou ti met vanzans.
Kouma touletan ena ki fane
Me fixe to lizie ek to lespri
Lor tou bann ki pe tras nouvo sime
Pou fer nou lanfer vinn enn paradi.
2. SA TRAVAY FAM SA
Granpapa ti dir e so papa ‘si
Sa travay fam sa, vre zom pa fer sa.
Fer louvraz lakaz ek lakwizinn ‘si,
Belo farata, okip ti baba,
Okip so fami ek so mari ‘si,
Sarye pake lerb ek pake dibwa,
Netway lekiri, lakour ek zarden
Sa travay fam sa, peyna pou sagren.
Me kot so vwazen tann enn lot refren.
Suresh ek Zaninn zot finn kas lalinn;
Toulede ansam okip zot zarden,
Lakour, lekiri ek zot lakwizinn.
3. ADAM EK STIV
“Zom ek zom, fam ek fam? Malediksion!
Pa kapav fer sa! Kont lalwa divinn!
Pese sa! Kont natir ek kont sezon!
Pe fer sivilizasion vinn latrinn!
Nou finn gagn zouti pou prokreasion,
Pa pou fer pese, sem lagren mofinn.”
Ala ki zot dir bann ki swadizan
Reprezant Bondie. Vre azan Satan!
Letansa laba Adam ek Stiv
San fer sinema pe viv zot lamour
– Seki finn konn lir pou trouv sa dan Liv –
Detase, partaze zour apre zour.
4. POLIO PA ARET LAVI
Kan lafiev polio ti bril mo lame
Mo paran ti sir ki mo ti fouti.
Enn lame moyon pou diskalifie
Zot premie zanfan toutlong so lavi.
Aksepte karrma mo papa panse
Se so sel fason sanz desten modi.
Dapre mo mama se dan penitans
Ki enn zour pou’ena enn gran delivrans.
Personn pa ti pans ki polio kapav
Enn zour pa enn zour vinn benediksion;
Ki enn andikap dan fon enn lakav
Kapav donn nesans lenerzi avsion.
5. REBOR DIAMAN DAN NIAZ NWAR
Kan nou get niaz nwar pe fer so vantar
Dan lorizon som nou lespri chombo,
Ki taler pou donn nou ti teritwar
Deza devaste par koler tronmdo?
Kan tarde trangle enn ti lespwar rar
Kot pou gete, kot pou sove, matlo?
Nou’nn telman fane, telman fer plore
Nou nepli kone aster kot pou’ale.
Lekay dan lizie anpes dekouver
Presie ki kasiet deryer tris fonse .
Nou lespri bouse pa pe trouv okler
Lalign diamante ki bord niaz glase.
6. KONFLI DAN LEKER FRER-ENNMI
Pourtan liv sakre finn toultan dir nou
Nanye pa dibout si li pa tonbe;
Lenerzi kontrer li travers nou tou
Mem si nou rod kwar parfe ekziste;
Stres ek konfli tou kou ek sak kou
Fer lespri marse, lavi devlope.
Kifer nou tou rod larout drwat laswa
Kan nanye pa la san so makacha.
Larout ki mars drwat fini dan ganndol
Ki tini enn pon rekonsiliasion
Ant de frer-ennmi ki pa pou trouv drol
Ki zot ennmi-frer san tro gro friksion.
7. MERSI SENIER
Yer Montagn Signo ti plen ar lerb zonn
Ki menas dife desann dan lakaz;
Later dan karo dan grabo pe fonn,
Lipou blan lor fey dominn peizaz;
Enn lesiel san niaz zet saler par tonn
Lor zarden kram-kram. Lavenir angaz!
Grandimoun anlarm fini depoz zarm,
Zanfan dan lavi nepli trouv enn sarm.
Me zordi Senier lapli pe tonbe,
Later pe santi parfen renouvo;
Laba lor montagn, isi dan karo
Kot ti’ena detres kouler bourzone.
8. OURBI EK ORBI
Asfalt lor sime pe rev larivier,
Trotwar pe rod lerb pou kasiet laont,
Loto lokloke, so tenk nepli fier,
Gratsiel transpire nepli konn fer kont,
Erkonn pe swiv serkey frer nikleer,
Avion sipersonik finn zet so mont.
Partou, partou, isi, laba mem son:
Sivilizasion pe sanz pastalon.
Sakenn so sakenn bien-bien fay, zanfan;
Plen-pos rekonet ki so karay so;
Lor so bisiklet mo kamwad Tizan
Pe montre sime ar kouler penso.
KOT TO PE ALE?
(DETRWA POEM AN OTAVARIMA)
KOT TO PE ALE, KAMARAD?
Kot to pe ale, ayo mo dalon!
To bien anbrouye; to’nn perdi sime.
Ena kontan dir to pou res talon;
Olie avanse, twa to rekile.
Ena ki panse to’enn mayon moyon
Dan evolision, enn zenn kabose
Me mwa mo kone bannla pa konpran
Akoz lepase to bizen letan.
Eski to kone ki to vre vizaz?
Zot finn derasinn e finn transplant twa
Dan later kreol lwen ar to lakaz
E zordi to pe rod sime dan bwa.
Dan lakal bato to’nn envant langaz
Pou koz ar lezot parey kouma twa
E zordi langaz ki to’nn envante
Pe nouri kiltir nouvo destine.
Trwa kar to disan sorti dan Lafrik;
Enn kar sorti dan Lenn-Lasinn-Lerop.
Me to pa kontan to kouler tropik
Parski finn dir twa lanez li pli prop;
Finn dir twa bonje so lizie tipik
Kouler ble lesiel; seve blon dan pop
Me pa finn dir twa ki nou, bann imen,
Nou tou ena mem disan Afriken.
Gran problem ar twa, mo bon kamarad,
Se ki sak fwa ki bizen fer kiksoz
Ki pou permet twa eklat ansien kad,
Defons bann klwazon, kraz baryer sikoz,
Pilot to bato dan direksion larad,
To les fos profet trap twa par lagorz.
Pourtan to pa bet; to ledwa mazik
Fer nou liniver sant to lamizik.
Fos profet yer swar, profit marenwar,
Reysi fer twa kwar langouti-sari
Dan to vwazinaz – to peyna memwar? –
Lakoz to soufrans; veritab lennmi.
To sivilize. Bannla zot barbar.
To priye Bondie, bannla jab minwi.
To finn bliye net kan nou ti zanfan
Ansam nou ti zwe boul ek servolan.
Kan lespri malad dan nou douniya
Ti fer lalians ar Verwoerd-Vorster-Smis
Kifer, kamarad, to mars ar bannla;
To kit to kamwad pou apiy rasis?
To pa konn zistwar Nelson Mandela?
To pa konn zistwar Angela Davis?
Ayo mo bayo! Ayo do matlo!
Pa les mwa tousel pou sarye fardo.
Zistwar yer finn tous peron azordi
Me zordi babou, bez la opliryel.
Bann lespri malad finn viol paradi,
Pe pers trou partou ar gro-gro lapel.
Plen Pos ek Kraz Kor pe gagn lapeti
Pou aval lagrot; detrir lasapel.
Donn mwa enn koudme pou nou dam zot pion;
Anpes bann kroupion chombo direksion.
Tou bann liv sakre dir nou mem zafer:
Gran Lentelizans finn donn nou mision
Pou okip zarden e res solider
Dan pran kont, partaz, lamour ek pardon;
Liv sakre dir nou zefor neseser;
Bizen konn atann gratifikasion.
Kan nou sem lagren nou bizen pasians;
Atann so sezon pou gout so zwisans.
Kifer to prese gout fri kontsezon?
Pa kwar mo tro bon. Mo ‘si mo fane.
Me mo finn gagn sans. San ezitasion
Bizen rekonet seki to’nn kone
Samem fristrasion ek imiliasion
Pli amer dan listwar limanite.
Seki mo’nn kone enn nanye ditou;
Pa kapav konpar tortir ar boubou.
Ayo kamarad! Zordi nou kapav
Lor later kreol efas erer yer;
Netway pouritir, pianter dan lakav;
Montre nou zanfan plant ek aroz fler;
Met prop, tir malang; lave, souy labav;
Desinn enn sourir lor lalev bouder.
Zordi nou kapav, lame dan lame
Ansam ranz lakaz nouvo destine.
Nou later kreol li lakaz disan
Ki finn konn douler ek soufrans entans;
Li later fertil kot trwa kontinan
Pe sem lavenir nouvo ekzistans.
Lor later kreol nou tou imigran
Ki bizen aprann ranvway nou zwisans.
Lerla nou pou kapav fer sakrifis
Pou ki nou zanfan kapav gagn anplis.
Enn fwa enn dimoun ti fer mwa konpran
Ki sak ti kiksoz ki nou konsome
Nou finn pran prete ar nou tizanfan;
Nou bizen fer tou pou kapav rande.
Twa ek mwa zordi anou fer serman
Pa pou gaspiye, pa pou bangole
Pou donn lasirans nou bann desandans
Ki zot kapav viv lavi dan desans.
2 Novam 2013
KI PE ARIVE?
Eta becharra, ki pe ariv twa?
To kwar azordi finn vinn kouma yer
E ansien meni samem nou nasta;
Ansien kichiri diriz liniver?
Rapel! Sak sezon ena so lalwa;
Sak sitiasion so prop lalimier.
Pa fer amalgam; pa melanz kalchoul;
Kan pe tir diri pa get kari poul.
Lepok to anset pa ti neseser
Aprann alfabet, ekrir, lir, konte.
Pios, laserp, marto ti fer profeser
Dan karo, dan danbwa, dan latelie.
Aster, mo dalon, li pa kouma yer:
Laserp ek marto bizen plim-papie.
Si to’le reysi, fer literesi
Vinn to tranpolinn pou devlop lespri.
Lontan konesans ti travers bann siek
San gran-gran sanzman, san bel boulversman
Me zordi, matlo, fekla nepli fek
Telman li’nn vieyi dan so soubasman.
Sak fwa soley kit lakal, mont lor dek,
Seki ti ete bliye resaman,
Rod nouvo bataz, perfeksionn so louk,
Gagn nouvo vizaz, fer nou tou toutouk.
Ler mo pe dir twa aprann lir, ekrir
To lang maternel, to nek boufonn mwa:
“Kisasa gopia!” For-for tann twa dir,
“Mo konn koz patwa depi mo baba.
Dan lezot langaz aster mo’le zwir
Kiltir lizie ble, parol donn nisa.
Kan mo gagn li bonn to’le mo kile,
Koz pete bourik, koz vilgarite.”
Ayo mo matlo, pa pe koz ‘koze’;
Pe koz lir, ekrir fraz gamatikal,
Zistwar romanse, poem ki rime,
Kimanier Borzia ti fer bakanal.
Tranble-tranble to kapav desine
Vadire enn nom, vadire golmal
E sa fer twa kwar tomem ki Sexpir,
Mahaexper lekritir-signatir.
Lepok diboute, ekoute, aprann
Pou konn fer louvraz finn fini dan tengn;
Pou ki nou bato napa tom anpann
Tou maren abor bizen lir lansengn
Pou evit resif, pa tas dan atann;
Lir sime lor map, zet baz nouvo rengn.
Konn bien ki bizen pou ki nou desten
Pa savire dan ganndol san zenzen.
Parol pou zorey vit fonn dan lezer;
Parol lor papie toultan li reste
Pou ki kapav lir sak fwa neseser;
Revize, repete, pa arete
Ziska ki nou konn mesaz la par ker
E pa fer erer ler pe tras sime.
Lekritir lakle devlopman fitir;
Fer nou lespri mir, fer nou nam sourir.
25.12.13
KAN BON NEPLI BON
Yer seki ti bon kapav nepli bon.
Ena valer yer ki ankor frengan
Me ena osi ki pe koul dan fon,
Ousa pe rale ar fardo prezan.
Lontan karo-kann ti donn nou fizon
Pou aste imen so prop karbiran
Me aster monwar nou bizen later
Pou plant pie manze pou nou bann frer-ser.
Lontan nou lamer ek zoli laplaz
Ti atir touris dan nisa tropik
Me aster lamer koumadir laraz
Pa respe baraz, kraz latant piknik.
Lontan tou ti senp pou zenn ek dan laz;
Aster get traver bous trou ar mastik.
Gramaten-tanto nou ti pe priye
Sen-Krwasans lao. Li nepli tande.
Lontan nou ti kwar fami-nikleer
Sime-nef ki garanti liberte;
Aster nou sagren larm granper-granmer
Ki pe rod regar zanfan egare.
Kouma zako nou ti imit akter
‘Made in dideor’ me ler nou gete
Nou pe perdi net veritab natir
Ki ti pou kapav ranz nou lavenir.
Seki nou ena zame nou pran kont
– Fam kot nou vwazen, ala li zoli –
Me zordi seki ti met dan lamont
Pe ronz nou laser kouma’nn maladi.
Bote nou kiltir nou pa gard dan kont;
Olie petal fler nou rod konfeti.
Aster ler tou pe vir anbalao
Nou akiz lezot pou tou nou defo.
Ler finn arive pou nou get fran-fran
Seki bon aster, pa seki bon yer.
Lavi azordi dimann lot lelan;
Dimann nou rezet lespri met aryer.
Kan sezon sanze, dan nouvo letan
Swazir bon lagren pou met dan later.
Seki ti bon yer aster finn vinn rann;
Aret fer teti ar sistem anpann.
25.12.13
KIFER TO FER SA?
To granper ti gard enn roten bazar
Dan so lasam pou koriz to granmer;
To papa kan bwar kwar limem Sezar;
Akoz ti retar barrtann pet anler.
Twa to fer parey. To pa zis soular.
To vilger, bitor, violan ek violer.
To bout laservel dan to labraget.
To nom dominer, to tinom bebet.
Bann lespri traver finn met dan latet
Ki Bondie enn zom (ar enn bout lezo
Li finn fer enn fam). Bann fam pa zis bet,
Zot tret, malonet, koko san dilo.
Akoz sa to dir to servi to fwet
Pou dres li, fer li tini to poto.
Dapre to latet to drwa li sakre
Me to pe bliye fam so dinite.
Lespri kabose finn fos tex sakre
Pou fer zom gagn galon sef-kouyoner,
Triyanger, mardayer, marster-fane;
Anter lape ek lev choula lager.
Artizan koripsion servi dekre
Fer manti vinn vre, zarden simitier.
Arete mo frer! Sanz manier lagal!
Ranz enn balans kot de kote egal!
26.12.13
NOU REV ANSAM!
Nou rev enn nouvo lemonn
Kot lanfer al kasiet;
Kot douler finn fizet.
Nou rev enn nouvo lemonn
Kot zanfan viv ere;
Kot paran pa plore.
Nou rev enn nouvo lemonn:
Orevwar soufrans;
Bonzour lesperans.
Nou rev enn nouvo lemonn:
Malad finn anvole
Lemonn viv dan lape.
Nou rev ansam
Vizion paradi.
Dime ler nou zwenn
Lemonn finn vinn enn.
LAPRIYER
Mama-Papa eternel
Lasours lavi ek lamour
Aksepte lor to otel
Mo lapriyer toulezour
Ki monte ar to lezel
Dimann twa donn to sekour
Pou to zanfan andetres
Ki bizen boukou tandres
OM / AMENN/ AMINN
26.12.13
A COMMON PRAYER FOR 2014
Four well-known world religions (Hinduism, Christianity, Islam and Buddhism) are practised in THE MARITIME REPUBLIC OF MAURITIUS. To worship the Almighty we use Sanskrit, French, Arabic, Latin, English and Morisien.
Since there is only ONE God is it possible to have a common prayer in a common language besides the usual different denominational prayers in the different languages mentioned above?
I see no reason why NOT.
To say adieu to 2013 I’ve composed a personal prayer to the ONE AND ONLY GOD which I would like to share with the readers of Mauritius Times.
LAPRIYER
Mama-Papa eternel
Lasours lavi ek lamour
Aksepte lor to otel
Mo lapriyer toulezour
Ki monte ar to lezel
Dimann twa donn to sekour
Pou to zanfan andetres
Ki bizen boukou tandres
OM / AMENN / AMINN
27.12.13
DEMOKRASI FER LER
Kot nou, ki ou kwar! Nou tou formidab!
Peyna pou aprann me nou pli kone
Ki exper mondial kouma ekrir fab,
Konpoz lamizik, diriz dans bale,
Konstrir teorem, manipil palab,
Parol fer koustik, fer manti vinn vre.
Si mank argiman pa bizen traka!
Par lagrasdedie fatra vinn lerwa.
Kot nou, ki ou kwar! Nou tou debrouyar,
Konn trike-trase, konn debrouy difil,
Tir zi inosan pou blansi Nanar,
-Sa pa difisil, tranzaksion fasil-
Zet labou par tonn kan fer nwar aswar
Lor repitasion ki vinn ridikil.
Nou lir Bay Adolf ek ‘Ton Makiavel
Ki’nn montre nou trik pou vir karousel.
Kot nou, ki ou kwar! Nou tou Sef-Oustad
Ki pa per nanye, ki pa per personn,
Ki fann ar nenport, zans andeor kad,
E lor vites zot tire, boure, fonn.
Nou dilat larat, nou eklat larad,
Ar let anonim nou fer zot riy zonn;
Servi telefonn, mansonz ek rimer
Pou fer adverser degout lalimier.
26.01.14
KARS MERKIR
Lor planet Toktok ena enn ti kars
Dan tribi Pagla ki apel Merkir
Ki plis ki deler kan soley fer gars,
Karboniz koko, fer zot servo mir.
Lerwa kars Merkir kontan deklar Mars
Me so madam kwar ki so latet dir.
Zot profet dir zot ki zot siperyer
Parski zot malez li anprofonder.
Malgre andikap zotmem envanter
Kaskad lekritir lor kare fey-sonz;
Gramaten-tanto bann ki nanye-fer,
Kirye, swaf-rimer, ki bien bizen kanz
Pou fer zot lasos gagn ti epeser
Degrengol anvrak pou ranpli zot kenz.
-Mo gourrou dir mwa pa ekzazere;
Bizen rekonet parfwa zot koz vre.-
“Kan to pou konpran Merkir li koumsa;
Parfwa neseser, parfwa enn nwizans;
Timama mexinn, pwazon apre sa;
Pa bliye beta, dan nou ekzistans,
Kontan pa kontan, kontradiksion la;
Nou bizen fer fas ar boukou pasians.”
Akoz sa mo dir mo bann tizanfan,
“Pa les merkiryal blok zot devlopman!”
26.01.14
LES LESPRI FLANE ANTOUTLIBERTE
(ZOURNAL POETIK)
1. ENVOKASION
Aster ki mo pe galoup dernie tour
Mo kwar, si posib, li pou neseser
Antoutliberte ki mo kapav dir
Seki mo santi, seki mo panse
Kan enn papiyon poz lor enn fey ver,
Kan enn etensel briye dan fernwar,
Kan enn bor larzan dekor niaz maron,
Kan enn petal rouz apel banane;
Kan sourir zanfan pe egey fami,
Kan zenes-anfler pe tras zot sime,
Kan lamour partou pe ranplas laenn.
O Saraswati, gid ledwa feb-feb
Lor klavie laptop pou anrezistre
Emosion larme telman mo kontan,
Telman mo gagn per pa reysi fini.
Mersi Bondie!
Mersi tou dimoun ki finn trap mo lame
Pou ed mwa sot sime, travers larivier.
Ar mo poem mo pe dir rekonesans. (09.04.2014)
2. KRWASANS
Bann dan gouvernman, bann lopozision
Pe dimann krwasans, pe propoz krwasans
Parski elekter bien kontan krwasans.
Tou dimoun reve roul dan limouzinn;
Fer letour lemonn; depans enn fortinn
Dan bann shoping-marl; aste marsandiz
Pa parski bizen me parski gagn bon
Dan akizision ek konsomasion,
Dan posesion ek dan fer letalaz.
Obsesion kantite touf kalite!
Samem lakle devlopman?
Pa fasil!
Letansa partou, tou anbalao:
Propagann finn vinn lasours konesans;
Siperkonpagni aval liberte;
Pitay ki kontrol lavi politik;
Petrol ek sarbon pli for ki Bondie;
Relasion imen finn vinn marsandiz
E kiltir aste-vande mont lor tronn
Pou fouy trou partou, anter nou vivan.
Tou dimoun anbras relizion krwasans;
Touy zot vwazen pou ranpli tenk zwisans.
Mamonnmiliarder pe zwir so pwisans.
10.04.2014
3. KAN ANSESTRAL TOUF NASIONAL
Lepase amer ar so barlizour
Li kouma kazie ki blok nou andan
Me ki ena ‘si enn sime sorti
Ki ouver laport ver nouvo dime.
Nou lang nasional pa ti ne isi
Lor later Moris me abor bato
Miltinasional Mediterane
Ki pas par Lafrik, al dan Maskaregn.
Kouma pikan raket ki ena fler,
Krim kont limanite finn donn nesans
So prop kontrer:
Enn nouvo kiltir ki zordi pe fann
So bote parfen dan karo zepis
Kouler larkansiel.
Falepa ki nou bliye lepase
Me napa les yer ar so gou amer
Bar-bar nou gete e anpes nou trouv
Nouvo lalimier ki aroz lamer.
Imigran Lerop, Lafrik ek Lazi
Ansam pe ranz enn zoli ti pei.
10.04.2014
4. ARET GRENP LESAFODAZ
Dan pei gran lespri ki exper alfabet
Toulezour nou envant solision depanaz;
Kan aprann tom anpann parski pa konn bazik
Nou servo ki finn may dan lak teknolozik,
Avoy bann profeser fer piknik lor laplaz,
Les zelev pa konn lir amize ar tablet.
Tou nou bann gran servo, disip teknolozik,
Finn efas Adam Smith, Marx, Mao ek Gramsci
Pou priye Dizital ek So Rezo Sosial.
Mesaz piblisiter fer zoke lor seval
Nimerik e ranplas konesans bann zeni
Ki ti aprann servi experyans ek lozik.
Mem dan Lakaz Bondie sinema fer ravaz;
Olie zot rant andan, zot grenp lesafodaz.
10.04.2014
5. ROD SO VRE DAWAY
Kan pos finn ranplas neronn dan servo;
Linet lentere kasiet seki vre;
Liniversite portmone epe
Pe fer malis ar piten gro palto;
Kan filozofi dan poban vineg
Pe ramas mwazi; poezi finn vinn
Enn girlann flatri pou lespri latrinn;
Reflexion lozik vinn extra aveg;
Kan seki trap plim finn vinn portparol
Voler-koripter, violer-triyanger,
Granmet-kazino, Granbankie-gengster,
Finn ariv ler pou ki nou devier bol.
Kan zanfan pe fen, zenes san travay,
Vieyes andetres, rod so vre daway.
11.04.2014
6. SAMEM VRE SANZMAN?
1
Kat tifi dan Gid lor enn ti santie
Enn akote lot zot ti pe marse.
