MINIMINITIFIFI

(Tizistwar mazik enspire par Hans Christian Andersen)
©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM

Enn fwa dan pei Moris, ti ena enn madam ki ti ole gagn enn mini-tibaba pou li tousel. Kouma li pa ti kone ki ti bizen fer, li ti al rann vizit enn sorsier ki ti ena boukou experyans. Li ti dimann li ki li ti bizen fer pou gagn enn mini-tibaba pou li tousel.

“Ed mwa madam. Mo anvi enn tibaba koumsa. Ki bizen fer?”
“Fasil sa,” sorsier la dir li. “Pran sa lagren may la – pa may ordiner sa; pa may ki pous dan karo; pa may ki poul manze. Sa enn lagren may mazik sa. Nek plant li dan enn po-fler e madam, mo sir ou pou trouv mirak.
“Mersi, mersi. Bondie beni ou.”

Li ti donn sorsier la enn pies an-nor. Kouma li ti ariv kot li, li ti plant lagren may mazik dan enn po-fler. Pa ti ena pou atann tro lontan. Enn fler ti sorti dan later. Li ti kouma enn lis roz ar reyir somone me ki ti ankor ferme kouma enn bouton fler.
“Ala to zoli, mo fler,” li ti dir avan li ti anbras lis roz-somone. Kouma li ti fer sa, fler la ti ouver ar fraka. Samem ki ti pli zoli fler ki ti ouver so lizie lor later Moris. Dan fon fler la, ki ti kouma korne gramofonn lepok lontan, enn minimini bote tipti tifi, ti pe asize ar boukou talan, gras ek elegans, vadire enn fe anminiatir. So oter pa ti depas de santimet. Akoz sa, madam la ti apel li Miniminitififi.

Enn gro lakok pistas, verni ek dekore, ti vinn so lili. So matla ti fer ar petal tou kouler e so moulton ti enn petal roz rouz. Dan so lili dou ek parfime li ti pas lanwit. Pandan lazourne li ti pe zwe lor latab. So mama ti met enn gran lasiet dilo omilie latab la. Toutotour lasiet la ti ena bann fler; zot tiz ti al ziska sant lasiet la. Lor dilo la enn petal lotis roz ti pe flote. Miniminitififi ti asiz lor petal e ar de pwal sat li ti rame – al divan, al deryer, al agos, al adrwat. Ala zoli pou gete! Parfwa li ti sant enn extra sante dan enn lavwa dimiel-manteg.

Enn swar ler li ti pe dormi dan so zoli lili, enn krapo ti sot-sote rant dan lakaz par enn vit kase dan lafnet. Krapo la ti paret kouma enn mons ler li ti sote, mont lor latab kot Miniminitififi ti pe dormi anba so moulton petal roz rouz.

“Tahe! Sa enn mari fam pou mo garson”, krapo la ti dir. Li ti souk lili lakok pistas ek tififi ladan, sot par lafnet, al direk dan zarden. Dan fon zarden ti ena enn ti larivier e dan bor larivier la ti ena marekaz. Labamem krapo la ek so garson ti pe viv. Garson la pa ti zoli ditou. Ena mem dir li ti pli vilen ki so mama. “Krooooak! Krooooak! Krooooak!” li ti ale mem. Ler prezant li tifi, ki li dir? “Krooooak! Krooooak! Krooooak!”
So mama ti dimann li si li kontan. Ki li ti reponn?

– “Krooooak! Krooooak! Krooooak!”
– “Aret fer tapaz, to pou kas so somey.”

Li ti reponn, “Krooooak! Krooooak! Krooooak!” So mama dir li, “Fer atansion! Fasil li sove. Li leze kouma dive ti poul. Ala ki nou fer. Nou met li lor enn fey lotis dan enn basen omilie larivier. Li pou kwar li lor enn lil. Pa bliye, li zis enn tipti-tipti ti bout piti. Letan li lor so lil-fey, nou nou al anba dan fon labou, pou ranz zot lakaz. To kontan?”
– “Krooooak! Krooooak! Krooooak!”
– “To pa kapav koz enn lot koze?”
– “Krooooak! Krooooak! Krooooak!”

