(KING LEAR)
TEX-SOURS: PENGUIN SHAKESPEARE SERIES 2005
©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM
BANN PERSONAZ DAN PIES
LIR, lerwa Briteyn
GONERIL, Lir so pli gran tifi
REGANN, Lir so deziem tifi
KORDELIA, Lir so trwaziem ek dernie tifi
DIK ALBANI, mari Goneril
DIK KORNWARL, mari Regann
LERWA LAFRANS
DIK BOURGOGN
ERL KENT, pli tar li degize an Kayous
ERL GLOSTER
EDGAR, garson Gloster, pli tar degize an Pov Tom
EDMON, garson ilezitim (batar) Gloster
OSWARLD, Serviter prinsipal Goneril
BOUFON LERWA LIR
TRWA SEVALIE
KOURANN, enn nob oservis Gloster
BANN NOB
TRWA SERVITER
VIE BONOM, meteye Gloster
TRWA MESAZE
DOKTER – Li okip Kordelia
KAPITENN, mars ar Edmon
SEF MESAZE
DE OFISIE
Sevalie dan laswit Lir, serviter, solda, nob
AK 1 SENN 1
KENT, GLOSTER EK EDMON RANTRE
KENT
Mo ti panse ki ant Dik Albani ek Dik Kornwarl, Lerwa ti prefer Albani.
GLOSTER
Se seki nou tou ti kwar. Me dan manier ki li finn diviz rwayom, pa paret ki li get ar de lizie parski zot par mem parey dan kantite ek kalite.
KENT
Pa ou garson sa Monsenier?
GLOSTER
Wi, mo’nn pran responsabilite pou elve li. Mo finn telman onte pou rekonet li ki mo onte finn gagn kor.
KENT
Pa kon…pran…
GLOSTER
Mo asir ou, sa zenes la so mama ti pran tou, net; … li ti vinn gro-vant. Laverite se ki li ti gagn enn batar dan ber avan enn mari lor lili. Ou pa santi loder bisagn?
KENT
Difisil pou koz pese kan fri pese li enn bote rar.
GLOSTER
Sir, mo ena osi enn garson lezitim, enpe pli vie ki sannla me pa kapav dir ki mo kontan li plis. Mem si sa kouyon la ti vini ankasiet san envitasion, bizen rekonet so mama ti enn bay bougres; so fabrikasion ti fer dan enn nisa apar. Bizen rekonet sa batar la. Edmon, eski to konn sa Misie la?
EDMON
Non, Monsenier.
GLOSTER
Mo prezant twa Erl Kent. Li enn ami onorab.
EDMON
Segner, mo pou toultan res ou serviter.
KENT
Mwa mo pou protez ou kouma mo zanfan e aprann pou pli konn ou.
EDMON
Mo pou fer tou pou merit ou lamour.
GLOSTER
Li ti absan pandan ne-van e biento li pe reparti. Atansion! Lerwa pe vini.
(Lamizik rwayal anons lantre Lerwa ek so laswit. Lerwa Lir, Kornwarl, Albani, Goneril, Regann, Kordelia ets. rantre)
LIR
Gloster, al sers Segner Lafrans ek Bourgogn.
GLOSTER
Toutswit Monsegner.
(Gloster ek Edmon sorti)
LIR
Letansa les nou larg sekre pli som.
Amenn sa map la. Nou’nn fini diviz
Nou rwayom antrwa; nou program li kler:
Pa pou’ena plas pou traka dan vie zour
Ler lamor koste; nou transfer problem
Lor zepol pli zenn. Nou garson Kornwarl
E ou Albani, pa kwar mwens presie,
Li nou lentansion zordi fer partaz
Patrimwann fami, donn sakenn so par
Pou anpes dime amenn tourdisman.
Ena osi Prens Lafrans ek Bourgogn,
De rival pou gagn lamour Kordelia;
Zot enpasian pou konn to desizion,
Mo Kordelia. Koze mo bann tifi!
Mo pe donn zot tou; dir mwa zot, aster,
Kisannla so lamour pli for ki tou?
Met for, gagn for. Goneril, to pli gran.
Tomem koz premie.
GONERIL
Papa, mo lamour, sitan li enorm,
Parol pa’nkor ne pou koz so koze.
Li pli gran ki gran, pli gran ki lespas,
Mem ki liberte; so valer pli gran
Ki lavi,lasante, bote, loner;
Pli for ki zame zanfan finn kontan
Enn papa seri; pli rar ki rar mem.
Lamour ki koup souf, fer parol gaga;
Santiman pli ot ki ‘samem pli ot’.
KORDELIA
(ar limem)
Ki pou fer Bondie? Kontan ansilans?