Vizavi zot enn vie tonton dan laz
Ti pe trenn lipie pou retourn lakaz.
Kat tifi dan Gid fons drwat lor tonton
Ki ti oblize evit kolizion;
Mont lor enn oter; les mamzel pase
Pou ki li kapav kontinie sime.
Lontan, mo tann dir, bann tifi dan Gid
Ti pou avanse, les tonton pase
But the times they are a-changin.
2
Enn group kolezien koste kot lekol
Trouv enn vie bonnfam gro tant lor zepol
Pe trenn so lipe, dimann sarite
Pou so tizanfan kapav gagn manze.
Enn zenes akter koumans sikann li,
Imit so marse e zot tou riy li.
Bonnfam fer sanblan li pa’nn trouv nanye;
Mazinn so zanfan; kontinie sime.
Lontan, mo tann dir, zanfan al lekol
Ti pou ed bonnfam sarye so gro tant
But the times they are a-changin.
3
Enn fwa enn garson lor enn miray ros
Gonfle ar lapli ti pe deklar bos.
Enn tonton pase, dir ti kouyon la
Sorti lor miray, tansion gagn traka.
Garson sap lor kal; ensilte tonton;
Al parl so papa ki dir so garson:
Tonton anrezon! Al dir li mersi!
San ki to kone, li’nn sov to lavi.
Lontan ti koumsa; aster lot manier.
Papa al tir sab, detrip profeser.
For the times they are a-changin.
11.04.2014
7. KILTIR DISAN, DISAN KILTIR
1
Fetis feminen pa gagn drwa grandi;
So plas dan latrinn ou anba later.
Fetis maskilen, ala li zoli;
Li donn so fami grander ek loner.
Kiltir disan amenn lamor;
Disan kiltir amenn lamour.
2
Laba dan tribi e kot monarsi
Garson premie lo, tifi enn lake.
Dan lanpir pitay peyna lot lespri;
Malgre laparans Kounouk ki premie.
Kiltir disan amenn lamor;
Disan kiltir amenn lamour.
3
San egalite ant tifi-garson
Zame pa pou’ena bonte-dinite
Ki endispansab pou evolision
Ver armoni dan kreasion Bondie.
Kiltir disan amenn lamor;
Disan kiltir amenn lamour.
12.04.2014
8. LAVI SAN PRIZON
1
Enn swar mo ti rev rev telman zoli
Ki ler mo leve, kouma Kalibann,
Mo larm ti koule telman mo ere;
Lerla mo ti’le real lor lili
Pou rerev mem rev. Me lespri anpann.
Taslima Nasrin, to ena rezon!
Anou konstrir enn lemonn san prizon!
2
Prezidan baitka dan mo gawn lwenten
Pe refiz konpran garrbarr dan vilaz
Ki ranpli prizon, fer disan koule,
Apel jabaljas – enn bien fay ensten
Ki partou kote pe plant gran ravaz.
Taslima Nasrin, to ena rezon!
Anou konstrir enn lemonn san prizon!
3
Mem nou pa parfe, si dan nou vilaz
Ti ena respe ek egalite
Dimoun ti pou viv enn lot kalite.
Pa ti pou ena ti lagren sovaz
Ki viv dan lonbraz enn ta malpropte.
Taslima Nasrin, to ena rezon!
Anou konstrir enn lemonn san prizon!
12.04.2014
9. SOLIDARITE TRAS NOUVO SIME
1
Prezidan baitka dan vilaz Toutouk
Anvi vinn kouma Lerwa Louis Katorz
Me malsans pou li, so katorz ventwit.
Prezidan Toutouk dan pei mamlouk
Kwar ki koup likou krak kouper lagorz;
Lespri mwayennaz ankor bien-bien fit.
Initil dir li:
Fwet, travo-forse pa enn solision;
Vre sime li reabilitasion.
Ar bonte, fermte, zenerozite,
Solidarite tras nouvo sime.
2
Kapitenn Toutouk ek so Iznogoud
Pa kwar dan tousa parski zot kalkil
Finn dir zot rekta peyna vot ladan.
Elekter farsfoud met dirouz, lapoud
Pou kasiet so moud, rod slogan fasil.
Donn li ki li’le enn formil gagnan.
Initil dir zot:
Fwet, travo-forse pa enn solision;
Vre sime li reabilitasion.
Ar bonte, fermte, zenerozite,
Solidarite tras nouvo sime.
3
Anperer Toutouk kontan gou disan
‒ al dimann Gaetan si zot pa kwar mwa –
Ek loder larzan e plis li gagne
Plis so lapeti rod enn remontan;
Tizanfan bouse gagn so vre nisa
Dan koupe-transe; dan taye-raze.
Initil dir li:
Fwet, travo-forse pa enn solision;
Vre sime li reabilitasion.
Ar bonte, fermte, zenerozite,
Solidarite tras nouvo sime.
4
Ena enn pei, pa nou ansestral,
Ki finn reysi bes kriminalite
Pa par sot likou, laparey tortir
Me par enn program lazistis sosial
Ki ed deteni sanz mantalite,
Anpes zot retom dan ansien kiltir.
Zot finn bien konpran:
Fwet, travo-forse pa enn solision;
Vre sime li reabilitasion.
Ar bonte, fermte, zenerozite,
Solidarite tras nouvo sime.
12.04.2014
10. NOU FER VADIRE
1
Depi bien lontan santiman finn mor
Me divan dimoun zot fer vadire
Lamour ankor for; trap lame marse.
Zes touy konesans fer so matamor.
Dan mo vilaz borlamer kot montagn
Nou pa bien kone kot nou pe ale:
Kiltiv nou later; al poz nou kazie;
Ousa rod dimiel lao lor montagn.
2
Depi bien lontan li’nn perdi reper
Me li kontinie anbet so chokrra
Ar nouvo slogan vid kouma tekwa.
Zes touy konesans ankor fer akter.
Dan mo vilaz borlamer kot montagn
Nou pa bien kone kot nou pe ale:
Kiltiv nou later; al poz nou kazie;
Ousa rod dimiel lao lor montagn.
3
Depi bien lontan lekol finn vinn bet;
Zanfan rapel ler san rapel parol
Me Vadire pa aret zwe so rol.
Zes touy konesans ranplas alfabet.
Dan mo vilaz borlamer kot montagn
Nou pa bien kone kot nou pe ale:
Kiltiv nou later; al poz nou kazie;
Ousa rod dimiel lao lor montagn.
4
Depi bien lontan nou tou nou santi
Mofinn pe vini akoz nou gabzi
Me nou fer sanblan peyna zavari.
Zes touy konesans fer nou abriti.
Dan mo vilaz borlamer kot montagn
Nou pa bien kone kot nou pe ale:
Kiltiv nou later; al poz nou kazie;
Ousa rod dimiel lao lor montagn.
13.04.2014
11. LERWA GOURMAN
1
Mo telman gourman, zame mo ase;
Mo nek pran, pran, pran; zame arete.
Amizir boure, lapeti voras
Aval dinite. Mo’apel Jabaljas!
Obezite, tansion, jabet?
Les sa pou bann pa konn fer fet.
2
Mo telman gourman, zame mo vant plen;
Mo trik mo ser-frer, kouzinn ek kouzen,
Vilaz ek pei; mo koken zot kas
San ezitasion. Mo’apel jabaljas!
Osterite, somaz, siplis?
Mo pa konn sa, mo vinn pli ris.
3
Mo telman gourman, zame mo dir non;
Mo priye Mamon; servi koripsion,
Lamone ladrog; mo mars ar rachas
Pou gagn eleksion. Mo’apel Jabaljas
Moralite, ferple, prensip?
Tousa zame pa ranpli trip.
4
Mo telman gourman, mo’aval gourmandiz;
Lerla bez lor mwa, mo koumans gagn kriz;
Tou koumans kraze. Mo sey tour paspas,
Nanye pa marse. Kot twa Jabaljas?
Kipidite ek dominer
Finn donn nesans mo prop kontrer. (13.04.2014)
12. KANTITE TOUY KALITE
1
Tro boukou lagren lor enn ti platbann;
Tro boukou plantil dan enn ti fose;
Tro boukou pie fri dan enn ti verze
Rannman kas lagel, devlopman anpann.
Nisa kantite pe touy kalite
E pe anpes lekilib devlope
Ant zwisans fizik ek lazwa sakre.
2
Tro boukou zanfan lor enn ti lili;
Tro boukou zelev dan enn ti lasal;
Tro boukou aprann fer latet fermal,
Blok lelan zanfan, anpes zot grandi.
Nisa kantite pe touy kalite
E pe anpes lekilib devlope
Ant zwisans fizik ek lazwa sakre.
3
Tro boukou lespri ki rod mem zafer;
Tro boukou anvi pou mem marsandiz;
Tro boukou gourman nouri fitir kriz,
Akous diktatir, soufrans ek maler.
Nisa kantite pe touy kalite
E pe anpes lekilib devlope
Ant zwisans fizik ek lazwa sakre. (14.04.2014)
13. KIRYOZITE MALSEN
Kan mo gourrou dir mo bizen kirye;
Mo bizen ouver lafnet mo lespri;
Les kouran ler fre soufle dan tou kwen;
Pous loder toufe; irig mo servo;
Kan mo gourrou dir mo bizen kirye
Sinon mo pou vinn enn pov abriti
Parski dan routinn, labitid malsen
Peyna kreasion ekleraz nouvo
Mwa, pov bachara, ki mo finn konpran?
Mo bizen vey zafer pa regard mwa;
Konn tou detay lor lavi mo vwazen;
Fer palab, fann rimer ar jos malsen;
Angourdi lespri, koz manti lor twa
E detrir tou seki mo pa kontan.
14.04.2014
14. PARSKI LI ENN ZOM
Dan renion sendika travayer transpor
Li menas fer lagrev
Parski patron la pe fer dominer
Me dan so bis li maltret
Vie bonom, vie bonnfam;
Arsel madam ek mamzel
Parski so pouvwar mont dan so latet.
Ler li rant lakaz, so madam marye pas kord.
Me se so drwa sa!
Parski li enn zom.
Ar so bann kamarad polisie
Li plengne parski li pa finn gagn seki li anvi
Mem li pa merite.
Me dan travay, iniform lor ledo
Get kouma li maltret seki pli feb ki li;
Get kouma li abiz madam ek tifi.
Ler li rant lakaz, so madam marye pas kord.
Me se so drwa sa!
Parski li enn zom.
Pou gagn promosion li’nn desann kalson.
Aster dan biro, sibaltern regret zot nesans;
Enn zennfi finn swiside.
Ler li rant lakaz, so madam marye pas kord.
Me se so drwa sa!
Parski li enn zom.
Li kriye for-for kont tou enzistis
Me ar so pouvwar li fer ankor plis;
Kan pe kraz so kor li denons lemal
Me kan li ki for lezot gagn dimal;
Pou li tousa normal
Parski li enn zom.
14.04.2014
15. ZE KONN, ZE DEBROUY
Toultan mo ti kwar mo enn gran oustad
Poliglot natirel, otomatik
Dan pei extra kot san fer zefor
Nom, verb, azektif desann dan dalo
Mo lalang fleri – mo pa’nn dir fletri –
Roul kouma kanet, pa per alfabet.
Toultan mo ti kwar mo enn gran oustad
Ki san vinegret prepar so salad.
Aster mo’nn konpran mo pa poliglot,
Ni trileng, ni bileng, ni literet
Me enn semileng, semiliteret
Ki pe nwaye dan pa konn alfabet.
Larouy dan lespri finn reysi anbrouy
Tou bann konpetans. Ze debrouy-debrouy.
15.04.2014
16. MO PA EDIKE, MWA?
Mo pa bet, mo konn trwa let alfabet;
Pa kwar mo kouyon, mo konn tab par ker;
‒ Mo bliye parol me mo konn so ler.
Mo dir mo zezer, “Maseri ze tem”;
Kan mo zwenn touris, mo dir “Goudmorning”.
Aster to dir mwa mo pa edike?
De fwa mo’nn vote! Prosenn eleksion
Mo poz kandida. Bengker mo eli
Parski mo jati pou apiy mwa plans.
Mo gagn difisil swazir minister.
Mo les sa dan lame Premie Minis.
Aster to dir mwa mo pa kalifie?
Zame to finn tann enn proverb sakre:
“Lafortinn souri zis ozodasie?”
15.04.2014
17. BALAD ENN MORISIEN
1
Enn fwa enn touris ti dir mwa komie
Li apresie mo pei paradi
Kot tou dimoun koz omwen trwa lang bien;
Kot lir-ekrir li kiltir nasional;
Kot kovil, mandil, moske ek pagod
Giji-giji vant tanp ek katedral.
Nou Morisien nou koz Angle-Franse,
Inndi, Mandaren ek Madam-Sere,
Ourdou, Telegou, Tamil, Marathi,
Sanskrit, Laten, Arab ek Bojpouri.
Toulezour nou lir Bagavad-Gita,
Labib ek Koran, Veda ek Tora.
2
Get bann liv tourism! Zot tou axepte
Ki nou souriyan, nou kiltiv lape,
Nou pran kont lezot, nou demokratik,
Nou pa amater, nou pa dogmatik,
Nou enn bon model pou limanite
Parski nou ansengn lamour ek bonte.
Nou swiv lansengnman nou sover Zezi,
Martin Luther King, Mahatma Gandhi,
Bann poet Soufi, Sathya Sai Baba,
Nelson Mandela ek Che Guevara.
Toulezour nou lir Bagavad-Gita,
Labib ek Koran, Veda ek Tora.
3
Tou bann etranze zot enpresione
Par nou konesans ek nou experyans;
Partou dan karo kouma dan biro
Travayer travay enn liv dan lame;
Dan bis bann zanfan pa perdi letan,
Zot lizie lakol lor zot liv lekol.
Dan nou ti pei parfen paradi
Nou tou konn Sexpir, Molier ek Tagor;
Nou konn Raspoutinn ek Dostoyevski,
Dilebi, Makaroni, Doudpiti.
Toulezour nou lir Bagavad-Gita,
Labib ek Koran, Veda ek Tora.
15.04.2014
18. SALAM
Yer swar dan enn rev, enn lavwa lamour
Ti dir mwa, “Beta, to pa leker sal;
Me seki to dir kapav fer dimal
Enn leker sansib ki rod senpati.”
Lavwa Damyannti ou Saraswati?
Lasours mo lavi? Lasours mo lamour?
Finn ariv ler pou ferm mo ti zournal
Ki finn sey konpran lagal nasional.
Eski mo’nn reysi gagn enn ti lizour?
Eski sa pou ed sem lagren lamour?
Mersi Damyannti ek Saraswati
Ki finn plant dan mwa lagren poezi.
OM!
16.04.2014
PA GET ZOZO PAR SO PLIM
(Enn Fab An Otavarima)
TABLO 1
Dan enn galaxi dan fon liniver
Ti ena enn ti planet bien kokas
Kot bann kreatir kalite-kouler
Ti fer koumadir boner trouv dan kas.
Lor aste vande zot ti vinn exper
Ki pa ti tike ar feb fer rapas
Malgre ti ena seki ti pe dir
Dan fer dominer peyna lavenir.
Lerwa planet la ti’apel Dinozor
Me tou dimoun ti apel li Razwar
Parski dan so rengn met-for-pou-gagn-for
Ti ena zis plas pou Renar-Tazar.
Lerwa so madam ti’ena leker lor
Me dan choupchap li ti nouri lespwar
Ki enn zour so garson ek so tifi
Pou detrir lanfer e ranz paradi.
Larenn ti donn nesans trwa ti baba.
Premie la ti foto Samazeste
Dan so manier fer ek so tralala;
Deziem ti setif, prefer bat karte;
Li ti kontan met kouler lor kannva;
Trwaziem enn tifi, enn garson manke.
Lerwa ti ena enn gran preferans
Pou so gran garson, so veritab brans.
Dinozor Jinior ti fer dominer
Ar frer-ser-mama, ar bann abitan;
Kan li ti koste, tou dimoun ti per;
Zanimo sove pou evit tiran.
Dinozor Sinior ti kontan ek fier
Ki so eritie konn fer respe ran.
Aster so lanpir pa ti pou timid
Pou kraz rezistans, so lider ek gid.
Deziem garson la ti apel Pagla;
Dapre so papa so plas dan lazil
Me pou so mama li pa ti fatra
Parski so lespri, gran dilo trankil,
Ti pe kre nouvo andeor danbwa
Tradision ki pe nouri enbesil.
Tifi la zot ti apel li Payal
Parski li ti fwet dan kawal-sawal.
Pandan ki lerwa ti pe arm lespri
Eritie rwayal dan teknik lager;
Montre li bann trik zestion koronpi;
Kouma fer lalians ar bann miliarder,
Gengster finansie moralman pouri
Ki pe barbote dan trou piyanter,
So madam ti gagn servis enn gourou
Pou ed lot de la pa rant dan labou.
Pagla ek Payal ti pe gout delis
Dan servi kouler, mazik lamizik,
Parol poetik lor nouvo lapis
Mouvman kadanse zeni artistik
Andeor teren zenn materyalis
Ki ti pe konstrir lanfer satanik.
Letansa Jinior ti pe vinn bien for
Dan viol lanatir pou ramas trezor.
TABLO 2
Lor sa planet la ‒ Pagla ti’apel li
Planet Ble parski li ti bien vivan;
Lezot planet pa ti ena lavi
E zot kouler rouz larouy bien frapan ‒
Ti ena imans Rwayom Dilebi
Anba bot kriel Dinozor tiran;
Apart sa ti’ena trwa tipti rwayom
Ki ti pe refiz viv lavi kokom.
Kan pouvwar larme ti pe bat lamok
Lerwa Dinozor ti fer enn lot plan:
Si banndouk pa pe fer bannla pokpok
Sirman zouti zom pou fer fam kontan.
So anbasader ti reysi fer trok:
Maryaz so Jinior ar Prenses Ledan
Ki ti anpandan akoz so bote
E anretour zot ti pou plant lape.
Dinozor Jinior ki ti enn kourer
Exper dan rape ti bien forpamal
Pourvi ki grander pwisans militer
Aval tou e so soley zame pal;
‒ Toumanier dan nwar pa trouv lamatier;
Kapav manz deor si rann dan lokal ‒
Ti fer gran maryaz e de ti vinn enn.
Zot ole konn plis? Sa pa vo lapenn.
Dan deziem rwayom Ti-Prens ti bien drol:
Pa kontan prenses me kontan ti-prens.
Nou Pagla ek li ti kouma lakol
‒ Liniver macho pou fou zot enn rens.
Pagla ek Ti-Prens ti refiz zwe rol
E toulede ti kit pale pou mwens
Materyel me boukou plis spiritiel
Kot lamour zoli kouma larkansiel.
Dan trwaziem rwayom Ti-Prens ti galan
Me so magnset ti net kouma Jinior.
Maryaz dan sa ka pa amenn lansan
Me plito entrig, konfli ek kraz kor.
Tou manier Payal ti swazir so kan:
Li refiz vinn pion dan lame krokmor
Pou ki santiman vo mwens ki paysa;
Li ti kit sato pou viv ar Pyara,
Enn zennom sansib, elegan, bonker
Ki ti pe amenn lalit kont lerwa
Ek so garson fier, violan, dominer,
Sozi so prop frer ki enpoz SO drwa.
Ler lerwa konpran ki dan tou manier
So de prop zanfan, Payal ek Pagla,
Pa pou ed li pou grandi teritwar
Me pou gat loner fami ar zot zar,
Li ti desid pou pous so fam marye,
Fer enn ti maryaz ar Prenses Lagel
Dan trwaziem rwayom parski li panse
Ki sa maryaz la pou tini lezel
Anbision depas-kad rwayom gerye,
Kal-kal zot lelan, diminie zot fiel.
Ex-larenn blese ti mor dan sharram
Pandan ki lerwa pe kares so fam.
Kouma enn lera ki soufle-morde
Lerwa Dinozor ti absorb rwayom
Enn par enn; ti kraz seki reziste
Ziska ki tou finn rant dan moul lagom.
Dinozor ti vinn Anperer Premie;
Ti-Prens galan ti vinn Premie Kolom;
Jinior ti gagn tit Vis-Premie-Minis,
Enn tit spesial pou exper dan vis.
TABLO 3
Lanpir Dinozor ti servi violans,
Enpoz so lalwa partou lor planet.
So larme bitor ti viol inosans,
Fouy trou dan lamer; kraz bann montagn net;
Anflam lafore. Destriksion gagn rans
Ar fraka voras ki ar larm fer fet.
Kreasion Bondie vinn enn ta debri
Ar plan egois ki rod nek profi.
Larme regilie ti vinn mersener
Ki ti fer piyaz kot zot traverse;
Boukou zanimo lor later-lamer
Ti pe deperi ousa zwenn tase
Me bann gran biznes milti-bilioner
Pa ti pe pran kont parski kas rantre.
Kan plentenk plen tenk e vant vid res vid
Pa pran kont li vinn enn bon labitid.
Kofor bann pwisan ti ranpli ar lor;
Vant zanfan mizer ti plen ar lever.
Bann risar ti pe viv dan satofor
Pandan ki bann pov pe manz lamizer.
Bann zom ti rod bout ar bann krazer kor;
Me bann fam ti pe sibir dominer.
Bann for ek pwisan latet finn fini;
Olie plant manze zot nouri roupi.
Me partou-partou Lanpir Dinozor
Ti pe gagn sekous sosial-politik
Parski bann dan pens refiz manz ankor
Dega ekonomik-ekolozik.
Lot kote Payal, Pagla ek konsor
Ti pe sakouy pie, fer fri tom anpik.
Sanzman klimatik ek inondasion
Ti pe fer risar gagn dibilision.
Mem bann mersener ti pe fatige
Touye, tortire; dan zot prop lakaz
Frer-ser ek zanfan ti pe revolte;
Ti pe rod lizour; ti pe sanz mouyaz.
Propagann manter ti nepli marse;
Lasours lamizer ti kler dan sak paz.
Viv enn lot manier ti vinn zot pavyon
Pou rasanble tou dan revolision.
08.04.2014
DETRWA TI POEM ANPROZ
1. MERSI BAUDELAIRE
Kan pasians koumans manke pou antreprann enn gran proze literer kouma enn roman ousa enn pies teat an trwa ak; kan lanvi ekrir tizistwar, novela ousa enn rekey poem fer defo, ti poem anproz enn bon terapi pou anpes teknik ek konpetans rouye e anmemtan permet explorasion sime ki zigzage, korde, tourne-vire, monte-desann dan lemonn kreasion literer.
Ti poem anproz permet mwa antoutliberte desinn form, nam ek kontour enn ti size kouma enn papiyon lor enn fey; enn kouse soley ki plonz lesiel dan rouz, oranz ek mov avan ki marenwar met nou dan so pos; enn lalimier zetwal lwenten ki pers enn trou dan plafon endigo; sourir enn ti baba ler so mama pe ouver so blouz pou donn li bwar; foto enn dimoun ki mo kontan me ki finn kit mwa finn ale avan ler. Me pa zis ti size me osi bann gran tem ki kapav devlope dan enn langaz senp, imaze, presi, san tralala, fafrelis, dantel, antrede.