Dan larivier la ti ena bann landrwa kot dilo ti kalm kouma dan enn basen e laba bann fler lotis ti pouse ar lapeti. Pli lwen posib ar bor larivier ti ena enn fey extra larz. Lor sa fey la zot ti plas lili Miniminitififi. Boner gramaten ler so somey kase, pov tipti-tipti ti bout piti realize kot li ti ete. So plore ti fer lesiel mouye. Li ti maye lor enn lil omilie enn losean. Kouma li ti pou retourn ater?

Letansa, dan profonder labou, Mama-Krapo ti pe aranz lasam nouvo-marye ar lerb ek fler akwatik. Kan louvraz la ti termine, li ti remont alasirfas ansam ar so garson e al kot lil-fey tipti-tipti ti bout piti pou transport so lili, amenn li dan lasam nipsial. Mama-Krapo ti fer enn reverans e ti dir for-for, “Mo prezant ou mo garson. Ou ek li, mo kone, pou viv ere dan zot lasam dan profonder labou. Li dimann so garson dir kiksoz zanti ar so fitir madam-marye. Ki ou kwar li ti dir? Me wi, “Krooooak! Krooooak! Krooooak!”

Zot ti pran lili Miniminitififi, zot ti ale. Tousel lor so lil-fey, nou pov titifi dan pens pa kapav aret plore. Viv dan lakaz vilen krapo ek so garson? Ah non! Prefer mor! Enn trale ti pwason anba fey lotis ti tann tou. Zot ti tir zot latet andeor dilo pou gete ar zot prop lizie. Zot leker ti sere ler zot trouv enn bote tifi pe plor so maler. Zot ti desid pou ed li. Anba dilo zot ronz tiz ki ti pe tini fey la e bien vit lil-fey ti perdi so lank ek amar. Kouran ti sarye fey la lwen, bien lwen kot zame krapo ti pou kapav zwenn nou zoli ti fifi.

So rado lil-fey ti kontinie desann e lao lor pie, de kote, bann zwazo ti pe sante,
“Get kouma li zoli-zoli
Get kouma li zoli
Miniminitififi
Li zoli-zoli.”
Lil-fey ti flote-glise ziska ki li ti ariv dan enn lot pei.
Enn zoli papiyon blan ti tourn-tourne otour li e finalman li ti vinn poz lor so rado. So latet ti’nn fini gate ar bote Miniminitififi. Aster tififi ti erez. Krapo ti bien-bien lwen. Otour li ti ena nek seki zoli-zoli; lesiel ble san tas; soley get so figir an-nor dan dilo dore. Li ti tir so shal dan so likou, ti atas enn bout ar papiyon e lot bout ar lil-fey. Pa bizen dir, aster so vites dis fwa plis.

Zis lerla enn rinoseros kokotie ti plonz direk lor li, ti may li ar so lapat, ti anvole, ti al lor enn pie koko. Nou pov ti fifi ti pe tranble kouma enn fey. Anplis ler li ti pans so kopen papiyon, so leker ti fermal. Me rinoseros kokotie ti movi ar li. Li ti poz Miniminitififi dan kre enn brans koko, ti donn li nektar fler koko pou bwar e ti dir li ki li pa mal malgre ki li pa ti enn rinoseros kokotie.

Nouvel ti sirkile bien vit. Deminitkat tou bann rinoseros kokotie lor sa pie la ti rasanble e palab ti koumanse. Li vilen, li ena zis de lapat; gete, li pa ena lantenn; get so leren kouma meg, chi!; li kouma enn imitasion dimoun; bien vilen, malang! Anverite zot zalou ti pe fermal. Lemesan rinoseros kokotie ki ti kidnap li ti trouv li zoli okoumansman me kan tou so bann ti trouv li mari rann li ti sayde ar zot. “Wek! To kapav tire depi isi!” Detrwa bebet ti sarye li al poz li anba lor enn margerit.