Bann ti poem anproz enn zour pou vinn enn zouti pedagozik ki ed zanfan aprann lir ek ekrir; konn servi gramer, ponktiasion ek bann diferan ton (komik, trazik, patetik, sarkastik). Dousma-dousma sa pou ed zot devlop zot sansibilite, zot limazinasion ek zot kreativite poetik e donn zot lanvi dir ar mo ekri seki zot panse ousa santi. Li enn bon zouti pou aprann kre bann zimaz ar mo e prepar lespri pou ekrir poezi ek proz.
Baudelaire, to ti montre mwa sa bien-bien lontan. To lansengnman finn kontinie enflians mwa me zordi mo anvi al pli lwen e ekrir enn pake ti poem anproz pou dir bann zafer ki pa mars ar poezi pir-pir ousa proz normal me ki bizen enn maryaz toulede, enn sentez artistiko-estetik.
Dan lepase mo ti servi sa zar la tanzantan me mo ti pli enterese ar poem klasik, pies teat ek proz literer. Donk explorasion potansiel poem anproz pa ti mo prensipal preokipasion. Me zordi li finn vinn mo priyorite kreatif. Ala trwa lekzanp seki mo ti prodir avan.
1. LASOURS MO LAVI
Pa dife ki kras pwazon dan lesiel deza malad; pa labrez ki kouma tret anba lasann, bril lipie, anflam soufrans; pa etensel ki pet anler dan gran fraka me tengn vit-vit, fre ek steril; pa laflam fezer ki fer so vantar ar lekiri, bril enn vas ek so baba.
Non, non, non. Enn lot dife. Enn dife kouma enn poumon kosmik ki ponp laflam veloute refrwadi par lamour envizib, partou san les enn mikron sape; enn labrez nouri ar manteg ek sanbrani ki parfim lespas; enn etensel ki alim lavi e gid so pa pou li retourn dan vant
koumansman; enn laflam sakre permanan ki partou anmemtan ek ki tras sime Listwar san touf liberte.
Limem mo Senier, lasours mo lavi, lasours kot enn zour mo pou al bwar … si mo Senier apel mwa.
2. BARLIZOUR
Laba dan les, lapoud kotone gri pal-pal pe timidman sey efas parsi-parla gri fonse ki tir lor nwar. Lanwit ti bien-bien nwar, nwar-zekler kouma enn ledan ki pe lanse. Kalman bliye kalme douler.
Laba dan les, palet ranplas ti penso fen ki finn tranpe dan melanz pali e gri fonse kontign kile. Kile, kile ziska roulo roul so klarte dan tou ti kwen lobskirite.
Zwazo sante, azann kriye, lisien zape.
Laba dan les, palet Bondie ofer soley kouler mazik: ble elektrik, oranz mistik borde ar lor, mov-violet, rouz ekarlat. Dife veloute pe amenn lavi.
Taler mo dantis pou bizen ras sa ledan la.
3. DAN KARO BRILE
To kwar dan karo brile tou finn tengn. Pa kwar sa monwar. Non, non, non matlo. Get bien e to pou trouv veritab sekre. Sekre nou tou tro kaylous pou trouve.
Dan karo brile, lor miray ros ki separ rigol, ouver to lizie, get bien. To pa trouve? La. Enn ti leker ver ar enn ti pwen zonn dan enn milimet later kale ant de ros nwarsi par karbonn enpir.
To’nn trouv sa mirak la. Mirak lavi.
Dime kan to revini … si elikopter larme pa finn farous bann zwazo … kan to revini dime, to pou trouv dan sak milimet later kale ant ros brile tiz anfler.
Wi, matlo. Bien frazil. Me ekout li.
Li pe dir twa, li pe dir nou pa dekouraze.
4. AMALGAM
Amalgam li neseser dan serten domenn. Pou plom nou ledan dantis servi amalgam spesial; ena amalgam ki donn nou materyo metal solid ki neseser pou nou devlopman materyel ek fizik.
Me kan dan nou lespri amalgam fer mari lerla ena boukou-boukou douk. Nou nepli trouv kler.
Dir kikenn ki politik bizen diriz lekonomi pa lalwa marshe e deswit ou pou tann enn maron kriye: “Sa enn kominis sa! Pa ekout li!”
Dir kikenn ki tel ou tel lider ena rezon. Akizasion koumans tonbe kouma lapli loraz. “Li pe rod so bout, to pa trouve!”
Dir kikenn Koran enn tex sakre enteresan. Alala tapaz leve. “Mo ti dir twa li pe rant Laskar!”
Dir kikenn Kreol Morisien enn lang vivan; li nou lang nasional. Bizen apel li Morisien. Ala de lavwa koumans lager:
– “Li pe rod fer nou vinn Kreol!”
– “Li pe koken nou lang!”
Amalgam ‘malpetri’, ‘malbelo’ ek ‘malkwi’ pe touy lentelizans nou pei.
Amalgam ‘fer vadire’ ek ‘apepre’ pe fouy nou tom.
Amalgam ‘ekzazere’, ‘tro-senplifie’, ek ‘met nenport dan tou’ pe ranz moniman lor disab mouye dan bor dilo kan lamare ba.
5. REPIBLIK MANIFIK
Dan Repiblik Antik nou ti vinn exper dan prezerv valer yer. Souvan nou ti fons enn peg lwayote dan miray gondole pou anpandan seki pa ete e nou ti fer fiksion lor piton imaziner vinn vadire realite vre, istorik, eternel.
Ki nou ti ete ler nou ti pran bato pou vinn isi? Aristokrat? Revolisioner? Bagnar? Braminn? Chatrri? Vaish? Soudra? Memann? Sourrti? Kalkatya? Mesaze Bondie? Explorater? Propagandis kiltirel? Dane later?
Kikfwa enpe tousa me seki sir se ki nou ti pe rod enn ti kwen lesiel ble pou nou ranz nou nik. E malgre difikilte ek bann erer ki inevitab parfwa, nou finn reysi plito bien. Me lor enn pwen nou pa finn tro bien fer: devlopman enn idantite nouvo pou lavi devlope lor nouvo later. Malgre ki nou ena enn istwar komen parski nou tou nou bann imigran lor later Repiblik Moris, nou fabrik bann fos tez pou apiy lor nou diferans. Akoz sa nou fer kwar ki nou pei li Ti-Lafrans, Ti-Lenn, Ti-Pakistann kan anverite nou tou nou Afriken – Afriken yer, Afriken zordi.
Nou nepli kapav kontinie fer vadire. Repiblik Antik finn vinn asmatik; krepisaz pe kloke; soubasman pe gagn tranbleman; letaz pe zwenn pavaz; motorwe pe imit larivier; filao pe rev douser montagn; karya finn fer nik dan dibwa; lipou blan pe trangle ibiskis; abesede finn nwaye dan pa kone; vodor ek lezot idol pe ranplas Lespri-Sen; gourmandiz fer lefwa ek lafwa gagn kriz; pe servi latet zis pou met sapo; pe servi langaz pou imilie, maltrete, ridikilize, trike, triyange, zoure, kouyone.
Pourtan nou kapav, si nou ena volonte, konstrir Repiblik Manifik. De milion kilomet lamer kapav vinn senbol nou desten ekonomik; enn pep edike, eklere ki pa koz nenport ek bann lider eklere, ferm me zenere kapav vinn senbol nou desten politik; bann valer baze lor solidarite ek partaz dan lakaz, dan legliz, dan lekol, dan karo, dan lizinn, dan biro, lor bato, partou kot dimoun viv kouma dimoun kapav vinn desten kiltirel ek sosial.
Ki nou pe atann pou koumans travay la?
6. DIFERAN ME EGAL
Dan lespri laplipar, egalite vedir memparey.
Akoz sa dimoun kwar ki enn blan li siperyer ki enn nwar; maraz siperyer ki labourer; zom siperyer ki fam.
Akoz sa zot pa kwar ki zom ek fam kapav egal.
Akoz sa pou zot egalite politik li enn miraz.
Akoz sa pou zot egalite sosialis li enn rev fouka net.
Pa memparey pa kapav egal.
Egalite divan lalwa; drwa egal tousa li zis parol anler san rasinn; enn zoli koze dan vid; enn jare verbal.
Bann ki ena larises ek pouvwar servi zot azan manter, zot laparey manzkrann pou fer dimoun kwar ki bizen memparey pou kapav vinn egal.
Rezilta: boukou dimoun finn tranp dan sa lasos la e kwar seki lamone ek pouvwar anvi fer zot kwar.
Eski de zom mem jati zot memparey sanporsan? NON!
Eski de zom mem kouler lapo memparey sanporsan? NON!
Eski de zom mem relizion zot memparey sanpoursan? NON!
Eski de fam mem jati zot memparey sanporsan? NON!
Eski de fam mem kouler lapo memparey sanporsan? NON!
Eski de fam mem relizion zot memparey sanpoursan? NON!
Donk nou kapav egal san ki nou memparey.
DIFERAN ME EGAL SE SOUBASMAN NOUVO DESTINE.
7. KOZ MANTI, DIR NON
Global warming? Fos sa!
Sanzman klimatik? Fos sa!
Sistem prodiksion beni par bondie pa responsab TI difikilte ki nou pe gagne. Normal, natirel sa. Pa ekout bann teroris-kominis. Liberte antrepriz ek lalwa marshe samem tou seki nou bizen pou fer nou gran sivilizasion MADE IN AMERICA avanse.
Dan bann pei plis vinerab, media MADE IN AMERICA ek panser-lider PAID BY CEO-AMERICA pe fer zot louvraz-komisione: anpes dimoun tranp dan lasos propagann kominiso-teroris. Bann lepep admirab pe swiv latet bese. CEO-AMERICA kontan.
Me parsi-parla lavwa loraz-zekler pe kontinie dir seki vremem pe arive. ZARDEN BONDIE PE VINN SIMITIER.
Azan ek agwa PAID BY CEO-AMERICA pou kontinie zot kanpagn kozmanti ziska ki lepep admirab nepli ekoute e tir zot lamans pios.
MARR SALA KE!
8. PA BON POU MWA, PA BON POU PERSONN
Chouchoundarr Premie dan vilaz Bwarpisar ti reysi kouyonn so bann mamlouk e so bann chokrra. Li ti fer zot kwar seki li ti anvi zot kwar. Li ti vinn exper lor fer satini laservel. E bann mamlouk tou grad (mahamamlouk, minimamlouk, mamlouk-trwakar, mamlouk-demikle, mamlouk-perdibann, mamlouk-roderbout, mamlouk-bachara-tekwa-pagla-bayra-gounga-kannwa) ti enpresione par so bann tour-paspas. Pou zot samem ti veritab profesi anvwayededie.
Chouchoundarr Premie dan vilaz Bwarpisar ti pas siro pou kasiet mepri; ti deklar Sen Sover pou menot lespri; ti kasiet so dizef-loraz ar flioresan; ti kasiet so zero ar enn mask Zoro; ti kasiet so kapon ar diskour gran-bay. E so bann chokrra, kalite lor kouler, ti gagn kor dan lame afors aplodi.
Chouchoundarr Premie dan vilaz Bwarpisar ti donn grad ‘distenksion’ seki bon pou li, mem si li pa bon pou leres limanite; ti donn grad ‘fel’ seki pa bon pou li, mem si li bon pou leres limanite. Pou fer mamlouk ek chokrra aval koulev vadire spageti, li ti fer zot kwar ki so gran gourrou, Sasentete-Sheik-Swami Adolfo Mousolini ti preskrir sa dan so testaman enspire ek revele.
Chouchoundarr Premie dan vilaz Bwarpisar zis bon pou bwar pisar.
9. LARKANSIEL
Bann zanfan pe zwe ‘lapli-soley, jab pe marye anba pie pima’ e larkansiel pe get zot riye; pe riye, pe get zot. Zanfan ere, larkansiel ere.
Zanfan Moris sant ‘Enn bouke larkansiel, do mama’.
Manndela kit prizon pou ranz enn desten larkansiel.
Zozef ti fer so bann frer zalou ar so palto larkansiel.
Me bien-bien avan tousa Noe ti konpran ki larkansiel ti signatir Bondie pou sel so Lalians ar limanite.
Zordi, dan pei larkansiel, nou pe sey fer vizion Manndela marye ar vizion Noe pou ki armoni ant imen fizionn ar armoni ant later ek lesiel, ant kreasion ek kreater.
10. KONSERVATER OBSEDE
Dan pei konservater pirsan, nou fer tou pou konserv komeraz, kouyonad, kosmetik mastik mwazi, madigra mastok, makanbo-mambo, toutouk, teterkelo, parski nou kwar ki sanzman deranz nou labitid ki bondie ti donn nou kado yer.
Enn fwa enn vie bonom ti dir ki tou dimoun bizen konn trap plim pou met enn lakrwa zour ki nou swazir bef, kabri ousa mouton. Alala enn mahalespri mahakonservater ti mont lor enn kes pou dir, dan enn stil kolom tabisman, ki pe met enn razwar-kwafer dan lame enn zako ki pa pou konn servi e pou trans so prop lagorz.
Enn lot fwa mem vie bonom la – kikfwa so latet pa ti bon – ti dir ki nou kapav pran nou desten dan nou lame. Alala chokrra mahalespri mahakonsevater ti vinn isterik parski li ti pou perdi so paspor pou rant direk dan paradi-lizie-ble-seve-blon san pas par ladwann ousa kontrol lapolis frontier.
Aster, garson vie bonom la vinn dir nou ki finn ariv ler pou ranz enn nouvo gran lakaz modern, solid, konfortab pou ki tou zanfan kapav devlope e viv enn nouvo lavi baze lor enn gran lespri fami beni par Bondie. Alala tizanfan mahalespri mahakonservater dan stil imitasion kolom tabisman dir ki vie lakaz la plis ‘meyeur’; zis bizen bous bann trou ar mastik, pas enn ti kous lapentir lor nik karya, ras move lerb dan lakour e ranz enn ti godon zis pou li.
Dan pei konservater pirsan san enn gout melanz, nou fer tou pou konserv makacha, makanbo, mamlouk, toutouk, teterkelo, bweter, krever parski nou kwar ki sanzman deranz lord dan liniver. Sanzman fer bondie ankoler.
11. ANOU SWIV LI!
Soulie la tro gran; so lipie naze andan; so soset ramas-ramase vinn enn plot; so lipie fer piston andan. Kan lapli tonbe soset pachak-pachak dan soulie; lipie pachak-pachak dan soset. Lapousier vinn labou andan ek andeor. Li kit so gran tras dan labou sime labou e tousa fer li kontan parski so gran soulie kit pli gran tras ki tou. Kan labou sek tou dimoun admir grander so lipie. Enn gran dimoun ar enn mari gran lipie. Peyna dout, limem nou prosen prezidan vilaz … kikfwa distrik.
Sapo la tro gran; li koul lor so lizie. Pa fer nanye. Dimoun admir grander so sapo. Groser sapo mizir so servo. Lapli tonbe, soley brile me so sapo toultan ferm dan so lame. Kan get so sapo anpandan lor enn peg, dimoun admir so servo extraordiner. Enn gran dimoun ar enn gro latet. Peyna dout! Prosenn eleksion nou donn li enn vot senpati.
Kostim la tro gran; so lekor naze andan; fon kalson tous so zenou; palto kouma pardesi. Ler so lenz pe sek dan soley, dimoun admir so grander. Zis enn zean politik kapav rant ladan. Limem nou sover, enn anvwayededie. Anou swiv li pou travers Lamer-Rouz!
12. NOU, NOU SERVI ELEKTRONIK
Bann barbar, bann paseis, bann ‘has been’ ki pe viv dan letan margoz servi mikro, miting, travay lor teren – wek! – kongre noktirn kouma sovsouri, kaspognedme, anbrase – fer gagn maloker – transpirasion melanze ar loder larak – koz gro Kreol ar bann iletre, melanz ar rakay pou gagn enn vot malprop.
Nou bann rafine, modern, edike nou pa bizen tousa makacha la;
Nou pa bizen sali nou soulie dan lapousier;
Nou pa bizen mouy nou sari, nou kravat dan lapli;
Nou pa bizen loder basklas polie nou narinn;
Nou pa bizen fer bourik manz lazle;
Nou pa mem bizen kit nou salon delix pou gagn eleksion.
Enternet!
Rezo sosial!
Sa ki demokratik!
Dan konfor nou biro, lwen ar lekim, fimie ek kaka-vas; lwen ar loder transpirasion, lagres ek diswif; lwen ar bann zeb ki rod pitay dan dalo; lwen ar rimer ek palab; lwen ar tapaz ek langaz lamas grosie, nou fer kibord koz mesaz revolisioner pou konstrir liniver prop, san tas, san loder.
Koumsa nou fer Prezidan Amerika kontan.
13. ZENIAL!
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni. Tansion twa! Nou pa bizen aprann pou nou kone. To’nn bliye ki Mark Twain ti dir? Akoz sa nou enn ras apar. Lentelizans iniversel koul dan dalo nou servo. Nou zis enn tigit, bien tigit, pli piti ki bondie.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni. Enn labourer li nek ena pou zet so pios e – mirak! – li vinn agronom, kolom, kokom – anverite li enn pom, enn bom, enn ta lagom.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni. Enn mekanisien li nek ena pou zet so perkal e – mirak! – li vinn enzenier, dizagnner, envanter, blefer, manter, kouyoner.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni. Enn kliner dan biro li nek ena pou zet so plimo e – mirak! – li vinn lider, pran plas misie la, asiz lor maroken, sof so tonken, maltret so vwazen, koken so kouzen, plonz dan anbision malsen.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni. Enn senp apranti fek aprann ABESE li nek bizen zet kreyon ek lardwaz e – mirak! – li rev pouvwar minis, premie minis, prezidan, anperer. E kifer non? Zwe bondie.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni. Nou ena lider revolisioner par tonn; par tonn nou moraliz politik; par tonn nou donn leson bann dinozor; par tonn … nou ganase, fretile, gagn tarrtari, lakranp toutou lor disab so dan bor dilo kouma pwason fek lapes.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni … me ti ena enn labourer ki ti okip so karo, ti plant manze pou so fami ek pou dimoun dan vilaz; ti ena enn mekanisien ki ti repar bisiklet … Zot pa ti deklar zeni me zot ti kwar dan fer enn travay kouma bizen. Malsans zot nepli la.
Dan mo vilaz nou tou nou bann zeni …
14. TIGIT FER BOUKOU
Dan pei malpetri, malbelo, malkwi tigit fer boukou. Tigit konpetans okip tou konsekans. Rezilta: performans rans, perdi sans ek balans; ameliorasion anvakans; konpetans koumans lok-loke, ganase ziska ki ganas pran plas konesans.
Dan pei malpetri, malbelo, malkwi tigit fer boukou. Konesans mens, mengi, nanomilimet, pli meg ki papie-mouslinn deklar exper e pran responsabilite ki ti bizen fer li tranble. Sartie rod pilot avion.
Dan pei malpetri, malbelo, malkwi tigit fer boukou e boukou fer tigit parski plis gagne plis pa ase. Nou tou ena gro-lizie-ti-vant.
Dan pei malpetri, malbelo, malkwi tigit fer boukou e boukou fer tigit ti ena enn sartie ki ti okip so saret, ti swagn bien so bef e ti apel li ‘beta’.
29 Avril 2014
MO APEL MORISIEN
Mo’apel Morisien; mo kontan mo nom!
Me bann faner dal, bann kaser nisa,
Veritab gopia, lerwa bachara
Kamarad kamaron, latet makacha
Apel mwa Patwa. Eski zot kone
Ki vremem mo’ete? Lespri kabose
Mo sir pa kone mo torsenn kole,
Mo de larme sek: Rodrige, Angle.
Mo’apel Morisien; mo kontan mo nom!
Mo frer Rodrige, mo kouzen Angle
E nou trwa ansam nou konstrir bann pon,
Nou met lafaya. Nou pa dan dife
Parski touletrwa nou’ena nam Kreol
Ki tras lavenir lor bann lil Kreol.
Nou nou bien kone seki nou ete:
Nou pa pas siro ousa bat lakol.
Mo’apel Morisien; mo kontan mo nom!
Bliye roder bout; bliye bater bis
Ki frekant lisien, ki kouver ar pis.
Zot nat dan koutvan. Barlizour dan les
Pe anons nouvo. Nou finn pas tou tes.
Nou pa sap lor kal, pa gard dan leker;
Nou pa rod maler, nou kiltiv boner.
Nou ler pe vini: kiltir solider.
Mo’apel Morisien; mo kontan mo nom;
Mo bizen travay pou konstrir bann pon.
Pa gagn letan asize, ti lipie
Lor gro lipie; mo bizen inove,
Fer lavi meyer pou zanfan dime.
Pli bon ki sa? Pli bon ki sa gate!
Mo’apel Morisien; mo kontan mo nom;
Mo bizen travay pou konstrir bann pon.
Ena 1200 an desela Angle ti enn pijinn. Zordi li lang ofisiel plizier pei e anmemtan li finn vinn preske iniversel. 400 an desela Morisien ti enn pijinn, enn lingwa franka; zordi li finn vinn lang maternel 90% popilasion Repiblik Moris. Li osi lang nasional defakto nou ti repiblik. Li finn rant dan media, dan lekol, dan liniversite, dan legliz, dan teat, dan literatir ek dan diksioner. Pa kapav bar so progre. Li partou.
(Twelve hundred years ago, English was a pidgin. Now it is the official language of several states and a quasi-universal language. 400 years ago Mauritian was a pidgin; today it is the mother tongue of 90% of the population of the Republic of Mauritius and has become the de facto national language of our country. It is present everywhere. Its forward march cannot be stopped.)
GAMAT-MEHFIL
24 sante selebrasion nouvo youg
1. ENA SO LER POU TOU KIKSOZ
Ena so ler pou pran nesans;
Ena so ler adolesans;
Ena so ler pou vieyisman;
Ena so ler pou lanterman.
Sak sezon so prop zanfan;
Sak sezon so prop pikan;
Sak sezon so prop kouler;
Sak sezon so prop maler.
Ena so ler pou plantasion;
Ena so ler pou rekolte;
Ena so ler selebrasion;
Ena so ler pou larm koule.
Sak sezon so prop zanfan …
Ena so ler pou konstriksion;
Ena so ler pou destriksion;
Ena so ler pou rod lager;
Ena so ler pou sant anker.
Sak sezon so prop zanfan …
Ena so ler pou fer gate;
Ena so ler pou kontrole;
Ena so ler pou tamasa;
Ena so ler pou pran traka.
Sak sezon so prop zanfan …
2. BABA LA FINN NE
Epeser koltar large;
Freser kay lapo kile;
Lwen laba dan les soley
Finn met so kostim mervey.
Baba la finn ne!
Anou selebre
Enn youg lalimier.
Fini lamizer.
Alim diya, labouzi,
Kanf, sandal ek sanbrani;
Sonn petar, donn parrsadi.
Baba so nesans beni.
Baba la finn ne …
Nou konpoz raag renesans;
Akord difil mehefil;
Sof lapo kabri redi;
Les jal dolok met lanbians.
Baba la finn ne …
Kan baba nouvo lavi
Amenn sourir anzelik,
Imen gran kouma piti
Akey lespri profetik.
Baba la finn ne …
3. EPESER KOLTAR
Epeser koltar pe fer so vantar;
Zoli rev timid proklam laviktwar
Kosmar ki kraze, desire, kraz kor;
Epeser kosmar koul koltar lamor
Ki fons dan tou trou, touf respirasion.
Lalimier zetwal prefer al kasiet
Dan lakav fernwar pou pa gagn latet.
Liniver finn met so kostim andey
Pou absorb saler tranble kouma fey;
Dra nwar finn anvlop soley ek lalinn
Ki rod soulazman dan disel kininn.
Tranbleman fer zot gagn dibilision.
Lalimier zetwal prefer al kasiet …
Enn trou nwar aspir saler, lalimier,
Lenerzi, laser, disan ek bann ner;
Grignot lezo gri ziska lenfini,
Ziska ki lavi fini dan danpi.
Dezer nwar pe fer miltiplikasion.
Lalimier zetwal prefer al kasiet …
Krab zean goudron ar de pens lansar;
Skorpion lelefan lake labatwar;
Blak mamba konplis Senier Marenwar
Pe fer malis ar inosan dan nwar.
Fernwar dan tou form pe plant koripsion.
Lalimier zetwal prefer al kasiet …
4. TANSION-TANSION FOS BARLIZOUR!
Kok pe sante, lisien zape!
Samem sa kok ki ti pous jab
Pou nou akey Baba Zezi?
Samem lisien ki ti fer jab
Tire brit kan Lespri vini?
Tansion-tansion fos barlizour!
Tansion-tansion fos barlizour!
Enn ti lier laba dan les!
Eski soley pe met palto
Ki donn kouler nouvo nesans?
Eski bizou lor so palto
Pou vinn ekler nou renesans?
Tansion-tansion fos barlizour …
Enn parfen later pe monte!
Freser imid pe dezele
Akoz saler pe ogmante?
Leren glase pe akouse
Akoz somey pe deklase?
Tansion-tansion fos barlizour …
Zwazo lor pie pe donn sawal;
Larkansiel finn trap so palet;
Parfen fertil pe frisone;
Saler-freser finn vinn frer-ser
Akoz nesans nouvo lizour.
Tansion-tansion fos barlizour …
5. BARLIZOUR
Silans glasial dan so frizer goudron
Pe azite ar enn son so soupson;
Depi lorizon lwenten par laba
Do, re, mi, fa, sol ar bemol ek la
Pe zwe senfoni san repetision.
Barlizour dan les anons nouvo youg!
Barlizour dan les anons nouvo youg!
Silans glasial dan enn karo prinn mir
Pe azite ar enn ton kouler dir;
Depi lorizon lwenten par laba
Ble, rouz, zonn, oranz, ver, mov ek lila
Pe penn enn tablo ar exitasion.
Barlizour dan les anons nouvo youg …
Silans glasial dan enn flakon losion
Pe azite ar parfen emosion;
Depi lorizon lwenten par laba
Raat-ke-rani pe sikann odora
Vetiver, lansan ar adorasion.
Barlizour dan les anons nouvo youg …
Silans glasial dan leker anbourzon
Pe azite ar nouvo sansasion;
Depi lorizon lwenten par laba
Santiman imen bengne dan lafwa
Sem lagren nouvo sivilizasion.
Barlizour dan les anons nouvo youg …
Lamizik lespas, kouler larkansiel,
Parfen kreasion, lamour ar lezel,
Enn gou pa ase isi ek laba
Pe fer liniver akous tibaba
Dan jalsa mazik anplen expansion.
Barlizour dan les anons nouvo youg …
6. LARIVIER OMO
Dilo kler Omo ti nouri lespri
Omo Reflesi ar enn entwision:
Finn ariv so ler apre san mil an
Pou ki Reflesi al peple later.
Omo Reflesi koumans enn louvraz:
Peple Erazi; rant dan Lostrali;
Kontinie vwayaz ziska Lamerik.
Olie kas lor pie, lasas dan laplenn,
Lapes dan dilo pou plen so boyo
Li servi lespri pou plant so manze,
Nouri zanimo, fertiliz later;
Dekouver siyans ek teknolozi;
Nouri lapeti egois-gourman
Ziska ki li kwar li finn vinn bondie.
Aster li pe rod lavi san lamor
Me li finn bliye goumandiz lezot
Pou vinn kas karem dan so tabisman.
Dilo kler Omo ti nouri lespri
Omo Reflesi ar enn entwision:
Finn ariv so ler apre san mil an
Pou ki Reflesi al peple later.
Lwen ar dilo kler larivier Omo
Omo Reflesi finn perdi reper.
Posesion partou ranplas emosion;
Lekor vinn mastok e lespri tok-tok.
Kapav posede me li pa ere;
Met kostim delix me li malelve;
Li bliye lape.
Dilo kler Omo ti nouri lespri
Omo Reflesi ar enn entwision:
Finn ariv so ler apre san mil an
Pou ki Reflesi al peple later
Me li’nn fer zarden vinn enn simitier!
7. LASENN NATIR-KILTIR
Granpapa Siram dan so ti karo
Pre kot so lakaz ti nouri lasenn
Natir ek kiltir kot anba, lao
Pa anbalao; kot disan, lavenn,
Profi ek lapenn konn tini zot renn,
Pa gagn kongolo, pa vinn jabolo.
Kan natir, kiltir viv kouma ser-frer
Lekilib grandi, garanti lavi,
Respekte lalwa, anpes fer erer
E diversite pa gagn tarrtarri.
Granpapa Siram nouri zanimo
Ar lerb ki pouse dan so ti karo.
Fimie zanimo nouri so later,
Nouri nouritir pou konsomater.
Dimoun, zanimo, pwason dan dilo
e zwazo lor pie zame pa gagn per.
Kan natir, kiltir viv kouma ser-frer …
Granpapa Siram kan li koup enn pie
Pou ranz enn lakaz pou so bann zanfan,
Deswit met lagren dan later sakre
Pou ki pa ena garrbarr pli divan.
Poul, kok ek pousen trenn-trenne lantman;
Ekout vas kriye, “Bizen tir dile”.
Kan natir, kiltir viv kouma ser-frer …
8. GALILEO, CHARLES, ALBERT
Galileo, Charles, Albert get lao, anba;
Obzerv later ek zetwal, kriye ‘Ireka’;
Seki ti kasiet lontan enn kou vinn okler;
Dilo lasours plen wazis dan leker dezer.
Omo reflesi, babou;
Omo reflesi, mamou
Pe koste dousma-dousma
Ar Lespri Bondie.
Aster nou trouv nou later tourn lor so ledo;
Nou konpran evolision, orizinn omo;
‘Big Bang’ nepli enn mister, nou konn koumansman
Ek devlopman liniver atraver letan.
Omo reflesi, babou …
Tousa aster pa vedir nou pou zwe bondie;
Galileo, Charles, Albert zis fer nou kone
Seki Bondie finn kree: miliar galaxi,
Diversite biolozik, Omo Reflesi.
Omo reflesi, babou …
9. ENPASIANS LANFER
Lafors dilo ki desann tourn tirbinn
Me dilo mizer, tirbinn pe bouz fix
E mo lovraz pe pil anplas do ta.
Ayo mo bondie! Kifer to pa donn
Mwa lafors mazik pou tourn mo tirbinn
Fer louvraz marse, fer li galoupe,
Plen mo sak ar lor ek boukou larzan?
Bondie mo bondie donn mwa to mazik
Pou konstrir mo lanpir ek to lagrot.
Lafors divan ki soufle tourn tirbinn
Me divan fouka. Parfwa li dormi,
Parfwa li fer brit. Louvraz bat lamok.
Ayo mo bondie! Kifer to pa donn
Mwa lafors mazik pou tourn mo tirbinn
Fer louvraz marse, fer li galoupe,
Plen mo sak ar lor ek boukou larzan?
Bondie mo bondie donn mwa to mazik
Pou konstrir mo lanpir ek to lagrot.
Lafors sa bef la ki ris mo saret
Me kan li malad, kan bizen manze
Ousa repoze mo travay anpann.
Ayo mo bondie! Kifer to pa donn
Mwa lafors mazik pou tourn mo tirbinn
Fer louvraz marse, fer li galoupe,
Plen mo sak ar lor ek boukou larzan?
Bondie mo bondie donn mwa to mazik
Pou konstrir mo lanpir ek to lagrot.
Lafors lanatir fer biznes marse
Me li bouz dousma, parfwa karote.
Kan sa arive prodiksion dan pens.
Ayo mo bondie! Kifer to pa donn
Mwa lafors mazik pou tourn mo tirbinn
Fer louvraz marse, fer li galoupe,
Plen mo sak ar lor ek boukou larzan?
Bondie mo bondie donn mwa to mazik
Pou konstrir mo lanpir ek to lagrot.
10. LOR NWAR, LOR BLAN
Mersi bondie, mersi bondie,
Ou finn donn mwa seki mo’le.
Mo fouy later, mo tir lor nwar,
Mo sof dilo, fer lavaper;
Lavaper fer tirbinn marse.
Larou roule, masinn rande.
Mo pa bizen divan soufle;
Mo nepli per kapris dilo.
Lor nwar ki pe donn mwa pouvwar;
Lalimier ne ar marenwar.
Mersi bondie, mersi bondie,
Ou finn donn mwa plis ki mo’le.
Lor nwar likid ogmant pwisans.
Aster kouran ki roul tirbinn;
Ki roul masinn; fer lamone
Koul dan dalo, plen mo kofor.
Mo pa bizen divan soufle;
Mo nepli per kapris dilo.
Lor nwar ki pe donn mwa pouvwar;
Lalimier ne ar marenwar.
Mersi bondie, mersi bondie,
Ou finn fer mwa ou eritie.
Enn bout metal kouler larzan
Donn mwa kouran, fer mwa vinn for
Kouma bondie; pwisans mo zarm
Fer ennmi bes latet, kourbe.
Mo pa bizen divan soufle;
Mo nepli per kapris dilo.
Lor blan ki pe donn mwa pouvwar;
Mo lalimier depas soley.
Mersi bondie, mersi bondie!
Aster pa bizen depann lor
Kapris lanatir eratik
Parski se mwa ki kreater.
Mo lafors finn vinn nikleer;
Zanfan siborg pa per lamor.
Mo pa bizen divan soufle;
Mo nepli per kapris dilo.
Lor blan ki pe donn mwa pouvwar;
Mo lalimier depas soley.
11. PROMETE FATRA
Li koken laflam sort anba later;
Li souk enn atom pou sem laterer;
Aspir lenerzi miltimilener
Pou donn nou boner extraordiner.
Sanse li anvi ki nou viv ere;
Lergete li pe soutir gourmandiz
Bandi ki pe fer lanatir gagn kriz,
Fouy trou dan lesiel, fiziy malere.
Li koken dife bondie ti kasiet
Met li dan fizi ek so bayonet;
Anvai pei, bayonn enn pep net
Pou plant so pwazon partou lor planet.
Sanse li anvi ki nou viv ere;
Lergete li pe soutir gourmandiz
Bandi ki pe fer lanatir gagn kriz,
Fouy trou dan lesiel, fiziy malere.
Li koken labrez dan foye bondie
Pou alim dife, bril bann lafore,
Touy diversite ek idantite,
Pou kre so rwayom priye lamone.
Sanse li anvi ki nou viv ere;
Lergete li pe soutir gourmandiz
Bandi ki pe fer lanatir gagn kriz,
Fouy trou dan lesiel, fiziy malere.
Li’nn fini hayjak dife kreasion
Pou alim laflam so prop anbision,
Ogmant tantasion, anflam destriksion
Pou ki predater pa konn restriksion.
Sanse li anvi ki nou viv ere;
Lergete li pe soutir gourmandiz
Bandi ki pe fer lanatir gagn kriz,
Fouy trou dan lesiel, fiziy malere.
12. SOLEY LA ANPIK
Laklos legliz pe sonn douz kou
Me personn pa anvi tande.
Soley anpik lao bril tou
Me personn pa ole trouve.
Tou dimoun trase, debrouy-debrouye;
Masinn la ronfle, kraze, fer ravaz;
Zanfan trap fizi, finn aprann touye;
Tibaba dan ber santi bez lor baz.
Lasemine ponp asmatik,
Tiyo desarz sterilite;
Lerb lor dilo fer zimnastik
E kamaron finn ekzile.
Tou dimoun trase, debrouy-debrouye;
Masinn la ronfle, kraze, fer ravaz;
Zanfan trap fizi, finn aprann touye;
Tibaba dan ber santi bez lor baz.
Marsan gonaz anter izienn,
Nouri malad ar so reklam;
Obezite pe kas enn yenn,
Malad leker manz tou kram-kram.
Tou dimoun trase, debrouy-debrouye;
Masinn la ronfle, kraze, fer ravaz;
Zanfan trap fizi, finn aprann touye;
Tibaba dan ber santi bez lor baz.
Lalinn ek zetwal finn gagn fit;
Lamer met pol dan so valiz;
Dezer pe tal lapat ourit;
Pie friyapen bizen jaliz.
Tou dimoun trase, debrouy-debrouye;
Masinn la ronfle, kraze, fer ravaz;
Zanfan trap fizi, finn aprann touye;
Tibaba dan ber santi bez lor baz.
13. ELIT KI MARI
Enn pogne sahib dan legliz mamon
Finn akapar tou: sirfas ek dan fon,
Lapli ki tonbe, ler ki respire.
Dan zot lantrepriz kot egoism fier
Dinite imen napa vo nanye
Parski marsandiz ki ena valer.
Later finn vinn marsandiz;
Lesiel finn vinn marsandiz;
Dimoun finn vinn marsandiz.
Gourmandiz samem sime paradi.
Enn pogne sahib Lotel Gouvernman
Finn trap tou pouvwar Laparey Leta.
Si ou poz kestion ou gagn lamerdman;
Ou bizen kone gouvernman li la
Pou li gouverne. Kontan, pa kontan
Monsenier Foulous konn servi larzan.
Later finn vinn marsandiz;
Lesiel finn vinn marsandiz;
Dimoun finn vinn marsandiz.
Gourmandiz samem sime paradi.
Enn pogne sahib dan Akademia
Finn desid pou nou ki bahout atcha.
Zot ki deside seki enportan
Pou bon serviter servi kapital.
Kouma bon dilo tou bann bon zanfan,
Pou aroz pitay, bizen swiv kanal.
Later finn vinn marsandiz;
Lesiel finn vinn marsandiz;
Dimoun finn vinn marsandiz.
Gourmandiz samem sime paradi.
Enn pogne sahib dan legliz mamon
Finn akapar tou.
Later finn vinn marsandiz;
Lesiel finn vinn marsandiz;
Dimoun finn vinn marsandiz.
Gourmandiz samem sime paradi.
14. NISA KONSOMASION
Dan nou douniya premie komannman
Dir nou ar lafors si nou’le ere
Bizen konsome, ankor konsome
E ler nou fini, rekoumans mouvman.
Konsome, konsome, pa aret konsome!
Paradi, nirrvana, moksha dan konsome!
Pa per met disik dan goble dite;
Pa per manz gato tranpe dan diwil;
Pa per sanz lamod, pa per roul friwil;
Pa per aste nef, rezet seki vie.
Konsome, konsome, pa aret konsome!
Paradi, nirrvana, moksha dan konsome!
Pa per fongoyo; kan ou fatige,
Pa per get porno. Reel pa ase?
Pa per fer plonzon dan lemonn virtuel.
Kan pa depanse, lerla ki nou fel.
Konsome, konsome, pa aret konsome!
Paradi, nirrvana, moksha dan konsome!
Pa koz ramase, sa lespri barbar;
Ler ou pran kredi lerla ou dan zar.
Se dan overdraf ki’ena dinite;
Se dan pran prete ki sivilize.
Konsome, konsome, pa aret konsome!
Paradi, nirrvana, moksha dan konsome!
Bondie finn donn nou rises enn planet;
Pran, pran, pran, pran, pran ziska rasazie.
Pa fer nimakarram, aret fer tret!
Pa per konsome kan bondie done.
Konsome, konsome, pa aret konsome!
Paradi, nirrvana, moksha dan konsome!
15. HAYSH BETA, HO BETA
Chacha Manilall ti koz ar so bef
Vadire papa pe koz ar garson.
Aster bann zanfan pa konn koz ar bef
Parski li enn trans mor dan zot lasiet.
Haysh beta, ho beta Chacha la ti dir;
Asterla bef finn vinn lartik laboutik.
Kirrkirrkirr kotkot mo mama ti dir;
Kok, poul ek volay galoupe vini.
Kan fami vini zanfan al maye
Pou ki mama kwi enn bon kari poul.
Kirrkirrkirr kotkotkot mo mama ti dir;
Asterla nou zis tir poul dan frizider.
Babam ti nouri kabri dan lakour;
Toulegramaten al sers pake lerb
Pou nouri beta, pou nouri beti.
Toule-de Zanvie nou manz kari bouk.
Chichichi, chichichi! Aret fer malang!
Asterla bann zanfan pa konn lekiri.
Matant Lilinn ti ena park koson
Ki li okipe kouma so zanfan:
Li donn zot manze, li koz-koz ar zot
Ziska ler vini pou ki zot ale.
Ayaya, ayaya! Ki pe arive?
Personn pa kone kot sosis zot sorti.
16. NON, PA VRE!
Dimoun koz nenport dir fer atansion;
Tro boukou karbonn dan nou domisil
Pou fer bann dega san reparasion;
Akoz sa meyer karbiran fosil
Res anba later, res anba lamer
Pou ki nou dime napa pous traver.
Mwa mo dir pa vre, tousala manti
Parski gran bwana ki zongle profi
Finn fer mwa konpran kot mo lentere.
“Zame pa get pli lwen ki to nene!”
Dimoun koz nenport pe dir pa koup pie
Parski pie absorb karbonn latmosfer,
Refrwadi later, fer lapli tonbe,
Protez nou lakaz, adousi nou ler.
Pie dan lafore, samem termostat
Ki regle saler, anpes lavi kat.
Mwa mo dir pa vre, tousala manti
Parski gran bwana ki zongle profi …
Dimoun koz nenport pe dir nou koumsa
Aret roul loto, meyer pedale.
Loto anpwazonn ler dan douniya;
Bisiklet donn nou meyer lasante.
Lenerzi nou misk, fotovoltaik
Pli tamam ki lenerzi atomik.
Mwa mo dir pa vre, tousala manti
Parski gran bwana ki zongle profi …
Dimoun koz nenport aster rabase
Bizen bliye krwasans ekonomik;
Aret viol Gaya; bizen partaze;
Bizen devlop konsians ekolozik.
Mama-Later pe plore toulezour
Akoz so zanfan finn bliye lamour.
Mwa mo dir pa vre, tousala manti
Parski gran bwana ki zongle profi
Finn fer mwa konpran kot mo lentere.
“Zame pa get pli lwen ki to nene!”
17. ANSENE-DERASINE
Krwasans kolonial kraz idantite,
Tras frontier fos-fos, met nwar dan rezerv,
Ansenn zom ek fam, fer vantalakan,
Kol enn nimero, avoy lor bato.
Kolon so seval, lisien rabater,
Sat madam kolon ena gran valer;
Afriken li zis lartik dan bazar,
Ansene-derasine san lespwar.
Pou blan dan Lerop ti’ena lot tretman:
Magna Carta ek Habeas Corpus.
Me pou Afriken pa ti’ena tousa
Parski pou bann blan nwar li enn sovaz.
Kolon so seval, lisien rabater,
Sat madam kolon ena gran valer …
Peizan Lerop, travayer Lerop
Ti pe pas mizer me ti ena drwa
Me nou frer ek ser dan pei Lafrik
Ansene-derasine ti dan dif.
Kolon so seval, lisien rabater,
Sat madam kolon ena gran valer …
Letan dan Lerop pe koz drwa imen
Bann blan dan Lafrik koz aparteid;
Lavil entelizan pou seki blan,
Geto pou bann nwar andeor pouvwar.
Kolon so seval, lisien rabater,
Sat madam kolon ena gran valer;
Afriken li zis lartik dan bazar,
Ansene-derasine san lespwar.
18. ZILIET EK RAMDEO
Ler Ziliet ek Ramdeo deside
Pou konstrir ansam zot prop lavenir
Chachi ek chacha, tonton ek tantinn,
Vwazinn ek vwazen pa dakor ditou.
Tomem to kapav kwar!
Melanz sanbrani ar dilar?
Eski zot kone nou tou Afriken
Lor enn lil Kreol pe tras nou desten?
Kan zot baba ne, enn zoli metis,
Bann lalang traver koumans vomi fiel.
“Akoz enn batar kiltir andanze;
Akoz enn batar disan melanze.”
Tomem to kapav kwar!
Melanz sanbrani ar dilar? …
Ler sa zanfan la koumans al lekol,
Paran dir zanfan fer bien atansion,
“Pa frot-frote ar enn piti batar,
Tansion zot perdi pirte zot kiltir.”
Tomem to kapav kwar!
Melanz sanbrani ar dilar? …
Zordi zanfan la finn vinn prezidan
E tou bann paran souet mem zafer.
“Bondie, silteple, fer li amoure
Ar mo tifi la ki’nn tas lor poto.”
Tomem to kapav kwar!
Melanz sanbrani ar dilar?
Eski zot kone nou tou Afriken
Lor enn lil Kreol pe tras nou desten?
19. WARNING WARMING
Seki pa ti kwar aster axepte
Ki bizen fer vit parski lamone
Ki zordi lerwa dime bachara
Ki perdi kara, fini dan kaka.
Lamare monte ler nou pe konstrir
Sato lor disab.
Ekout warning warming!
Kan bondie panse nou pa vo nanye
Li fer nou vinn fou.
Ekout warning warming!
Bann ki ti pe dir istwar dan garaz
Finn fek dekouver istwar ar laraz
Aster pe ekrir sapit enportan:
Ki nou bizen fer pou nou res vivan.
Lamare monte ler nou pe konstrir
Sato lor disab.
Ekout warning warming!
Kan bondie panse nou pa vo nanye …
Tou bann ki ti kwar kiltir materyel
Napeyna lafen; krwasans materyel
Napeyna limit aster pe tranble
Parski piramid pe koumans grene.
Lamare monte ler nou pe konstrir
Sato lor disab.
Ekout warning warming!