Miniminitififi ti kwar ki bann rinoseros kokotie ti ena rezon, ki li ti pli vilen ki vilen. Li ti koumans plore. Poutan so bote rar pa ti ena so segon. Zenn petal roz frengan ti zalou so freser ek bote.

Pandan plizier mwa li ti viv dan lafore, tousel. Ar lerb tann li ti trikot enn amak ki li ti enstale anba enn larz fey antiryom ki ti pou protez li kont lapli. Parfwa li ti manz dimiel ki li ti konn ramase; parfwa li ti manz polenn. Kan li ti swaf li ti bwar laroze ki aswar ti depoze lor fey. Me kan liver ti vini li ti koumans konn boukou difikilte. Lapli finn ti pe tonbe, ti rant partou; divan ti soufle, balye fey antiryom, ale. Freser ti dir mwa ki la. Li ti sey anvlop so lekor ar fey sek me abba, partou ti tranpe. Li ti tranble, tranble mem. Malgre so lapenn li ti kontinie marse pou sof so lekor. Enn zour li ti ariv dan bor lafore e divan li ti ena enn karo kann kot lakoup ti fek fer. Bann siko ti kouma enn larme lans, latet leve pou touye. Li ti pran kouraz, kontinie marse. Li ti marse, marse, marse ziska li ti ariv divan laport Lera-karo. So lakaz ti anba siko. Miniminitififi ti tap laport. Madam Lera-karo ti ouver. Miniminitififi ti dimann enpe manze. Li ti feb ek fatige.

“Mo pov ti fifi! Vinn ar mwa dan lakwizinn. Nou manz enn repa so ansam.”

Madam Lera-karo ti ena bon santiman e prezans Miniminitififi ti plen so leker ar boner. Akoz samem li ti dir li ki li ti kapav res kot li otan letan ki li ti anvi. “Me anretour to okip mo lakaz e to rakont mwa zistwar. Mo kontan ekout zistwar.” Miniminitififi ti dakor net ar sa propozision la. Pandan enn bon bout letan zot ti viv ere ansam.
“Taler nou pou resevwar enn viziter”, Madam Lera-karo ti dir. “Mo vwazen vinn rann mwa vizit enn fwa par semenn. Li pli epe ki mwa. Li ena enn gran lakaz e li met enn gran manto velour nwar. Kifer to pa marye ar li? To pou dan bien. Sel zafer, li pa zoli e to pou bizen rakont boukou zistwar, seki plis extra.”

Miniminitififi pa ti enterese pou marye ar Papa Tang mem li ti extra ris. Madam Lera-karo ti osi dir li ki Papa Tang ti bien kiltive me li pa ti kapav apresie soley ek zoli fler. Li ti abitie viv dan nwar. Pandan so vizit Miniminitififi ti bizen sant plizier sante pou fer li plezir. Li ti sant Larivier Tanie (version Rozme Nelsonn), Laklos sizer finn sone ek Tikou tikou touy loulou. Papa Tang ti tom amoure ar so zoli lavwa dimiel-manteg. Me li ti pridan e zame li ti les konn so profon.

Li ti fek terminn enn tinel ant so lakaz ek lakaz Madam Lera-karo e li ti dir zot pa ezite itiliz sa fasilite la. Li ti osi dir zot pa per enn zwazo ki ti pe dormi dan pasaz la. Li pa ti blese. Li zis ti pe dormi. Aster pa kone! Kikfwa li ti’nn fini mor. Freser ti finn kikfwa touy li e pa kone kouma, li ti finn tom dan tinel. Drol!