Kan bondie panse nou pa vo nanye …
Aster zot konpran lanez ki pe fonn
Pa res dan pol nor ousa dan pol sid;
Trezor lor laplaz, dan bor larivier
Pe’al anba lamer ki pe mont montagn.
Lamare monte ler nou pe konstrir
Sato lor disab.
Ekout warning warming!
Kan bondie panse nou pa vo nanye
Li fer nou vinn fou.
Ekout warning warming!
20. DIFERAN ME EGAL
Egalite pa vedir memparey;
Peyna de ki kouma de gout dilo.
Ki nou nwar ou blan, ki nou zonn, maron;
Ki nou zom ou fam, ki nou ge, lesbienn;
Ki nou viv anvil ousa lakanpagn;
Ki nou borlamer ousa lor montagn
Mem nou pa parey nou bizen egal.
Diferan-egal, egal-diferan
Samem baz nouvo sivilizasion.
Egalite pa vedir memparey;
Peyna de ki kouma de gout dilo.
Ki nou labourer ousa artizan;
Ki nou dan lepor ousa dan lizinn;
Ki nou dan biro ousa lor bato;
Ki nou mesennjer ousa prezidan
Mem nou pa parey nou bizen egal.
Diferan-egal, egal-diferan
Samem baz nouvo sivilizasion.
Egalite pa vedir memparey;
Peyna de ki kouma de gout dilo.
Ki nou Monsenier ousa sakristen;
Ki nou manejer ousa zardinie;
Ki nou enfermie ousa sirirzien;
Ki nou profeser ousa etidian
Mem nou pa parey nou bizen egal.
Diferan-egal, egal-diferan
Samem baz nouvo sivilizasion.
Egalite pa vedir memparey;
Peyna de ki kouma de gout dilo.
Ki nou enn sanpion ousa enn mandian;
Ki nou enn vedet ousa ordiner;
Ki nou enn atlet ousa enn langra;
Ki nou lorea ousa enn fatra
Mem nou pa parey nou bizen egal.
Diferan-egal, egal-diferan
Samem baz nouvo sivilizasion.
21. ANOU PARTAZE!
Fini sa lepok kot sakenn ti kwar
Ki li ti kapav ramas larises,
Ranpli so kofor, grandi so lanpir,
Viol Mama-Later, pers trou dan lesiel.
Sak sezon so fler ek so fri amer;
Later fatige, nepli respire.
Kikfwa pa tro tar pou nou sanz manier;
Aret fer piyaz, koumans partaze.
Bondie ti nom nou gardien lanatir
Me nou finn prefer gardien simitier;
Olie nou okip enn kado presie,
Nou finn swazir pou get zis lentere.
Sak sezon so fler ek so fri amer;
Later fatige, nepli respire.
Kikfwa pa tro tar pou nou sanz manier;
Aret fer piyaz, koumans partaze.
Telman nou gourman, zis pans nou zwisans,
Nou finn bliye net solidarite;
Nou nepli gete ki vwazen bizen;
Ki nou bizen fer pou amenn lape.
Sak sezon so fler ek so fri amer;
Later fatige, nepli respire.
Kikfwa pa tro tar pou nou sanz manier;
Aret fer piyaz, koumans partaze.
So ler finn vini pou sanz nou manier;
Aprann ar lepep ki pe’amenn lalit
Pou anpes voler detrir zot kiltir;
Aprann partaze pou ariv dan bit.
Sak sezon so fler ek so fri amer;
Later fatige, nepli respire.
Kikfwa pa tro tar pou nou sanz manier;
Aret fer piyaz, koumans partaze.
22. CHAWCHAW
Nou pa fouy later pou nou plant manze
Me pou rod larzan, lor, diaman, petrol;
Nou pa nouri poul, kabri ek mouton
Pou nouri zanfan ek pou abiy zot
Me pou fer profi e pou fer profi
Nou servi ormonn e so rezilta
Nouri maladi ki nou pa geri.
Chawchaw natirel ki nouri lekor
E okip lespri finn dir nou baybay;
Aster chawchaw pe kiltiv nou lamor.
Bann kiltivater pa pe zwenn de bout
Parski nouritir ki sorti lot pey
Pe vann bomarse parski gouvernman
Sa bann pei la servi sibvansion
Pou fer pri bese, kraz konpetision.
Lamone koze, lasante tire,
Profi ogmante, malere plore.
Chawchaw natirel ki nouri lekor
E okip lespri finn dir nou baybay;
Aster chawchaw pe kiltiv nou lamor.
Ki pou arive ler chawchaw manke?
Ler exportasion koumans retresi
Parski pou bizen nouri sitwayen?
Ki pou arive ler bato nepli
Sarye nouritir, travers losean?
Ler realize napeyna manze
Parski nou karo pa ena rannman?
Chawchaw natirel ki nouri lekor
E okip lespri finn dir nou baybay;
Aster chawchaw pe kiltiv nou lamor.
Ki finn ariv nou? Kan nou finn perdi
Nou oryantasion? Kan linet roupi
Finn bar nou gete, anpes nou trouve
Nou’nn perdi sime, nou pe rant piktet
Dan lagel reken? Kan sa ti’arive?
Eski finn tro tar pou redres labar,
Fer nou pirog sorti dan marenwar.
Chawchaw natirel ki nouri lekor
E okip lespri finn dir nou baybay;
Aster chawchaw pe kiltiv nou lamor.
23. ZILIET EK RAMDEO 2
Ler ti baba ne Ziliet dimande
Ki nom pou done.
So belmer dir li, “Gete twa beti,
Twa ki so mama; gete ki pli bon.”
Ziliet pran letan, lerla deside
Pou’apel li Devi kouma so belmer.
Tou dimoun kontan.
Klwazon pe tonbe; miray pe grene.
Nouvo youg pe ne, anou plant enn pie.
Vwazen pe lager, mari pe bat fam.
Ki mo kapav fer?
Ramdeo sorti al koz ar vwazen,
“Kifer to bate? Koze pa ase?
Ale do matlo, ale souy so larm.”
Mari la tike; li pa rezenbe;
Li dimann pardon.
Klwazon pe tonbe; miray pe grene.
Nouvo youg pe ne, anou plant enn pie.
Lakaz pe brile, dimoun antoure.
Ki pe arive?
Ziliet dir zot tou, nou marye pike,
“Pa get tamasa, vinn donn enn koudme;
Fer plas pou zanfan; nou partaz manze.”
Nou tou korpere pou teng dife la,
Donn sekirite.
Klwazon pe tonbe; miray pe grene.
Nouvo youg pe ne, anou plant enn pie.
Lamer pe monte, teren pe glise;
Lavi menase.
Ziliet, Ramdeo, vwazen ek vwazinn,
Zot tou kriy ansam, “Sakenn so sakenn
Nepli ena plas dan nou douniya.”
Solidarite pe dimann so drwa,
Samem nou kiltir.
Klwazon pe tonbe; miray pe grene.
Nouvo youg pe ne, anou plant enn pie.
24. NOUVO YOUG
Zegwi dan revey pre pou tous minwi.
Ziliet, Ramdeo ek tou zot fami
Pe tap jal-dolok, pe sant Rambajann
Pou dir bienveni nouvo youg beni.
raghupati rāghav rājārām,
patit pāvan sītārām
sītārām, jai sītārām,
bhaj tū pyāre sītārām
īśvar allāh tero nām,
sab ko sanmati de bhagavān
Sef Rwayom Raghu, O Bondie Rama,
Ki soulaz bann ki finn tom dan traka,
Sita ek Rama, Rama ek Sita,
Nou loue Rama, nou loue Sita,
To apel Bondie, to apel Allah,
Beni nou sazes, beni nou lafwa.
Zegwi dan revey pe montre minwi;
Sonn laklos legliz, fer azann sante.
Ale Ramdeo ek to bienneme!
Sonn jal ek dolok! Larg fedartifis.
raghupati rāghav rājārām,
patit pāvan sītārām
sītārām, jai sītārām,
bhaj tū pyāre sītārām
īśvar allāh tero nām,
sab ko sanmati de bhagavān
Sef Rwayom Raghu, O Bondie Rama,
Ki soulaz bann ki finn tom dan traka,
Sita ek Rama, Rama ek Sita, …
Get nouvo soley pe avoy signal
Dan lorizon les, pe anons nouvel
Nesans nouvo youg; dir nou pa bliye
Lamour ek pardon, solidarite.
raghupati rāghav rājārām,
patit pāvan sītārām
sītārām, jai sītārām,
bhaj tū pyāre sītārām
īśvar allāh tero nām,
sab ko sanmati de bhagavān
Sef Rwayom Raghu, O Bondie Rama,
Ki soulaz bann ki finn tom dan traka,
Sita ek Rama, Rama ek Sita,
Nou loue Rama, nou loue Sita,
To apel Bondie, to apel Allah,
Beni nou sazes, beni nou lafwa.
(STIL BAJAN, STIL JAZ, STIL SEGA)
raghupati rāghav rājārām,
patit pāvan sītārām
sītārām, jai sītārām,
bhaj tū pyāre sītārām
īśvar allāh tero nām,
sab ko sanmati de bhagavān
09.08.2015
LARENN AMMA
KANNTO 1
Larenn Amma ti diriz enn lanpir
Ki zame pa ti fer so latet dir
Apart enn ti lil omilie lamer
Kot latet kokom ti pe fer akter.
Enn swar nou larenn ti fer enn kosmar:
Enn larme milpat nwar kouma fer nwar,
Long kouma koulev, kouma trouloulou
Ti pe rant partou, ti pe bous tou trou
– Trou nene, labous; trou zorey, lizie –
Larenn Amma pa kapav respire;
Ler li sey leve li tann krak, krak, krak
Anba so lipie; milpat plak par plak
Grenn lor so figir. Ki vedir tousa?
Bizen gagn lizour, konn wachiwacha.
Boner gramaten, Konsey Mazeste
Ti koumans travay: kalkile-trase;
Trase-kalkile ziska gagn konpran;
Ziska ki mesaz bann milpat zean
Dir tou zot sekre, met bien lekleraz
Lor fernwar kosmar, ekler marekaz.
Bann konseye la ti’ena solision
Sorti dan texbouk san explikasion:
Depi bien lontan pa’nn ogmant bidze
Espionaz, erfors, lamarinn, larme;
Bann zarm finn vinn vie; ena fini kat;
Ena nouvo bom pa zis touy milpat
Me li eliminn mem so abita,
So A.D.N ek tou baal-bacha.
– “Me,” larenn ti dir, “ler pe touy ennmi,
Nou pou touy osi lavi dan pei!”
Silans dan konsey. Enn mous pa bouze.
Larenn ti konpran ki bann konseye
Kan zwenn nouvo bez zot vinn gounga net;
Zis dan rol routinn ki zot zwe atlet.
– “Mersi pou zot led; aster mo’nn konpran
Ki nou bizen fer kont milpat zean.
Zot kapav ale. Dir Beta Komik
Vinn get mwa deswit ar enn zoli trik
Ki fer mwa riye. Pa bliye dir li
Amenn so kopinn, nou zoli Beti.”
Ler zot finn sorti, Amma soupire.
“Ki pe ariv zot? Ki pe arive?
Zot pa ti koumsa. Bom ek bazouka
Kont detrwa milpat? Zot finn vinn pagla?
Koumadir zot finn perdi lekilib;
Pa konn diferans ant latwal ek fib;
Nepli konn dozaz ler pe pran meksinn;
Pe admir feyaz olie get rasinn.”
Aster li foul sir so Beta Komik
Ansam ar Beti, enn lafors mazik,
Pou kapav aret tou bann derapaz
E trouv solision ki pa kraz lakaz.
Enn son familie koup so reflexion;
Tapaz zanimo ki ankominion
Pe koste dousma ar lasal konsey;
Korbey mizikal partou pe egey
Lalinn ek zetwal, lesiel ek later;
Enn sourir ere ekler liniver.
Timama apre Beta ek Beti
Ek zot troupo serf, toutou ek torti,
Zwazo set kouler ek seval volan
Blan, nwar, zonn, maron rantre san par san.
Larenn Amma tris oblize riye
Ler li get grimas ki finn prepare
Pou fer so tristes fonn kouma glason
Kan soley fer dimoun dimann pardon.
Enn sel kout ler fre aroz latmosfer
Lasal Konsey kot zeni Lisifer
Angourdi lespri, sey blok kreasion,
Nouri konfizion, donn palpitasion.
Kreasion artistik kouma mazik
Ti’amenn lazwa, fer latmosfer komik
Efas tras trazik, remet lesperans
Dan vizion kosmik, balye prop zans rans.
Larenn Amma aplodi spektak,
Dir so de zanfan ena tro frikfrak;
Li bizen koudme pou rezoud problem
Ki detourn dile anpes gagn lakrem.
Beti ek Beta zot konpran deswit
Ki Mama Kosmik ole ki vit-vit
Tou zot bann artis retourn zot lakaz
Parski pa so ler pou okip gonaz.
Kan tou bann artis ti fini sorti,
Larenn Amma koz ar so de piti,
Dir zot ki ena omilie lamer
Enn ti lil gayar ki parfwa traver.
Telman li’ena nom li nepli kone
Ki vre-vre ete so idantite.
Se Dinarobinn, Sirne, Dodo Kat?
Lapetitfrans ousa Chotabarat?
– “Mo kwar ti pou bon si zot de zot al
Get ki pe pase, kot nou pe fer mal.
Mo pa kwar problem la tro-tro serye.
Sinon dan mo rev ti pou’ena sanpie.
Milpat mem zean, zot inofansif.
Si pa okipe lerla nou dan dif.
Zot pou envizib. Savedir fasil
Pou zot fer lanket, debrouy zot difil.
Ki zot dir, mo Beta ek mo Beti?
Mo sir enn timama tou pou fini.”
De zanfan la ti fite pou ale
Parski travay ek vakans pou marye.
Enn segonn pli tar zot ti lor laplaz,
Pe get vakansie anplen badinaz;
Pe get travayer pe fer zot louvraz;
Santi loder mazout fer so ravaz.
KANNTO 2
1 – BETA
Si kontradiksion fer lavi marse
Dan ti lil Sirne li kapav touf tou.
Telman zot tir lay, rod lipou partou,
Olie fer progre, zot pe rekile.
Plis zot pil anplas, plis zot exite;
Kan zot pe fouy trou dan karo labou,
Falepa dir zot ki zot finn vinn fou.
Zot anvi tande zot finn vinn bondie.
BETI
Lepep dan Sirne kontan kan tann dir
Li admirab, malen ek debrouyar;
Ki pa neseser plim, papie, polank;
Ki li kapav konte, ekrir ek lir
Miltileng dan labrim ek dan brouyar
Mem si li prefer servi pous dan lank.
2 – BETI
Kan Amma Kosmik ek sef planeter
Gagn boukou traka sanzman klimatik;
Kan bann sen partou pe koumans panik
Pe fer lapriyer, dimann led Senier;
Kan li kler aster fer so anliver;
Nepli pe kapav organiz piknik
Parski vag lamer mont lao anpik
Bann dimoun Sirne pa’le sanz manier.
BETA
Kan lanez Pol Nor ek lanez Pol Sid
Galoup dan lamer sa konsern bann Pol.
Pa koz renouvlab! Lapli tro souvan,
Mouy partou, fer voltaik vinn timid;
Get realite! Aret fer fofol!
Mazout ki lerwa. Difisil konpran?
3 – BETI
Parol Amma dan liv nef dan vitrinn.
Zame finn ouver; zoli pou gete.
Zot koz priy Soley; zot koz priy Lalinn;
Mesaz liv sakre zot bliye gete.
Diskit abiyman; fer kont sakreman;
Seremonial bos pe diriz bann los;
Pa fer sa, fer sa, pli gran komannman
Ki touf liberte dan lasos plenpos.
Pourtan depi koumansman nou Amma
Pe gid nou lespri atraver profet,
Atraver avtarr pou ki nou atma
Pran sime moksha, tourn ledo ar tret.
Kifer ti detay anpes nou trouv kler?
Kifer nou pa trouv sazes milener?
4 – BETA
Zot koz liberte, sant egalite,
Zap fraternite; zot koz drwa imen,
Lazistis sosial; bizen fer dibien,
Pa fer dominer, pa kraz malere.
Fale ekout zot koz bel-bel koze:
Afriken, Endien, Mizilman, Kretien,
Karnivor, erbivor, vezetaryen,
Tou bann kreatir zanfan mem Bondie.
BETI
Me enn ti pogne finn akapar tou
Seki lor later ek anba later
E plis zot ena plis zot vinn gourman.
Ar zot larises zot kontrol partou:
Drwa propriyeter, pwisans militer,
Parti politik ek so gouvernman.
5 – BETA
Mo konpran kifer Amma fer kosmar.
Depi koumansman li pe ansengn nou
Linite ant de kontrer trap labar
Dan lapas-lespas, dan tou trou partou.
San yoni peyna linga, san linga
Pa ena yoni; san mwa peyna li,
San li peyna mwa; san lao peyna
Anba e san anba lao fini.
Me gete gate ki pe arive:
Shaktimann finn ferm Shakti dan prizon;
Pasif finn koken lenerzi ki vre,
Fer maya manti dam pion kreasion.
Shakti-Shaktimann bizen rekoumans
Zwe vre lamizik ki regle ladans.
6 – BETI
Amma dir toultan aret fer piyaz;
Liniver pa la pou zwisans zwiser.
Nou tou nou bizen okip bien nou baz,
Protez kreasion pou kiltiv boner.
Li dir nou toultan bizen plant pardon
Pou nou gagn lamour, bote ek lape.
Pa dan plant pikan ki konstrir bann pon;
Partaze raport solidarite.
Me ki nou trouve? Tou pou mwa plen tenk;
Kraz kor pran nisa; vantar gagn meday;
Tilespri gagn bon; mesanste deklenk
Bann resor, fer lekzistans vinn bien fay.
Olie armoni, ritm ek melodi
Detone, boude ki pe fer mari.
KANNTO 3
Pou konpran pli bien, Beti ek Beta
Desid pou al viv kot bann abitan
Lavil, lakanpagn, borlamer, danbwa;
Dan zot abita get zot konportman
San ki zot kone; get wachiwala
Pou gagn enn lizour, enn pli bon konpran.
Kreatir mortel pa trouv imortel
Ki trouv tou zestaz bann seki mortel.
2
Partou kot pase ena lasapel,
Legliz, katedral, lagrot ek grannkrwa,
Shivala, kovil, kalimay, otel,
Pagod ek moske pou exprim lafwa
Me tigit dimoun ki lir bann gospel,
Koran, Testaman, Bhagavad-Gita.
Tou dimoun prefer zis aprann par ker
Detrwa tipti fraz, pa kone kifer.
3
Partou tann dimoun pe koz-koz parol,
Melanz konstriksion, bliye ponktiasion;
Expresion traver pas pou parabol,
Gramer kabose may elokision.
Pourtan tou dimoun gagn plas dan lekol
Me se anba ban ki’ena enstriksion.
Nenport koul priz dan robine fer ler
Ki melanz gramer ek vokabiler.
4
Laplipar dimoun dir zot disan pir;
Lalwar, Lasenn, Ganga, Godavari
Finn lav tou enpirte dan zot kiltir
Parey kouma Yangzi ek Zambezi.
Zot lang ek kiltir, zot literatir
Ekrir an Laten ek Devanagri.
Kaligrafi, ideogram tamam
Ar grannwar ek ar vantar plen zot nam.
5
Zot tou deklar vierz avan zot marye;
Adilter zot dir enn pese mortel
E fam adilter bizen lapide
Parski pa kapav remet li lor rel.
Ki fer ar zom la? Tango dans ade.
Pa melanz kalchoul! Fam ki bagatel.
Bizen res senser, pa fer ipokrit
Si nou’le merit, si nou’le gagn tit.
6
Enn ti fimer mas fini dan lazol,
Gran trafikan pe dine ar minis;
Enn ti voler fri vit may dan lakol,
Konn zongle milion, ou dosie res lis;
Malere ansent prefer bwar lizol,
Bann foulous plen tenk pa per lazistis.
Mazistra paret get ar de lizie:
Enn pou bonere, enn pou malere.
7
Partou kot pase Linga fer lalwa,
Yoni oblize manz margoz amer;
Pistole, fizi, bom ek bazouka
Pe balye karo, kraz sentetizer,
Met ne ar tronbonn ek defons tabla;
Bril palet, penso; desir diksioner.
Bliye lekritir ek literatir!
Viv karri-barri ek gato lasir!
8
Me enn sans ena Vasou ek Amoy,
Devi ek Yousouf, Christiann ek Krishna,
Adam ek Steeve ki efas tou soy,
Ed nou avanse pou al Nirvana.
Ayo get laba! Misie, Madam Joy
Pe okip zarden pou nouri baba.
Zot met dan later bann pie fryapen
Pou ki bann zanfan zame mordefen
KANNTO 4
Lor sime karokann Beti ek Beta
Ti zwenn enn pagla ki ti pe koz
Ar fey, ar pie, ar zwazo lor brans, ar zwazo dan ler;
Parfwa li sante; aret sante; riye; koz ar limem.
Beta dir Beti,
“Anou ekout li!
Li omwen pa pou koze pou fer pouvwar plezir.”
Zot desid pou swiv Pagla.
Mem si zot ti vizib Pagla pa ti pou trouv zot
Parski pou Pagla tousala maya.
Li kontinie so diskour ar fey, fler ek zwazo.
Enn kou li koumans sante,
Tap so lestoma,
Danse.
“Kari lalo mo koko
To pik sousouna.
To roul dan saret mo koko
To dir mwa loto;
Ler to manz sounouk mo koko
To dir mwa somon;
To bwar dite pir mo koko
To dir mwa sanpagn.
Kari lalo mo koko
To pik sousouna.”
Li arete,
Get otour li,
Mont lor enn pie mang dofine,
Kas enn mang demi-mir,
Asiz lor lerb ledo apiye kont tron,
Manz so mang.
Ler li fini,
Li al fouy enn trou, anter loyo mang la.
Li retourn kot so pie,
Koumans reve.
“Mo granper pa ti dir mwa …
Mo granmer ‘si…
Ni mo papa, ni mo mama…
Ki mo ete?
Lot zour lor televizion
Mo ti aprann
Ki mo vre anset zot sort Lafrik,
Kot larivier … pa Ganga… pa Zambezi?
Non … savon anpoud … omo … wey samem…
Larivier Omo.
Zot finn al partou.
100,000 banane.
Depi partou zot finn vinn isi
Dan mo pei Sirne.
Savedir mo enn Afriken Sirneen.
Wey, Afriken Sirneen.
Mwa Pagla mo enn Afriken me plis ki sa…
Pa ti’ena personn.
Enn vini koup pie ebenn…
Amenn lamor dodo…
Zot ti plant kann lor mo ledo,
Lor mo ledo, lor to ledo…
Lot amenn derasine depi Lafrik …
Lot lot amenn derasine depi Lenn…
Dalenn at anna
Asirne bahut atcha;
Dalenn mete langouti;
Asirne mete kalson palto…
Natakwa ba sinema ba
Kekarr sange jaybon?
Jaybon soferrwa ke sang…
Ki mo ete?
Afriken…
Afriken Sirneen…
Afriken Sirneen Endien?
Non! Non! Non!
Afriken Sirneen Endo-Afriken?
Non!
Afriken Sirneen Endo-Kreol?
Wi!
Samem!
Endo-Kreol.
Alaki mo ete.
ENDO-KREOL.
Lor lil Kreol, mo viv Kreol, manz Kreol, koz Kreol.
Ki li bizen mama, ki li bizen
Donn li ki li’le…
Chombolila chombo li
Chombo li chombo li pa les sape.”
Apre li plonz dan enn rev silansie.
BETA
Omwen enn ki kone ki li ete!
BETI
Li pa pagla ditou. Ena lespwar!
KANNTO 5
Mersi ou pe swiv zournal lor SBC. Tou bann siyantis Nasion-Zini dakor ki nou finn tro tarde pou azir. Dan Pol Nor ek Pol Sid tou lanez finn preske fonn. Nivo lamer finn telman monte ki Lond, Pari ek Niouyork finn al anba lamer. Lamwatie kontinan Erazi, Lamerik, Lafrik ek Lostrali finn nwaye. Enn bon parti Antartik finn vinn abitab e plizier pei pe lager pou koloniz li. Dan Sirne zis Oplato ki andeor dilo. SBC finn mont enn stidio tanporer isi pou kapav res ankontak ar bann sirvivan. Nou bann reporter finn al enpe partou. Nou ena boukou zimaz tris pou montre ou me ena osi zimaz lespwar. Dimoun partou pe ed so prosen. Dan gran deliz, Nasion Larkansiel finn ne.
Anou terminn nou emision ar enn lapriyer ki Lepap Franswa ti konpoze.
Bondie Toupwisan to prezans li la
Partou dan kosmos; gran kouma tipti
Gagn benedixion to gran labonte.
Vers dan nou lespri lafors to lamour
Pou fer nou kapav plant partou kote
Lavi ek bote; vers dan nou leker
Lape neseser pou ki nou isi
Viv lor sa Later kouma frer ek ser;
Fer boner grandi, fer maler kile.
O Bondie bann pov, donn nou to lafors
Pou fer nou kapav ed seki dan pens,
Ki san protexion – sa bann kreatir
Ki dan to lizie pli zoli trezor.
Geri nou lespri pou ki nou kapav
Okip nou planet, aret fer piyaz;
Pou ki nou kapav sem lagren bote
Anpes polision, destriksion fane.
Geri nou leker pou ki nou aret
Rod zis nou profi pandan ki bann pov
Ek planet Later pe kriye-plore.
Ouver nou lespri pou ki nou konpran
Valer sak kiksoz; gid nou santiman
Pou ki nou konpran linite beni
Ant nou ek tou kreatir liniver
Ler nou pe vwayaz ver to lalimier.
Mersi O Bondie parski to vey nou
Gramaten-tanto, bontan-movetan.
Ed nou pou konstrir enn lemonn meyer
Kot ena lamour, lape, lazistis.
14 Zwiye 2015
LES TO ZARDEN KOZE
LET YOUR GARDEN SPEAK
Mersi Google pou bann zimaz/Thank you Google for the pictures
Pou mo bann aryer tizanfan ki pa’nkor ne.
Mo finn pran prete ar zot seki mo pe konsome,
Me pardonn mwa si mo pa reysi rann zot
Trezor zot finn pret mwa.
Bondie ti donn nou enn zoli zarden
Me nou’nn fer li vinn enn simitier.
Ayo mo bann zoli zanfan!
Eski pou ena fler
Dan zot douniya?
For my not yet born great grandchildren.
I have borrowed from you what I’m consuming
But forgive me for not giving back
What belongs to you.
The Lord gave us a beautiful garden;
It’s now a graveyard.
Dear, dear children,
Will there be flowers
In your world?
ORPHELIA: There’s fennel for you, and columbines: there’s rue for you; and here’s some for me: we may call it
herb-grace o’ Sundays: O you must wear your rue with
a difference. There’s a daisy: I would give you
some violets, but they withered all when my father
died: they say he made a good end,–
(Hamlet, Act IV scene V)
ANTIRYOM
Parski antiryom pran boukou letan avan deperi
Li finn vinn senbol ospitalite dan tou nou lespri.
Li pa zis zoli, ena long lavi, li amenn lasans;
Li fer soy boure, garanti boner e donn abondans.
Nou trouv li partou kan pe selebre nesans ek lamor;
Sikse ek defet; koumansman karyer; kan ariv dan por.
Tann dir ki dan ben so fey ek so fler donn lekor frison
Me fer atansion parski zot kapav donn iritasion.
ANTHURIUM
Anthurium, because it lasts for a long time
Is in people’s minds a welcome sign.
It brings forth luck, long life in beauty;
Drives out bad luck, gives joy and plenty.
It celebrates birth and death;
Success and failure, start and finish.
Flower and leaf may sooth your bath
Watch it! There may be hitch and itch.
AZALE
Ferm ek frazil, mo toulede;
Lavi, lamor, mo toulede.
Dezir retourn dan mo lakaz;
Dezir pou dir for mo laraz.
Artis apel mwa elegans;
Lezot fer kwar mo manigans.
Enn kontan mo lentelizans;
Lot prefer kwar mo enn nwizans.
Gita toultan li’ena rezon;
Lavi li enn kontradixion.
AZALEA
I am strong and in poor health;
I am also both life and death.
I am the wish to get back home;
The wish to spit out my foam.
Artists think I’m elegant;
Others claim I’m a delinquent.
Some think I’m intelligence;
Others think I’m a nuisance.
The Gita is spot on;
Life is a contradiction.
BEGONIA
Begonia roz zoli-zoli.
Pa zis zoli dekorasion:
Bon engredian dan lakwizinn
Ek si bizen enn bon meksinn.
Pa donn zezer Sen Valanten
Me partaz lamitie vwazen.
Mem si li dir, “Tansion! Tansion!”
Li osi dir, “Lavi zoli!”
BEGONIA
Pink begonia, little beauty!
Not just showy frippery:
To spruce up your cuisine;
If need be good medicine.
No good for Saint Valentine
But makes good neighbourhood shine.
Could be tricky and risky
But Oh how lovely!
BOUKIE BANANE
Nou zanfan Goudlenns nou ti apel li
Boukie banane.
Bann petal dife rouz, oranz ek zonn
Ti pe anonse lane pe koste,
Lakoup pe’al fini, lekol donn konze,
Leker zanfan dan lazwa pe atann
Bonom Nwel pase.
Bann fri flanbwayan kouma sab maron
Ti vinn nou lepe ler nou fer akter;
Ler moulen soufle lakoup finn fini,
Kamion sarye kann met kostim kouler
Boukie banane.
Zordi mo aprann ki dan Lostrali
Bann aborizenn konn servi so fri
Pou prepar meni.
FLAME TREE FLOWER
Goodlands kids called it
‘New year bloom’.
Fiery red, orange and yellow petals
Announced new year’s coming,
End of cane harvest, school holidays,
Kids’ Christmas hope.
Flame tree seeds in their brown jackets
Were our swords in imagined shots;
When the mill siren announced harvest end
Cane lorries dressed up
In flame tree colours.
Did you know Australian savvy
Cooks flame tree fruit spicy
As exquisite delicacy?
DALIA
Dan Mekzik zot ador mwa;
Bann zardinie swazir mwa.
Dimann floris ek artis.
Dinite ek elegans;
Lamour pa konn manigans,
Tousa zot lor mo lalis.
Pa kil parad ar problem
Me pa fer fouka kanmem.
Bizen konn so sinapis.
Mo sarye boukou kouler,
Sa pa fer mwa vinn deler.
Floris donn mwa dis lor dis.
DAHLIA
Mexicans love me;
Gardeners choose me.
Ask florists and artists!
I am dignity and elegance;
Love knows not contrivance.
My name is No Mist.
I don’t give up easily
But am not foolhardy.
Always look for the right praxis.
I carry colourful bits;
Am no misfit or nitwit.
Florists love me to bits.
FLER KAKTIS
Pa get zis mo pikan;
Apresie mo petal.
Gita ena rezon:
Partou kontradiksion.
Kan ou viv dan dezer
Lavi enn lot manier.
Si peyna proteksion,
Rezilta extenksion.
Pa get zis mo pikan;
Apresie mo petal.
Mo kapav pran lavi
Me mo donn lavi ‘si.
Pa get zis mo pikan;
Apresie mo petal.
CACTUS FLOWER
I’m not just spine;
I’m also petals fine.
Gita’s spot on;
Life’s contradiction.
When you live in a desert,
Life’s full of alert.
Without protection
No preservation.
I’m not just spine;
I’m also petals fine.
I do take life
And I do give life.
I’m not just spine;
I’m also petals fine.
FLER KAVADI
Mo antour legliz dan Porlwi;
Mo rasinn li dan Kerala.
Mo apel Cassia Fistula,
Aka Amaltas, ‘Konnray’ ‘si.
Kot kovil Kaylason mo la,
Fler Kavadi be momem sa.
Mo tonbe kouma lapli lor,
Beni sime, fer pelren for.
Zot apel mwa Aragvadha
Bann ki konn bien Ayourveda.
Pa zis montre sime Bondie,
Mo osi rant dan gardmanze.
GOLDEN SHOWERS
I may grow in kovil’s view;
My roots are found in Kerala.
I’m called Cassia Fistula,
Aka Amaltas and ‘Konray’ too.
In Kailassam’s yard, that’s me;
Cavadee’s bloom, that’s me.
I fall like drops of gold,
Bless the path of pilgrims bold.
I am Aragvadha
For connoisseurs of Ayurveda.
Not only do I show rightness way,
I am too a good food bay.
FLER ROZ
Tou dimoun admir mo bote
Dan lamour ek dan lamitie,
Dan sekre ek dan gratitid,
Par lamod ek par labitid.
Mo rant dan biznes parfimri;
Mo prezan dan farmasi ‘si;
Kont problem mo enn bon mexinn,
Dan mo fri ena vitaminn.
Mo ena petal ki zoli
Me tansion ena pikan ‘si.
Lager Roz! Ena servi mwa pou lager;
Ziliet servi mwa pou dir lamour senser.
THE ROSE
I am admirable in beauty,
Love and friendship,
Gratitude and secrecy,
By taste and kinship.
Perfume business uses me;
Pharmacy needs me;
For many I’m medicine;
In my fruit there’s vitamin.
My petals are rare,
My spines scare.
Some use my name to kill a dove
But Juliet’s tale tells of true love.
FLER SOLEY
Depi toultan zot kontan ek apresie mwa
Me depi mo’nn tap dan lizie enn gran artis,
Li ti apel Van Gogh,
Limanite antie finn fer mwa vinn vedet.
Parski mo swiv soley, zot apel mwa Soley;
Mo mesaz depi toultan li pa finn sanze:
Falepa bes latet; viv solidarite;
Pa tike, swiv to rev.
SUNFLOWER
I’ve always been loved and admired
But since I struck an artist’s eyeball,
His name was Vincent Van Gogh,
I have become humanity’s pet.
I follow the sun and they call me Sun;
My honest message has never changed:
Don’t give up; be solidary;
Lustily follow your dream.
FOUZER
Kot to pase to pou trouv mwa.
Dan Lazi, Lostrali, Lafrik,
Dan Lerop ek dan Lamerik.
Kot to pase to pou trouv mwa.
Dan lakaz kouma dan lakour;
Dan fet kouma dan simitier.
Kot to pase to pou trouv mwa.
Dan klinik, dan Ayourvedik;
Dan monarsi, dan repiblik.
Kot to pase to pou trouv mwa.
FERN
You’ll find me wherever you go.
In Asia, Australia, Africa,
Europe and America.
You’ll find me wherever you go.
Indoor and outdoor;
In festivals and graveyards.
You’ll find me wherever you go.
In Ayurvedic care and in clinics,
In monarchies and republics.
You’ll find me wherever you go.
FRANZIPANN
Franzipann zame anpann!
Mo dekor likou doula,
Mo dekor likou doulinn.
Mo parfim ber tibaba,
Mo parfim serkey tantinn.
Franzipann zame anpann!
Mo beni lamour, maryaz,
Pouja, bajann, lanterman.
Dan shivala mo prezan,
Kot swami ek kot maraz.
Franzipann zame anpann!
Kan to ler finn arive
Ansam nou reenkarne.
Franzipann zame anpann.
FRANGIPANI
Frangipani never fails you.
Garland for the bride;
And the groom’s pride.
Baby’s cot I sweeten;
Senior’s coffin I bedizen.
Frangipani never fails you.
I bless love and marriage ritual;
Service, rites and burial.
In kovil and mandir see me
Where and when the sacred is really.
Frangipani never fails you.
When time halts and is still,
Born again the two of us will.
Frangipani never fails you.
IBISKIS
Viv to lavi bien; viv kouma bizen.
Falepa sagren kan mo vinn vilen
Parski kan mo’ale, enn lot pou vini;
Lavi kontinie ar yer ek zordi.
Ena pei ki – Hayti, Hawai –
Finn swazir zimaz ibiskis fleri
Pou desinn kler-kler zot idantite,
Pou dir for partou seki zot ete.
Mo kouler dekor bote femininn,
Mo osi nouri ar mo vitaminn;
Dite ibiskis kontrol tansion for;
Permet twa viv bien san tro gran zefor.
HIBISCUS
Live your life as it should be;
Don’t sigh and moan, be ready.
I go only to be back tomorrow;
So wipe the tears of sorrow.
In both Haiti and Hawaii
I draw people’s identity.
They know exactly who they are
Because I am never too far.
I enhance feminine beauty;
I help to keep folks healthy;
Hibiscus tea keeps down pressure,
Makes life jolly, full of pleasure.
ILANG-ILANG
Fler ilang-ilang donn nou dilwil esansiel
Bon pou lasante zeneral-endividiel.
Li bon pou lekor e li bon pou lespri ‘si;
Dan rezion Maskaregn li roul lekonomi.
YLANG-YLANG
Ylang-Ylang yields essential oil
Suitable for all our toil.
It keeps our body and mind fit
And makes the Mascarenes tweet.
KAMELIA
Mo akonpagn lazwa
Mama ek so baba;
Mo akonpagn lamour
Ki grandi toulezour;
Mo akonpagn zefor
Fer lavi vinn pli for.
Me mo osi prezan
Kan ena movetan.
CAMELIA
I am with her
And her baby;
I am with you
And your lover;
I am with you
When you strive hard;
I am with you
When time is hard.
KAPISINN
So fey ek so fler extra!
Si kone kot pou plant li,
Li anpes bebet modi.
Si kone kouma manz li,
Ou salad donn lapeti.
Sey li dan gajak baja!
Li rant dan boukou manze
Me bizen konn prepare.
So fey ek so fler extra!
NASTURTIUM/CAPUCINE
My leaves and flowers are amazing!
Manage them well
And your garden will be swarming.
If you know how to use me
Your salad will taste smashing.
Try me at bhaji making!
If you know how to use me,
Tour table will be inviting.
My leaves and flowers are amazing!
KRIZANTEM
Pa kapav ferm mwa dan kazot!
Dan enn pei mo senboliz
Lamitie ek fraternite;
Dan lot pei mo enn senbol
Lavi, nesans ek renesans;
Dan enn pei mo senboliz
Ankor ek ankor banane;
Dan lot pei mo enn senbol
Fet mama ek rekonesans;
Dan enn pei mo senboliz
Separasion, leker kase;
Dan lot pei mo enn senbol
Konsomasion san neglizans.
Dan tou pei, mo sir enn zour,
Mo pou vinn enn senbol pwisan
Lalit pou sov anvironnman.
Pa kapav ferm mwa dan kazot!
CHRYSANTHEMUM
Don’t try to coop me up!
Here I am
Friendship and fraternity;
There I am
Birth and rebirth;
Here I am
Long life;
There I am
Motherhood and gratitude;
Here I am
Separation and sorrow;
There I am
Consumption with care.
One day, I’m sure
I’ll teach children
To save the planet.
Don’t try to coop me up!
LIS
Li iniversel, li pa konn jatpat.
Ki li dan Lafrik ousa Lamerik,
Ki li dan Lazi ousa Lostrali,
Ki li dan Lerop ansien ek nouvo
Li koz dan tou lang
Langaz dinite ek fertilite;
Bote lazenes ek kontinwite.
Li dan bien partou:
Ki li dan lakour, ki li dan lakaz;
Ki li lor later, ki li lor dilo.
Ki to pe atann?
Anou tou plant lis
Partou!
LILY
I’m universal, know not class or caste.
In Africa and America;
In Asia and in Australia;
In old and new Europe
I speak in all languages
Of dignity and fertility;
Of youth beauty and continuity.
I sit well everywhere:
Outdoor and indoor;
On land and on water.
Why waste time?
Let’s grow lilies
All over the place.
LOTIS
Lavi enn kontradixion.
Plis mo lipie dan labou,
Plis dan lesiel mo trouv tou.
Momem reenkarnasion.
Kouma mo mor mo rene
E mo lavi kontinie.
Devosion, meditasion
Zot fer parti mo atma
Lor sime al nirvana.
Mo pa zis okip lespri;
Mo okip nou lekor ‘si.
Lavi enn kontradiksion.
THE LOTUS FLOWER
Life is a contradiction.
The more in the mud my feet do go
The more in the sky I see more glow.
I am reincarnation.
I rise as I drop down,
And life does not frown.
Devotion and meditation
Are in my ‘atma’
On the road to nirvana.
I do take care of the physical
As well as of the mental.
Life is a contradiction.
MARGERIT
Pourtan mo zis enn fler ordiner!
Wordsworth ti selebre mo bote;
Shakespeare ti donn mo nom Orphelia.
Mo pa zis selebre inosans,
Mo osi fer manze gagn bon gou,
Donn lapeti, geri maladi;
De dan enn, mo marye de nam ser.
Pourtan mo zis enn fler ordiner!
DAISY
I’m just an ordinary bloom!
And yet Wordsworth sang my ditty;
Shakespeare’s Orphelia knew me.
Not only do I celebrate innocence,
I give food tang and fragrance,
Whet appetite and cure malady;
Being two in one, I bind sister souls.
And yet, I’m just an ordinary bloom!
ORKIDE
Ki mo ete?
Mo apel Lamour ek Bote;
Fertilite, virilite,
Gou rafine, pran kont, pran swen.
Bann Aztek ti met mwa dan labwason extra;
Bann Sinwa servi mwa pou fabrik remed kont
Diferan kondision medikal.
Lezot servi mwa pou fabrik parfen
Ek lesans pou met dan nouritir.
Ala ki mo ete!
ORCHID
Who am I?
My name is Love and Beauty;
Fertility, virility,
Good taste, caring.
Aztec people brewed me into a potent drink;
Chinese people use me for cure
To serious ailments.
Perfume makers appreciate me
And talented chefs respect me.
This is what I am.
ORTANSIA
Nou nou apel li ortansia,
An Angle dir Hydrangea.
Lontan dan lepok Viktoryen
Li ti asosie ar vilen.
Zordi li vedir santiman onet.
Pa vinn deklar bet.
Nimakarram pa koste!
Ortansia selebre maryaz,
Relasion dirab,
Sikse dan zefor.
Me tansion matlo!
Kan to rod manz li ki ena problem.
Li ranz to lakour,
Parfim to lespas.
Kifer dimann plis?
HYDRANGEA
We call it ‘ortansia’;
In England it is hydrangea;
Victorian people thought it ugly;
Today it means honest feelings.
Don’t try to cheat!
Ingratitude, keep off!
With hydrangea we celebrate weddings,
Sustained relationship,
Success through work.
But careful, guys!
If you chew it, you’ll be in trouble.
It cheers up your yard;
Makes your place sweet and nice.
Why ask for more?
PISANLI
Pa get mwa! Mo grosie.
Mo pouse partou:
Dan karo, dan danbwa,
Dan lakour, dan zarden.
Lemwa vini, lemwa ale;
Lane vini, lane ale,
Peyna balizaz,
Mo rekta lor baz.
Mo grosie? Vremem sa?
Mo nouri mo dimoun
Kan manze napeyna.
Bann malad vinn kot mwa
Kan leren ek lefwa
Pe fer katakata.
Kan poro fer Zoro,
Mwa mo fer Rambo.
Momem pisanli, pa dandelion.
DANDELION
Don’t mind me, I’m common.
I grow everywhere,
In fields, in woods,
In gardens and parks.
Month after month,
Year in, year out
You’ll find me
Hanging around.
Am I really common?
I do feed famished people;
I do give comfort to suffering people;
Warts run when they see me.
Hear me you fool!
I’m piss-en-lit,
Dandelion.
VIEYFI
Morisien apel mwa ‘vieyfi’;
Liniversite apel mwa
“Latana Camara”.
Mo atiran ek mo zoli
Me tansion mo bien danzere.
Mo lot nom: “Tickberry”.
Kot mo pase mo fer ravaz;
Bef, vas ek kabri zwenn tase
Me boulboul kontan manz mo fri.
San kone zot plant mwa partou.
Lavi li enn kontradixion.
Latana kamara geri
Boukou maladi.
Me seye kouma mo anvi
Mo pa pou kapav geri tilespri.
TICKBERRY
Mauritians call me ‘vieille fille’;
Academics call me ‘Latana Camara’.
I am beautifully attractive.
In South Africa I am Tickberry.
I can be very naughty;
I can do a lot of harm
To cattle, goats and others.
Yet Mauritian Bulbuls love my fruit
And the poor darlings
Sow my seeds all over the place.
Life is a contradiction!
I can cure loads of conditions
But however hard I try,
I’ll never cure stupidity, my-oh-my!
VIOLET
Mo kouzinn Violet ti donn mwa violet
Pou mo pa bliye nesans Zezikri,
Pou mo rapel Romeo ek Ziliet
Partou dan lemonn kot lamour pati.
Limem Yinn ek Yang: protez nouvo ne;
Geri maladi; nouri vwayazer;
Repous movezer; sant lamour Bondie.
Senbol gran senier! Fierte labourer!
Malgre so grander, violet pa fezer;
Akoz samem li res anba fey ver.
Boukou pa konn so veritab valer.
Dimann Gabriyel, temwen zistwar yer.
VIOLET
Cousin Violet gave me a violet
To remind me of Christ’s coming,
Of Romeo and Juliet
All over the world where love’s agonizing.
Both yin and yang, it protects baby-dove;
Takes care of pathologies; feeds travellers;
Drives out evil spirits; sings divine love.
Heraldry emblem! Pride of farmers!
Violets are great but not haughty;
Under green leaves they hide shyly.
Most of us know not their superiority.
Archangel Gabriel will brief us surely.
ZASMEN
Mo swagn lapo, mo swagn lizie;
Mo okip lezot problem ‘si.