Papa Tang ti tini dan so labous enn bout dibwa ki ti alime kouma enn tors e li ti mars divan-divan pou gid so de envite. Bien vit zot ti ariv kot zwazo alonze. Papa Tang ar so labous pwent ti pers enn trou dan plafon tinel la pou les lalimier natirel rantre. La, alonze lor later ti ena enn zoli irondel; so lezel ti kole kont so lekor; so latet ek lapat ti ramase dan so plim. Sirman freser ti finn touy li. Miniminitififi so leker ti bien tris. Li ti rapel kimanier enn trale ti zwazo ti egey lavi ar zot lamizik lete. Papa Tang ar so ti lapat ti pous lekor irondel la dan kwen e li ti dir:

– “Sannla so lamizik finn tengn net. Desten bet! Enn lavi sa? Nek chweet! Chweet! de kou e lerla fonndos. Kouma freser vini zwazo kaykoun.”
– “Ou ena rezon. Tou dimoun dir bel-bel koze lor zwazo. Zot zoli; zot sant bien. Me enn ti labriz liver ase pou tengn zot dife.” Madam Lera-karo ti dir.

Miniminitififi pa ti dir nanye. Ler li ti tousel deryer, li ti avans plim ki ti lor latet zwazo e li ti anbras so lizie ferme. “Kikfwa tomemsa ki ti sant pou mwa avan liver vini. To ti konsol mo leker tris zoli zwazo Montagn Samarel, later set kouler.”

Papa Tang ki ti kontan viv dan nwar ti bous trou dan plafon tinel e ti eskort Madam ek Mamzel ziska zot lakaz. Aswar Miniminitififi pa ti pe kapav dormi e li ti leve, tres enn kamni ar fey vakwa e li ti al poz li lor irondel la. Otour zwazo la li ti met koton sek ki ti stoke dan lakaz Mama Lera-karo. “Sa pou sof twa, mo zoli zwazo. Salam e mersi. To lamizik ti plen mo leker ar lazwa. Miniminitififi lerla ti poz so latet lor lestoma zwazo la. Li gagn sok. Li ti ankor vivan. So leker ti pe bate. Ti bizen sof so lekor. Kouma pou fer? Li fons-fons koton sek anba zwazo e lor vites li ti al dan so lasam, pran so moulton ki ti fer ar fey lamant, vinn kouver latet zwazo la. Touleswar li ti al okip zwazo ki ti pe lit kont lamor.
Enn swar zwazo la ti dir li, “Mersi, mersi tififi. To finn bien okip mwa. Biento mo pou kapav re-anvole.”
“Atann freser ale avan”, Miniminitififi ti dir li. Tififi okip li kouma dwatet. Zwazo ti pe revinn gayar e li ti rakonte kouma li ti bles so lezel e akoz sa li pa ti kapav swiv so bann kamarad ki ti al rod soley dan lenor. Li rapel kouma li ti pe santi febles trap li ziska … “Si pa ti ena twa mo ti pou fini.”

Irondel la ti reouver trou dan plafon tinel e lalimier soley dou ti bengn zot. “Finn ler pou mo ale. Move tan finn pase. Kifer to pa vinn ar mwa? To asiz lor mo ledo, mo amenn twa to lakaz.”
– ” Non, mo pa kapav kit Madam Lera-karo koumsa. Li pou tro tris.”
– “Salam, salam mo zoli tififi. Mersi pou tou.”

Kouma enn fles li ti fonn atraver trou lalimier. Miniminitififi ti get li disparet dan soley ar larm dan so lizie. Tififi ti dan tourman. Li pa ti gagn drwa viv dan lizour. Dan karo siko, nouvo repous ti fer karo vinn enn lafore zean pou enn kreatir pa ti pli ot ki de santimet.