Pratik aromaterapi
Pou gagn lape, rilax enpe.
Mo parfim lakour ek lasam;
Mo giji lamour ek pasion;
Konbat ensomni ek tansion.
Mo fer relasion gagn lagam.
JASMINE
I look after your skin and eyes;
And other problems that arise.
Aromatherapy is my lotion
For peace and relaxation.
Your yard and room I do perfume;
I tickle love and strong passion;
Fight insomnia and tension.
All relations I do groom.
ZERAYOM
Mwa mo zanfan Mama Later
E anmemtan zanfan Gita.
Kifer? To’le kone kifer?
Mo enn gro boul kontradixion;
Mo mars ar malen ek kouyon;
Fer ek defer mo toulede;
Vinn ansam ek viv separe.
Mo dan maryaz ek lanterman;
E anmemtan mo pous serpan.
Mo atir lamour ek mofinn;
Lazwa, larises ek larwinn.
Mwa mo zanfan Mama Later
E anmemtan zanfan Gita.
Aster to kone, kifer?
GERANIUM
I am Mother Earth’s child
And Gita’s child as well.
Want to know more?
Contradiction is my essence;
Friend of boffins and no sense;
I do and undo spirit;
Bring together and cause to split.
At wedding and funeral you’ll find me;
Fighting snakes you’ll see me.
I am magnet to love and hate,
Joy and wealth and fate.
I am Mother Earth’s child
And Gita’s child as well.
You need no more.
ZERBERA
Partou kot mo ete
Ena lazwa, lagete.
Mo fer biznes fler marse.
Mo selebre lavi;
Pa rod mwa kot santi pi;
Mo pa frekant ti lespri.
Si ou kontan lanatir
Savedir ou leker pir;
Ou dir ou admir soley?
Lor later mo’si parey.
Mwa mo swiv Sourrya
Isi ek laba.
Li donn lalimier,
Mwa mo donn kouler.
GERBERA
Wherever I be
There’s joy and glee.
Business people love me.
I celebrate living;
Avoid stinking
And narrow thinking.
If you love nature,
You show good nurture.
I hear you find the sun dear.
Same here, dear!
I follow sun god Surya
East to west, yeah.
He gives light,
I paint bright.
ZEYE
Diferan kouler, diferan mesaz.
Larm Marie ti donn mo nesans;
Pou patriyot mo rezistans;
Mo akonpagn separasion,
Konba pou emansipasion.
Diferan kouler, diferan mesaz.
CARNATION
Different colours and meanings.
Mary’s tears gave me life;
For patriots I mean strife;
Holding hands while departing,
I join the fray for well-being.
Different colours and meanings.
ZINNYA
Ena ki kwar mo enn gonaz;
Seki kone ki gagn paryaz.
Mwa ki fer kamarad rapel
Bann ki lontan reponn lapel.
Mem si nou pa pe kapav zwenn
Mwa mo nouri santiman zenn,
Ki travers letan ek lespas,
Ki pa get ni jati ni ras.
Dan tou lasos zot pou trouv mwa;
Bontan ek movetan mo la.
Papyon ek pikpik zot konpran
Ki Zinnya li pa fenean.
Ena ki kwar mo enn gonaz;
Seki kone ki gagn paryaz.
ZINNIA
Some think I am rubbish.
How foolish! How foolish!
I help you remember
Friends of yesteryear.
Even when we cannot meet
I sustain feelings sweet
That cross border of time and space
With no thoughts of caste and race.
You’ll find me in various dish;
In fair and foul I relish.
Butterflies and songbirds know
I never say ‘No’.
Some think I am rubbish.
How foolish! How foolish!
ZWAZO PARADI
Mwa mo fier me mo pa vantar.
Mo fer gate ar ou lizie,
Fer ou lespri admir bote.
Mo pa nouri ou lapeti,
Ni mo donn profi farmasi.
Mo giji ou limaziner,
Ed ou pou plane dan lezer.
Mo pa mars ar selibater
Me mo beni fidelite,
Donn garanti dime meyer,
Fer bote rim ar liberte.
Mwa ek zwazo marye pike
Pou fer paradi lor later.
Mwa mo fier me mo pa vantar.
BIRD OF PARADISE
I’m proud but not haughty.
I charm your eyes,
Tweak your senses.
You’ll find me not in pots and pans
Or in apothecary’s jars and cans.
Fine tuning your imagination,
I make you practise levitation.
I’m no friend to loneliness
But loyalty, fidelity I bless;
I promise better tomorrow
With beauty, freedom and no sorrow.
Birds and I have made a deal
To make heaven on this dull earth.
I’m proud but not haughty.
03.08.2017
MO APEL TIZAN
Rapel bien ki mo apel Tizan,
Tizan Afriken-Eropeen,
Tizan Aziatik, tou kontinan.
Mo viv lor enn ti lil toukouler
Kot larkansiel alim lalimier
Dan lamer profonder liniver.
Ki mo apel Tizan pa bliye,
Sitwayen enn planet kouler ble
Ki gayar dan galaxi lakte.
Me kot mwa ena move pagla
Ki priye divinite paysa.
Akoz sa bez dan nou douniya.
Tou Tizan dan tou bann kontinan,
Anou ansam fer enn gran serman
Pou amenn sanzman dan devlopman
Pou ki dime nou bann tizanfan
Kapav grandi lor later beni,
Bwar dilo dan lasours rafresi.
10.06.2017
ON THE ROAD AGAIN
This is true knowledge, to seek the Self as the true end of wisdom always. To seek anything else is ignorance.
Bhagavad Gita
Knowing yourself is the beginning of all wisdom.
Aristotle
Whoever knows himself knows God.
Prophet Muhammad
If you do not know yourselves, then you are in poverty and you are poverty.
Saint Thomas
Thou sleep’st: awake and see thyself.
William Shakespeare
When I was a little boy on the dusty road of Goodlands
I was told I was a ‘Telgu’.
My ‘Telgu’ father fathered a child with a ‘non-Telgu’ girl
Before marrying my mother
A ‘Telgu’ girl from Quartier Militaire
Where she had learnt Tifrer’s and others’ Creole songs
Which she sang to me:
• Pa bate li misie,
• Ler mo ti kontan twa Lilinn,
• Kari lalo milatres,
• Roule mon’pti Sir Zil,
• Nwar, nwar, nwar do mama,
• Charli – O, aret bwar diven banann …
My ‘non-Telgu’ friends who spoke Creole and Bhojpuri
Loved to tease me.
For them ‘tel’ was ‘oil’ and ‘gu’ was ‘shit’
And so I was – what was I? –
Oily shit or shitty oil?
A Telgu child who listened to Creole songs
Sung by a Telgu mother
And Creole stories
Told by a Telgu granduncle (Tata);
Whose dream was peopled by the cunning hare
And the wise tortoise
And fuelled by the tricks of Tizan
That was the Telgu I thought I was.
Later I was told I was not Telgu
But Telegu from Andhra Pradesh.
Much later my identity sketched by others
Took a new shape:
I am Telugu from Telangana!
Yet I still feel like the little boy
On the dusty road of Goodlands
Who listened to Creole songs
Sung by a Telgu mother
And Creole stories
Told by a Telgu Tata.
On the road to Damascus and Emaus
I make music with my friends
For those I love.
Ek hi raasta!
When I was three I had polio
And lost my left arm.
My Telgu mother dragged me to different places of worship:
Shivalas, kovils, mosques, chapels, churches, different shrines
To beg the Almighty to restore the lost limb.
And yet everybody insisted that I was
A Telgu boy.
Why?
I’ll never know.
What makes a Telgu boy?
Death of my Telgu mother.
Had to leave my Telgu comfort zone
For urban running water and electricity Euro-Christian zone;
Went to Catholic schools,
Discovered I was a pagan
For whom there would be no salvation
– Ad Altiora Cum Christo.
The Creole culture fountain started to dry up
(No Guna or Tata Iranah to keep the fire burning)
And an avalanche of Frenchified Americanism swept through.
(Now Elvis, James Dean and Alliance Française
Topped the chart.)
My grandmother was worried:
I was becoming “Kondoru”
For my Telgu roots were rotting.
On the road again!
On the road to Damascus and Emaus
I make music with my friends
For those I love.
Ek hi raasta!
Met a Telgu girl,
Decided on a non-Telgu relationship;
Married outside Telgu zone
In a non-Telgu way;
Studied in a non-Telgu University;
Discovered a non-Telgu branch of learning;
Thought of building a non-Telgu Bharat;
Brought up our children in a non-Telgu culture …
Who am I?
Out of Africa my ancestors
Peopled a planet;
They then settled
On a Creole island;
Changed it;
Developed it to the best of their abilities.
What should I do now?
Dig deep into the earth to find Telgu roots?
Or chart a new course?
On the road again!
On the road to Damascus and Emaus
I make music with my friends
For those I love.
Ek hi raasta!
In a world of having
A Telgu boy from the dusty roads of Goodlands
Wants to grow the tree of being;
The African-Indian-Telgu
On his Creole island
Wants to carve his new dynamic identity.
What?
Trying to replace the blond-hair, blue-eyed god?
What?
Mixing lard with ghee?
What?
Denying access to Sanscrit, Latin, Esperanto and Volapük?
What?
Speak dialect and patois?
What?
Destroying blood purity?
What?
Worship Marx, Fidel and Mao Zedong?
The admirable true blues
Went on a rampage.
Why?
No one knew.
On the road again!
On the road to Damascus and Emaus
I make music with my friends
For those I love.
Ek hi raasta!
I felt like Prince Hamlet.
To be or not to be?
The torture was unbearable.
I could not find my way.
Tossed and turned until …
Just before I woke up
My fairy-godmother slipped into my soul
A few words of wise mystery
Which drove me into rethinking,
To have a fresh look around me,
Marvelling at simplicity,
So simple that we tend to ignore it:
If we all, on our island,
Sound the depth of what we are,
We’ll get the shock of our lives
Because we are,
Willy-nilly,
We are … Creoles, yes Creoles all of us
Transplanted into new soil.
Indo-Creoles, Afro-Creoles,
Euro-Creoles, Sino-Creoles;
Believing and non-believing Creoles;
Hindu Indo-Creoles, Christian Indo-Creoles;
Muslim Indo-Creoles too;
Christian Afro-Creoles and Rasta too;
Muslim Afro-Creoles too;
Christian, Hindu Euro-Creoles;
Muslim Euro-Creoles too;
Buddhist, Christian Sino-Creoles;
Muslim Sino-Creoles too;
Indo-Afro-Euro- Sino
We are … Creoles, yes Creoles all of us
Transplanted into new soil.
A dream? Reality?
True reality?
Another reality?
Surely an irresponsible dream!
A traitor’s dream!
Mixing pork with clarified butter?
Renegade rascal!
My fairy-godmother smiled
To say that was alright
For even within the same breed
Conflicts often arise.
Conflicts between two thoughts,
Between two groups,
Between the past and the future
Between forward and backward …
That’s why, she told me,
I should sharpen my pencil, open my eyes,
Keep my ears wide open,
Allow Creole colours and music
To seep into my soul;
Dip my heart in emotions
From the Ganges, the Seine and the Loire;
Let the sea breeze caress my hair,
Let the summer rain water my feet,
Let the soil’s fragrance titilate my nostrils.
Then with Creole words
Carve my identity
And chart the road to development.
On the road again!
On the road to Damascus and Emaus
I make music with my friends
For those I love.
Ek hi raasta!
I remember again the meeting I had with
Peter Ustinov
At the old Port Louis Theatre
“Blood purity? NONSENSE!
We’re all mixed-bloods!”
From River Omo to Asia, Australia, Europe, Americas…
To Indian Ocean Creole Islands
We’re all mixed-blood
Homo-Sapiens.
Yes I know!
I’m a metis, a universal metis,
Full of the milk of human kindness …
And proud to be so.
On the road to Damascus and Emaus
I make music with my friends
For those I love.
Ek hi raasta!
AND THIS IS MY SONG:
Metis? Me mo fier mo’enn metis!
Dan mo lavenn dilo Ganga,
Betsiboka, Godavari,
Zambezi, Forth, Lasenn, Lalwar,
Yagnsekiang, Senegal, Tamiz
Finn balye prop tou enpirte.
Dan mo disan ena lesans,
Fimie, parfen bann gran kiltir.
Dan Gita, Labib ek Koran
Mo finn swazir mo nouritir.
Shakespeare, Molière, Dostoevsky,
Byron, Camus, Salman Rushdie,
Gershwin, Coltrane, Stravinsky,
Lata, Beatles, Elvis, Ravi,
Chazal, Chagall, Modigliani
– Pa bliye Marx, Mao, Gramsci –
Finn ouver mo lizie, poli
Mo vizion, regle bann lakor,
Rafinn mo sansibilite.
Mo pa bliye Lekol Goodlands,
Misie Poli, Amatali,
Lekol Walter, Misie Soumann,
Lekol Lefrer, Frer Alexis,
Kolez Lefrer, Tichiv, Nanas,
Kolez Rwayal, Ton Frank, Totol;
E twa, Madeleine, trankil-trankil
Dan to ti kwen, to ti kone
Sak fwa bizen bros mo latet.
Liniversite Edinbourg!
Alma Mater, san to saler
Ki mo ti pou ete aster;
San twa Gregor, Corder, Lyons,
Abercrombie, Martin, Criper;
San twa Sue, Mike, Mick, John ek Paul …
Kapital festival to finn
Nouri mo lespri ar siblim.
E bann kamarad dan lalit?
Jooneed, Teerat, Chafeek, Paul,
Herve, Tatav, Ah Ken, Arzou,
Dan, Raj, Brigitte, Micheline, Siven,
Ranjeet, Ravind, Dorsoo, Rafick …
Mo enn metis. Mo konn koz-koz
Angle-Franse, me sel langaz
Ki mo koze ar lapeti
San liv gramer, swa dixioner
Se pli zoli lang lor later.
Kot mwa, nou kontan kamanber
Me sa pa vedir ki nou kil
Farata, dalpouri, dalpita, karri-barri,
Makaroni, spageti, briyani, chapati,
Noukienn, hakienn, wanntann, sawmay,
Rougay sosis, dal bred-sonz,
Pwason sale, bomli sek,
Satini koko, bouyon pwason …
Dan nou lakaz Buddha ek Shivji
Lanwit-lizour sakenn riy ar so kamarad;
Palet Constantin pret kouler penso Argo;
Sitar Shankar, tabla Rakka, violon Yehudi,
Saxo Coltrane, piano Keith Jarret,
Sentetizer Jean Michel Jarre
Priye, plore, riye sakenn so mannyer;
Sari, salwarr-kamiz, rob-zip, jins,
Kostim, kourrta pijama partaz elegans.
Gerard, Basheer, Lam Kam, Jamila,
Deva, Nadine, Kwee Choy, souvan
Nou zwenn otour latab, kot nou, kot zot.
Manze, bwar, riye, plore.
Nou partaz nou boner ek nou maler.
– Bagounaw nayna?
– Awnou, bagounanou.*
26.08.2017
PEI MIRAK?
Li posed kilomet kare lamer
Par milion me kifer so bann peser
Ler bato savire zot mor nwaye?
Zanfan dilo dan dilo zwenn tase?
Kreatir maritim pa konn naze?
Pei mirak sa? Ousa pei ak?
Li posed later fertil kot Bondie
Fer tou pouse me olie plant manze
Li plant goudron ek beton pou donn jos
Oustad Roupaya sort dan tou lasos
Pourvi ena chiling-chiling dan pos.
Pei mirak sa? Ousa pei ak?
So demokrasi zoli kous verni
Fer aveg trouv kler me tansion, Lerni,
Rod demokrasi dan biye de mil!
Rod enn ti seke, rod debrouy difil
Dan salon Detrwa! Difidifisil!
Pei mirak sa? Ousa pei ak?
Li posed boukou, boukou-boukou lang
Tou kalite fer rozet ar lalang;
Li posed boukou-boukou lapriyer
Ki tou peroke finn aprann par ker;
Ritiel frengan, kalite lor kouler.
Pei mirak sa? Ousa pei ak?
Li posed meyer akter triyanger;
Meyer kouyoner, meyer mardayer;
Meyer bater bis ek bater lakol;
Meyer lekol, lalkol, patol, lazol.
He bayo! Mo pa pe koz parabol!
Pei mirak sa? Ousa pei ak?
08.06.2017
POLARIS OUSA FILANT?
Mo vwazen, Bon Zanfan Pihechdi,
Fer konfians tou bann layk dan rezo.
Bann paran pe tir plan pou saadi:
Zann-belfi kouma li enn kado.
Mo vwazen Pihechdi konn trase;
Li koz enn ta basha – pa joukal –
Angle-franse ek Madam Sere
(Pa lokal me enternasional).
Mo vwazen Pihechdi ankoler:
Dan so rev ena siez depite
Ek fotey minister par deryer
Me enn ta vie siko bar sime.
Lizie pa get zetwal Polaris;
Li may dan lasann zetwal filant.
Trazektwar Makron bon pou Moris;
Nou pa’le Jeremi, enn vie tant.
Li bizen enn tiket depite,
Enn fotey kabine garanti.
So program se anter seki vie,
Lerla zenn pou diriz nou pei.
Zetwal fix enn vilen makacha;
Zetwal filant fer nou gagn nisa.
Misie Makron samem so patron
Vie siko Jeremi enn lastron.
10.06.2017
SWEET HEAVENLY BABEL
(an allegory)
Once upon a time there was
In sweet Heavenly Babel
King-Tongue, almighty king-god;
You could see him everywhere,
Not only in evil mouth.
See him there in high office
Demonstrating lusty life;
In cabinet, parliament
And corridors of power,
Poking terrific tongue-tip
Into the great holes of fame
Licking, sucking and slapping;
Whipping, walloping, pumping …
Worse O worse, he was noisy!
A real pain in … eardrums.
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
Hear grammarless polyglot,
Clicking, mincing and mumbling;
Sinking instead of thinking;
Sitting instead of shitting;
Pissing instead of piecing;
Thank that sank and thick that’s sick!
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
Hear god-Tongue being worshipped
In bold inchoate blabber
Dipped in solid stammer.
Hear double-tongued apostles
(Apostates, turncoats as well)
Of Lord and Master mouthing
Some ill-digested clichés
Robbed of rules and savoir-faire.
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
Great devotees of King-Tongue
Religiously put thumbprint
To sign; used symbols to vote
– Voted for keys, cocks and sun;
For candles and betel leaves;
Repeated empty mantras
In far away alien tongues.
They claimed to be god-fearing,
God-loving and god-serving;
Could not read the holy books
But kissed the Book holily.
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
They spoke Sanskrit, Dravidian,
Latin, Ancient Greek, Hebrew,
Esperanto, Volapük,
Franglais and Madam-Sere,
Yet were not articulate
In their own native language.
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
In the Kingdom of King-Tongue
Quality had no value;
Quantity was what was sought:
Many words in one language
Was a road to disaster;
One word in multiple tongues
Was ticket for Holy Wood.
Semi-lingual polyglots
Were recruited for all posts
For they were well-qualified
In forked-tongued smatteringism
And the laws were adamant:
Phonemes, lexis and syntax
Paved the way to damnation.
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
All went on well without fuss
Until one day a girl from
Kafurnom, a small village,
Hearing a voice from nowhere,
Declared that King-Tongue was
Wrong. Sweet Heavenly Babel
Must change, rethink and rebel.
Articulation, grammar
And semantics must replace
Outright smatteringism.
“Blasphemy and Heresy!”
Shouted all tongue-advocates,
Honest, true-blue worshippers.
Polinn Kozparol, the girl
From Kafurnom stood her ground.
She sowed the seeds of new life
And that didn’t please King-Tongue,
His sycophants and cronies.
They planned murder and they nailed
Her on a turning chakra.
That was the end? No, no, no.
Only a great beginning!
For the seeds burst into bloom
And soon all trees sang her songs;
All birds in the sky sang them;
Women and men all sang them;
Young and old as well sang them.
Sycophants and cronies too
Learnt them for fear of having
Their tongues cut, so brave were they.
There is now a pretty place,
“Sweet motherland of mine”
Where mind-boggling, tongue-twisting
Customs are forever gone;
Where children can laugh and play
And pretty dodos don’t die.
Little girl from Kafurnom
Brought down the old, built the new.
27.10.2017
KOT TO PE ALE ZENES?
Zenes,
Pa les mardayer-triyanger;
Pa les manter, taker, violer;
Pa les voler, paser-diber
Kriye for “Stop thief, au voleur”
Pou sem konfizion,
Detourn latansion,
Anpes twa trouv vre vizaz kouyoner,
Triyangaz, trikmandaz LAMONE
Ki yer ti nouri lever Lakavern
Pou detrir Dawoud, Vikram ek Atek.
Zenes,
Pa les disip aparteid
Fer twa bliye soufrans lasid
Ser-frer Lafrik, Pol Nor, Pol Sid.
Pa les zot natak, gamat, sinema
Fer twa vinn dogla, nachannya, soumra,
Chokra, bachara ki nek rod nisa.
LAMONE pe fann lamone
Pou fer Macron ranplas Corbyn,
Pou fer Bourrbak ranplas Navinn,
Pou fer mofinn touy klerdelinn.
Yer zot ti nouri lever Lakavern,
Zordi zot nouri lever Balivern.
12.06.2017
TI PROMET NOU …
Ti promet nou mirak M pou venkenz,
Mirak I pou vensez, R pou diset;
Diset finn deroul lamwatie bobinn
Pandan ki Lenpos pe debous sopinn
Ek Sinatanbou pe bat so tanbour.
Letansa A dizwit ek K diznef
Per gagn bate bef, pe rod enn lot sef.
Get sa bez la bap! Finn ariv diset,
Sezon mirak R. M pa lev latet.
Ti promet nou mirak paradiziak!
Bogi finn rant brit dan zarden fleri,
Dan verze garni, anpwazonn rasinn
Pandan ki Lenpos pe debous sopinn
Ek Sinatanbou pe bat so tanbour.
Nou pie friyapen finn zet so lekor;
Zwazo ek pwason finn swazir lamor.
Get sa bez la bap! Finn ariv diset,
Sezon mirak R. M pa lev latet.
Ti foul promet nou pou met partou prop;
Nepli pou’ena pov, vev ek orfelen.
Pou dezenfekte soy, lagign, mofinn
Pandan ki Lenpos pe debous sopinn
Ek Sinatanbou pe bat so tanbour.
Vikram ek Dawoud zot nat dan koudvan;
De Sesisela dan foul kontantman.
Get sa bez la bap! Finn ariv diset,
Sezon mirak R. M pa lev latet.
08.06.2017
ANOU RANZ SIME EK PON
AR 12 SONET
(LET’S BUILD ROADS AND BRIDGES)
Walls, walls everywhere you look!
Walls, walls everywhere you go!
Walls, walls they creep up like hell!
When will the walls come tumbling down?
01. LAMOUR KONPASION-PARDON
Lalimier Lamour amenn lizour toulezour;
Konpasion, pardon, partaz: materyo ranz pon.
Me Mamon dir non, non, non; bizen ranz miray;
Met zepis gourman ek egois dan karay.
Lamour-Pardon dan partaz rod tengn nou laraz;
Olie konstrir sitadel, koup pie pou fer fles,
Dir nou pa perdi letan ar nenport so zes;
Ranz bann pon lor larivier, konekte vilaz.
Me lespri Mamon pli for dan latet pagla;
Fer lalians ar Toupoumwa, enpoz so lalwa:
“Dan vre paradi ena plennti lor-larzan;
Plis pitay plen tenk, plis vinn prezidan.”
Materyo ranz pon pe triy lanti dan prizon
Me zot sir dime Mamon pou dimann pardon.
04.01.18
COMPASSIONATE AND MERCIFUL LOVE
Love’s light brings life everyday;
Pity, peace help build bridges.
But Mammon says niet; build walls;
Season life with egogreed.
Mercy keeps fury in check;
Decries forts and weaponry;
Waste not your time in folly;
Rather build roads and bridges.
But Mammon reigns supreme;
Builds power with Imemine:
“Bliss is spelt ‘money and gold’;
Blessed wealth makes you lord-king.”
In jail, bridge-building impulse
Believes Mammon will beg for peace.
02. PON LINGWA FRANGKA
To rapel Loga ler nou pe ranz pon
Pou travers dilo; tras sime vwayaz
Pou al zwenn lotla; defons bann baryer
Ki separ zanfan imigran lontan
Nou ti zwenn tase parski bann dimoun
Ti prefer miray, filwar ros lor ros?
To rapel Loga ler nou zanfan ne
Nou ti fer serman ki nou pou ed zot
Tras nouvo sime, kiltiv enn zarden
Kot fler natirel ek bann nouvo gref
Pou grandi ansam dan lakorite?
Rev la zordi pe vinn realite!
Pon Lingwa Frangka permet pasaze
Lokal, dideor ranz nouvo dime.
05.01.18
THE LINGUA FRANCA BRIDGE
Loga, remember when building bridges
Over rivers and canals; charting new ways
To meet and greet others; smashing walls
Which kept us all apart in various ghettoes,
We flunked, ran into walls because of
Cretins’ craze and craving for forts and ramparts?
Loga, remember when our children came
We vowed to guide and help them
Chart new roads and grow in their gardens
Old and new blooms of different colours
And fragrances living in harmony?
The old dream is coming true!
The Lingua Franca bridge allows work and play
From here and there to build a new day.
03. KAN MIRAY BAR GETE
To kone twa ki vedir pirte kiltirel?
To kone twa ki vedir kiltir natirel?
Nayjanele, zennpannkonn, sori minotno!
Bann tribi dan mo pei koz disan san tas?
Bann dimoun dan mo lari touletan pe fas?
Kifer mo bayo kifer? Kajani koko!
Sak krwayan pe dir so prop relizion peper;
Sak vwazen pe dir so vwazen pou’al dan lanfer.
Keufer? Vy? Pourkwa? Sa zizman bondie, matlo!
Pourtan nou tou imigran lor later mazik;
Pourtan nou tou sorti dan vant mama Lafrik;
Nou tou ena mem disan, priye mem Bondie:
Bagwann, Elohim, Allah, zot tou mem Bondie.
Ala ki arive kan miray bar gete!
06.01.18
WHEN WALLS BLIND US
What does it mean, cultural purity?
What does it mean, natural culture?
Paakone, jenedenekonnpa!
Clans at home claim to have untainted blood?
People where I live see mote not beam?
Why brother why? Me not know!
Believers say their’s is true religion;
Neighbours pray for neighbours’ damnation.
Why oh why and wherefore? Divine justice!
And yet we’re all immigrants on magic island;
And yet we all grew in Africa’s womb;
We all have the same blood and worship the same God:
Bhagwan, Elohim, Allah? One and only.
See what happens when walls blind us!
04. KISASA?
“Ki li dir? Ki li pe dir? Ki pe dir?
Pa pe konpran, do ta! Pa mo kiltir!”
Dan Paradi Babel, bel tourdisman!
Boukou son ek tapaz. Zero konpran.
Bann anz dan Babel dan koze pa peng
Parski zot bileng, trileng, boukouleng
Me parol rantre-sorti san kit tras;
Servo pe kaye; paz kouver ar tas.
Sak anz dan Babel finn ranz enn miray
Otour so lang, so kiltir, so maray;
Anpes polision, kontaminasion
Ki sorti partou ar lezot nasion.
Bann anz pa kone nou ki fer kiltir.
Kiltir partaze samem lavenir.
07.01. 18
WHAT THE HELL!
“What he says? What he’s saying? What is said?
No understand friend. Not me world!”
In heavenly Babel there’s much confusion.
Much sound and fury signifying nothing.
Babel angels love lingual activity
For they are multilingual, no worry;
Unhindered, words galore flow freely
While the brain stagnates and blots pages.
Each Babel angel has built a wall
Around their language, culture and hut;
Fight pollution and contamination
From foreigners, aliens and elsewhere.
Pity they don’t know we make culture;
Sharing is the road into the future.
05. PON POU PAROL PON
300,000 an desela homo-sapiens
Ar lanatir ti konstrir so kiltir;
Ar poumon, lagorz, labous ek nene
Nou anset Afriken envant koze,
Parol pon ki soud linite imen.
Partou dan lemonn, tou bann desandan
Anset Afriken finn devlop parol
Varye, diferan avek mem rasinn,
Rasinn imen responsab devlopman,
Devlopman lespri, devlopman lekor.
Parol pon ki soud linite imen
Pa ase. Bizen pon ant parol pon:
Koine Grek, Anglo-Saxon, Morisien
Petri dan seni zeni tradiksion.
07.01.18
BRIDGE FOR BRIDGE WORDS
300,000 years ago, Homo sapiens
Used nature to build their culture;
With lungs, throat, mouth and nose
Our African ancestors invented speech,
Words to build and boost humankind.
Throughout the world, our ancestors’
Descendants developed a world of bridge words,
Variegated, different but having common roots,
Human roots responsible for development,
Development of both mind and body.
Words that build and boost humankind
Also need bridges between bridge words:
Greek, Anglo-Saxon, Mauritian koine
Kneaded by the translator’s genius hands.
06. O SARASWATI!
O Saraswati, ansam ar to ser,
Tifi Gran Zeous, gid nouvo lespri
Ki pe fer parol vinn enn libreri;
Ki pe fer bann son vinn enn moniman;
Ki pe ranz bann pon ek kraz bann miray;
Ki pe fer zimaz danse dan divan;
Ki pe ranz lasos dan nouvo karay;
Ki zame aret fer zoli travay.
O tifi Zeous, ansam ar to ser,
Bramma so Shakti, dir poet laba,
Dir poet isi, bizen lafaya
Pou met armoni dan leker amer.
O Saraswati, O tifi Zeous!
Zot pe trap lame? Ala lavi dous!
09.01.2018
O SARASWATI!
O Saraswati, you and your sister,
Great Zeus’ daughter, guide new minds
Who translate old words into standard books;
Who with rhyme-rhythm erect monuments;
Building up bridges and tearing down walls;
Painting new pictures that swing in the wind;
Inventing delicacies for all tastes;
Never giving up, never complaining.
O dear Greek goddess, you and your sister,
Brahma’s own Shakti, tell poets hither,
Tell poets thither, keep fire burning
To fill life with grace and bless our yearning.
O Saraswati, O Zeus’ daughter!
You are holding hands? We’ll climb your ladder.
07. NOU PA ENN LIL
Yer mo ti kwar mo enn lil otonom,
Endepandan ek otosifizan.
Zordi mo kone mo ti dan erer.
Personn pa enn lil. Nou bizen lotla.
Mo konsian ki pase dan mo latet,
Ousa dan mo leker, dan mo lekor
Me kouma pou kone seki pase
Dan latet, lekor ek leker lotla?
Bien bizen ranz pon pou mo konn lotla.
Zis lamour ek lamitie pa ase.
Ki bizen anplis? KRE-A-TI-VI-TE!
Nou bizen kontinie travay Bondie.
Sinema, natak, teat, poezi
Neseser pou fer enn lavi beni.
10.01.2018
NO ONE IS AN ISLAND
I thought I was self-governing and free,
Independent and self-sufficient too.
Now I know how wrong I was.
No one is an island. We need others.
I know what’s going on in my mind
Or in my heart, or in my body.
But how would I know what’s going on
In others’ minds, hearts and bodies?
Bridges are needed to know others.
Love and friendship are not enough.
What more do we need? CRE-A-TI-VI-TY!
We must sustain our Lord’s work.
Films, musicals, plays and poetry
We need to make life blessed and free.
08. PON LAMOUR 1
De fami lager, pa kone kifer
Me garson Ramdeo ekout so leker
Ki koz ar leker tifi Zoliker.
De zanfan Bondie ar lamour sakre
Finn fini ranz pon pou leternite
Mem si dan vilaz partou kot gete
Lapeti miray pe kas tou konte.
Tifi Zoliker, Garson Ramdeo
Toulede ansam finn fini konpran
Pa kapav les ros separ zot desten;
Les laenn diriz fler dan nou zarden;
Les bann pa konpran touy nouvo lelan;
Les bann zoli pon grene dan dilo.
De konstrikter pon desid pou dir NON!
15.01.2018
LOVE BRIDGE 1
Two families at war, no one knows why
But Ramdeo’s son listens to his heart
In unison with Zoliker’s daughter’s heart.
God’s children blessed with love
Have already built a bridge for ever and a day
Although everywhere you look
Walls creep up to smash bridges.
Zoliker’s daughter and Ramdeo’s son
Are fully aware that
They cannot allow stones to stand between them;
Allow hate to bully garden flowers;
Allow “dinnae ken” to kill new prospects;
Allow bridges to fall into deep water.
The two bridge builders say ‘NO’ to all that.
09. PON LAMOUR 2
Olie rezwisans, ti ena gou rans
Dan vilaz parski garson gat nasion
Ti desid partaz lamour ar tifi
Bannla, lamour ki dan tou liv Lespri,
Ki li dan Gita, Labib ou Koran,
Met ansam de atma ek de fami,
Fer vilaz grandi, amenn armoni,
Beni lavi ar gras ek elegans.
Ton Toulsi, abba, sey fer zot konpran
Me sab, lamans pios ti ranplas kontan.
Enn aswar dan nwar, zot ti asasinn
Jati bechwa ki ti amenn mofinn.
Kot disan fane enn fler ti leve;
Ton Toulsi ti dir li’apel “khounkephooul”.
15.01.2018
LOVE BRIDGE 2
No rejoicing, only bitterness
In town because naughty boy
Felt love for alien girl,
Love which according to wisdom
— Be it Gita, Bible or Koran —
Binds souls and families,
Makes life better, brings harmony,
Makes living blessed and sublime.
Old Tulsi in vain tried to appease
But knives and cudgels flourished.
One dark night they were murdered,
Those rotten misfits, seeds of disease.
Where blood was spilt a red flower grew
Which Old Tulsi called “drops-of-blood”.
10. TRWA DAN ENN
Omilie enn ti lil, omilie enn gran sitadel
Ti ena enn shivala, enn legliz ek enn moske.
Trwa plas pou priye, trwa plas pou kriye ensanite:
Eta zangarna, eta bechwa, eta enfidel!
Monper, maharaj ek mawlana ti gagn kongolo;
Pa kone kouma pou fer bann fidel trouv larezon
Parski sakenn ti pe get zis so tibout lorizon,
Refiz sey konpran kifer so vwazen pa so matlo.
Enn zour enn fouka – li apel Toktok –
Asiz anba enn pie tanbalakok
Pou konpran mesaz, konpran Lekritir
Dan Gita, Labib ek dan Koran ‘si.
Enn kou Lalimier ekler so lespri:
Touletrwa bizen pou nou lavenir.
16.01.2018
THREE IN ONE
In the middle of an isle, middle of a citadel
Stood three shrines: a mandir, a church and a mosque.
Three places of worship but alas of hate grotesque:
Hey you pagan, hey you traitor, hey you infidel!
Priests, Pujaris and Imams were deep in quagmire;
Knew not how to make their flocks see the light
For each one only saw their narrow blinkered sight,
Unwilling to open ears and minds to others’ choir.
One day a loony – his name was Nutty –
Sat beneath a tree – it was a dodo tree –
To study and understand the words true
In the Gita, the Bible and the Koran too.
Suddenly Light shone bright to light his mind:
We need all three to serve mankind.
11. KOINE
Ena pon ki vizib, ena pon envizib.
Koine li enn pon envizib me neseser
Parski li permet diferan kiltir koze,
Partaze; parski li permet evolision;
Fer lide avanse; fer lespri devlope;
Permet dimoun diferan tap lame ansam.
Koine Grek, zouti lager Alexann Legran,
Ti vinn enn gran pon pli tar pou mesaz Zezi;
Koine Angle, enstriman kolonizasion,
Finn vinn enn pon endispansab pou nou kiltir;
Koine Morisien, sorti dan vant esklavaz,
Pe vinn siman pou ranz enn nasion larkansiel.
Lavi enn kontradiksion: rekto vinn verso;
Verso vinn rekto; seki anba mont lao.
16.01.2018
KOINE
Some bridges are visible; others invisible.
A koine is an invisible vital bridge
As it makes room for culture dialogue
And sharing; it fosters growth;
Promotes new forward-looking thoughts
And help strangers to hold hands.
Greek koine helped Alexander’s conquests
And later helped the spread of Jesus’ teachings;
English koine, powerful colonial torture
Has become an essential engine of culture;
Mauritian koine from the womb of alienation
Is now the cement to bind a rainbow nation.
Life is a contradiction: bad becomes good;
Good becomes bad or what you would.
12. OM, AMENN, AMINN
Ena ki kwar ki limem tou,
Ki li forzron so prop desten;
Ena ki kwar ki li’nn ne lib
Me ena Enn pli gran ki li.
Ena ki kwar ki so Aminn
Pli for ki tou; ki so Amenn
Pli gran, pli bon; ki so mantra,
Samem so Om, pli bon, pli gran,
Pli siperyer. Ala kouma
Bann zoli pon finn vinn miray.
Ena kone ki touletrwa,
So Om, Aminn ek so Amenn
Trwa pon solid ki mars ansam
Pou tir nou dan obskirite.
17.01.2018
AUM, AMEN, AMEEN
Some believe they’re all in one
And they make their own future;
Others think they are born free
But there is One above them.
There are those who think their Ameen
Is above all; that their Amen
Is above all; that their mantra
Is second to none, that Aum is boss,
Is paragon. Here’s why, friend,
Sublime bridges have turned into sordid walls.
But a few of us know that all three,
Aum, Amen and Ameen
Are perfect matching bridges
Bringing light to darkness.
OH, HAPPY DAYS!
She was just sixteen…
Ready for marriage,
Her parents decided.
Oh, happy days!
Ramdass was a true-blue Telgu lad;
Tifrer sang at her wedding gamat;
All the village notables of Quartier Militaire
Attended the wedding feast.
Oh, happy days!
A year later, Dev was born;
Then came Raj, followed by
Nila, Swatee, Vimla, Devi, Santa
And a few years after her marriage
Gouna died giving birth to her 8th child.
Oh, happy days?
A beautiful life was wasted.
Mum Gouna,
In the mid 1930’s
You passed the Primary School Certificate
With MERIT.
You could have been
A school teacher, a nurse or a civil servant
BUT traditions decided otherwise.
Oh, happy days?
Dear Lord, we no more want Tragic Gounas.
Let us pray that today’s
Anushkas, Melanies and Nargises
Will succeed in wiping off Gouna’s tears.
Mum Gouna, Dev is now 76.
He still misses you
As much as the little boy of ten
Who followed your coffin to the graveyard.
29.06.2018
LAPRIYER INIVERSEL
Mama-Papa, kreater liniver,
Zot finn donn nou enn zarden espesial
Me nou finn fer li vinn enn simitier
Akoz nou finn vinn gourman leker sal.
Ti’ena plas pou nou, pou fler ek zwazo;
Ti’ena varyete ek diversite
Ki ti fer lezot dan lesiel lao
Boude, moulougande, dekonserte.
Linet dolar lor lizie bar regar;
Anpes nou konpran bote divan nou.
Ego-gourmandiz pe nouri vantar;
Gonfle mesanste dan lespri zalou.
Nou pe plant pwazon dan karo Mamon;
Nou nouri lamor dan poumon zanfan;
Piyaz fer fraka dan tou lorizon
Parski lespri Mamon divan-divan.
Papa-Mama kreasion, gid nou pa;
Ed nou pou nou sanz nou manier fatra;
Ed nou derasinn laliann fos karrma
Ki finn fil partou dan nou douniya.
Mama-Papa lalimier, fer tou kler
Pou ki nou reysi trouv sime meyer.
Pardonn nou erer; efas nou maler
Pou ki nou zanfan dime konn boner.
14.02.2018
LIFE IS A CONTRADICTION
150 years ago, a great man looked at our language
Differently.
His name was Charles Baissac.
The science of language has much evolved since.
Yet some people, who know better of course,
Refuse change and evolution.
50 years ago, some people,
Who thought they knew better,
Refused freedom from foreign rule.
Today, these very same wise guys
Together with certain have been champions of freedom,
Now deny the need for change.
Nation building is a lunatic dream!
Mauritius is Petite France, FULL STOP!
Mauritius is Little India, FULL STOP!
Mauritius, a creole island? COME OFF IT!
English, a creole language? DON’T BE STUPID!
Those early nitwits who study, write on and write in
Mauritian
Will soon be gone
But efforts to build a nation
With a national language,
A national culture
And a national purpose
Will resist backward-looking fanatics.
And the fight will go on
Between opposites
For life is a contradiction. (01.09.18)
NATIONAL AWARD 2018
Mo bann kamarad yer
Pa ti pran sa kont.
Poezi, teat ek roman
Pa ranpli “BALOTPEPER”;
Pa fer gagn eleksion.
Bizen slogan ronflan;
Bizen parol ek kouler madigra;
Bizen konn fer ler.
Mo bann kamarad zordi
Pa gagn letan okip sa.
Zot resanble mo bann kamarad yer.
Me azordi?
Zot pa pou kwar!
Mo adverser zordi
Finn deside pou selebre
Mo 50 an kreasion literer:
50 an poezi, teat, proz literer;
50 an tradiksion Shakespeare ek Molière;
50 an tradiksion tex sakre.
Mo dir zot mersi.
Antout-imilite.
Bhagavad-Gita ena rezon:
Lavi li enn kontradiksion.
22.05.2018
IN PAUL’S SANDAL SHOON AND GANDHI’S CHAPPALS
MERSI PER BESSES/THANK YOU FATHER BESSES
Baghavad-Gita: Lavi enn kontradiksion; ler nou ne nou koumans mor.
NANYE PA EKZISTE SAN SO KONTRER.
Life is a contradiction; we start to die the moment we are born. Nothing exists without its opposite.
Anou konstrir bann pon;
Ranz miray pa bon!
Sen Paul ti sir:
Kiltir peyna serir;
Mesaz Lesenier
Napeyna frontier.
Bridges let’s polish;
Walls let’s demolish!
Saint Paul tells his flock:
Culture has no lock;
Elohim’s tidings
Have no strings.
Sen Pierre ti rod enpoz katna;
Sen Paul ti dir non.
Lamour ek Pardon
Pa met kadna.
Lafwa bizen liberte
Pou li devlope.
Saint Peter wanted it off;
St Paul said ‘come off it.’
Love and Mercy
Have to be free.
Faith to grow
Needs no sorrow.
Gandhi ti pe fer miray grene.
Dan sante sakre
Ki Endou sante,
Li ti met enn fraz
Fer fanatik gagn laraz:
raghupati rāghav rājārām,
patit pāvan sītārām
sītārām, jai sītārām,
bhaj tū pyāre sītārām
īśvar allāh tero nām,
sab ko sanmati de bhagavān
Sef Rwayom Raghu, O Bondie Rama,
Ki soulaz bann ki finn tom dan traka,
Sita ek Rama, Rama ek Sita,
Nou loue Rama, nou loue Sita,
To apel Bondie, to apel Allah,
Beni nou sazes, beni nou lafwa.
Smashing barriers was Gandhi’s hobby.
In a Hindu sacred ditty
He planted words all so pretty
Which drove true-blues crazy.
Chief of the house of Raghu, Lord Rama,
Uplifters of those who have fallen, Sita and Rama,
Sita and Rama, Sita and Rama,
O beloved, praise Sita and Rama,
Iswar or Allah is your name,
May God bless all with true wisdom.
Dan Lafrik Disid
Dan lir Levanzil
Li ti dekouver
Bhagavad-Gita;
Dan lir Levanzil,
Li ti gagn lizour
Lalit nonviolan.
In South Africa
Through the Gospels
He discovered
The Bhagavad-Gita;
Through the Gospels
He found
Non-violent actions.
Akoz li ti pe ranz bann pon,
Akoz li ti pe kraz miray,
Parey kouma Apot Zezi,
Kontrer lape servi fizi
Pou kraz bann pon,
Pou ranz miray.
He did bridge building
And wall smashing
As the Apostle taught.
But the opposite of Peace
Went on a bridge smashing
And wall building rampage. (22.12.2017)
DID YOU HEAR SAUL OF TARSUS? DID YOU?
from a marxist hindu to his catholic friends
He could speak Aramaic,
Jesus’ mother tongue;
He spoke Latin,
The language of power and authority
Of the Roman Empire;
He spoke Hebrew,
The language of proud ancestry.
And yet, and yet, and yet …
When he discovered the meaning of his life,
He preached in koine Greek,
A lingua franca,
A practical communication tool
To transmit Jesus’ message
And reach thousands.
Did you hear Saul of Tarsus? Did you?
Peter and others were in favour of
CULTURAL PURITY
For all those who wanted to
Hear and live Jesus’ message.
CLOSE ALL CULTURE DOORS AND WINDOWS!
Saul of Tarsus decided to champion
MISCEGENATION.
Or metissage if you prefer.
Did you hear Saul of Tarsus? Did you?
Do you hear him now? Do you?
Hear the message of liberation theology;
Hear the outright denunciation of
NEOLIBERAL CAPITALISM,
Of the financialization of world economy,
Of CASINO-ECONOMY.
Hear the true message of love,
Not the love for the dung of the devil;
Hear the message of
OPEN DOOR CULTURE;
Hear the message of justice and freedom;
Hear the message of sharing.
Saul of Tarsus still talks to us
With the voice of Pope Francis
But we don’t hear.
We prefer our comfort zone,
Our prejudice and ignorance.
Saul of Tarsus tells us
BRAHMA, GOD, BONDIE, ALLAH
Are ONE
But we don’t hear.
We prefer our comfort zone,
Our prejudice and ignorance.
O Lord! What a waste!
19.05.2018