Madam Lera-karo ti dir li, “Koumans prepar to trouso parski zour to maryaz ar Papa Tang pe aprose.”
Miniminitififi ti bizen travay dir-dir-dir pou konplet tou preparasion maryaz. Me so leker pa ti dan maryaz. Parfwa li ti sorti deor e ti get lao. Ler divan ti balans bann fey kann, li ti trouv lesiel ble splandid. Dezir pou viv dan lalimier lizour ti pe vinn plizanpli for. Souvan-souvan li ti swete ki so irondel retourne pou liber li. Abba.
Trouso ti fini pare. “Dan kat semenn nou pe selebre to maryaz,” Madam Lera-karo ti dir li.

– “Mo pa anvi marye ar Papa Tang”, li ti plore, koze.
-“Aret fer zanfan! Dir mersi Bondie enn dimoun ris pe ramas twa. To pa pou mank nanye.”

Zour maryaz ti arive. Papa Tang ti vinn sers Miniminitififi pou amenn li dan trou profon. Li sorti deor pou get soley enn dernie fwa. “Adie soley, adie lekleraz natirel, adie lenerzi lavi.” Zis lerla li ti tann enn sante kler “chweet, chweet”. Li ti get lao. Ki li ti trouve? So irondel ti revini. Miniminitififi ti rakont li so maler.

– “Degaze, degaze mont lor mo ledo. Mo amenn twa dan pei later set kouler kot soley zame al kasiet.”

Ti enn bien long vwayaz. Zot travers pei bilenbi, ariv pei mang, lerla pei leksi ek longann. La ti ena enn sato ki ti apel Tamjahal. Enn trale zwazo kalite lor kouler ti ranz zot lakaz lor twatir sato la. “Mo lakaz li isi; mo zanfan pe atann mwa. Get sa zarden anba la. Swazir to fler e mo al depoz twa.”

Miniminitififi ti trouv enn fler zean kouler blan dan enn kwen abandone zarden la kot kapav viv trankil. Irondel ti al depoz li lor enn petal sa fler la. Ala zoli sirpriz! Enn ti prens rafine kouma enn stati jaman ti la divan li. Lor so latet ti ena enn kouronn an-nor e so de lezel ti briyan dan lalimier. Li ti mem oter ki Miniminitififi. Limem ti anzgarjen sa fler la. Dan sak fler lor sa pie la ti ena enn personaz parey me dan fler Miniminitififi, prens la limem ti king.

“Eh, to’nn trouve kouma li zoli?” Miniminitififi dir so irondel. Dan koumansman ti prens la ti per zwazo la ki ti kouma enn zean me ler so lizie tap lor Miniminitififi so lespri ti sanze. Lamour senser ti chombo li. Li ti dimann li vinn so madam e Miniminitififi toutswit ti dir wi.

Lerla dan sak fler dan sa gran zarden la enn fe-fler ti sorti pou sant lamour ant de leker ki ti finn dekouver lamour vre ki dir bizen partaze e bliye lespri plen pos. Ansam zot ti ranz enn extra kado maryaz: enn per lezel transparan, briyan ek teknikolor. Kouma mazik zot ti gref de lezel la lor zepol Miniminitififi ki ti koumans anvole pou vizit tou bann fler.

Ti Prens lerla dir so bieneme. “Koko, to enn lot aster. To nepli mini, mini, ti fifi me Prenses Mala, enn saple lapriyer.” Enn gran boner ti anvlop zot tou.

Lao, dan lesiel ble, irondel ti sant so sante favori,
“Salam, salam Prenses Mala,
Nou kontan twa zoli prenses.”

Bann pie, zwazo, papiyon ek fler ti aprann sante la e zot ti kontinie sante pandan ki irondel ti kit Samarel pou al Rozil. Lor rebor lafnet enn profeser dan Rozil li ti poze pou rakont zistwar Prenses Mala parski li ti kone ki profeser la pa ti pou bliye rakont sa so bann zelev. Akoz samem zistwar la pe kontinie vwayaze, zenerasion apre zenerasion.