LIR
Get lor sa map la. Pran depi isi
Ziska lalign la, tou sa teritwar,
Ar so lafore, ar so savana,
Ar so larivier ek so vast laplenn
Aster zot pou twa, zot zanfan ziska
Leternite. Ki nou deziem tifi,
Nou Regann, fam Kornwarl ena pou dir?
REGANN
Mo parey kouma mo ser, Goneril
E mo pri pa mwens. Ler mo ekout li
Koumadir mo prop parol me selman
So koze mank kara; pou mwa, papa,
Pa ena okenn plezir dan lavi
Apart boner ki ou lamour donn mwa.
KORDELIA
(ar limem)
Ki to kapav dir, pov-pov Kordelia!
Pourtan mo pa pov. Mo lamour pli lour
Ki parol anler ki fonn dan divan.
LIR
Pou twa mo Regann ek tou zot zanfan
Mo pe donn enn tier mo rwayom
Osi ris, osi fertil ki dibien
Goneril. Aster mo trezor, koze!
To kapav dernie me to pa lake.
Pou gagn to lamour, karo pie rezen
Mazeste Lafrans ek gran patiraz
Dik Bourgogn finn rant an konpetision.
Ki to’ena pou dir pou gagn pli gro bout?
Koze mo tifi. Ki to’ena pou dir?
KORDELIA
Nanye, Gran Segner!
LIR
Nanye?
KORDELIA
Nanye.
LIR
Nanye pa akous nanye. Deziem sans.
KORDELIA
Ayo mo Bondie! Mo pa pe kapav
Fer mo lalang dir profon mo leker.
Mo kontan ou Sir dapre mo devwar.
Pa plis, pa mwens.
LIR
Kordelia, refer to devwar mafi,
Tansion bann erer brouy to lavenir.
KORDELIA
Mo bon Segner, ou finn donn mwa lavi,
Elve mwa, okip mwa, donn mwa lamour.
Anretour, dapre mo devwar, bizen
Obeir ou, kontan ou, respe ou.
Mo de ser pe dir zot lamour pou ou
Pli gran ki lamour pou zot prop mari.
Mwa kan mo marye, mo mari pou gagn
Lamwatie mo lamour ek mo devwar.
Difisil donn mo papa tou.
LIR
Samem to dernie pri?
KORDELIA
Wi, mo Segner.
LIR
Zenn me san leker!
KORDELIA
Zenn me fran, Segner!
LIR
Oke! Fer fransiz vinn to leritaz!
Mo fer serman lor bann reyon soley,
Movezer lalinn, sorselri fernwar;
Lor mouvman soley, zetwal ek lalinn
Ki fer lavi ne e lerla tengn li;
Apartir aster mo sizay bann lien,
Lien disan, lien parante, tou bann lien;
Pou mwa to finn vinn plis ki’enn etranze.
Sovaz primitif – telman li voras,
Li manz so paran – pou ena enn plas
Dan mo leker tris; li pou pran to plas,
Twa mo zanfan yer.
KENT
Mo gran Lerwa Lir …
LIR
Pa met to ledwa ant dragon feros
Ek so lakoler. Mo ti prefer li
E dapre mo plan se li ki ti pou
Okip mo vie zour. (Ar Kordelia) Sorti divan mwa!
We! Mo lape va fleri dan mo tom,
Ler mo donn lamour paran ar lezot.
Apel Lerwa Lafrans; Dik Bourgogn ‘si;
Degaze! Vit! Kornwarl ek Albani
Partaz trwaziem par ar mo de tifi.
Les so vantardiz – li apel fransiz –
Al dormi ar li. La mo pe donn zot
Kolektivman pouvwar ek privilez
Rwayote. Dan nou kote toule-mwa
Ar enn laswit san sevalie fidel
Ki atourderol zot bizen meinnteinn,
Nou pou sezourne dan zot domisil.
Nou pou zis ena tit Samazeste
E faver rwayal; bann obligasion,
Responsabilite kouma devwar
Pou dan zot lame, mo bann bon garson.
Pou konfirm zot rol, ala mo kouronn.
KENT
Lir, mo gran lerwa ki mo onore
Kouma mo papa, kouma mo Patron;
Ki prezan toultan dan mo lapriyer …
LIR
Zouti lamor finn arme. Avanse!
KENT
Viz drwat mo leker! Kent bliye manier
Kan Lerwa finn fou. Ki’ariv twa kouyon?
To kwar onette pou per pou koze
Parski pouvwar pe desann so kalson
Divan jos flatri? Loner koz direk
Kan lerwa pagla. Pa zet to pouvwar,
Pa glis lor diber; met fren ar foli.
Latet lor biyo, les mwa mo dir twa
To dernie tifi pa kontan twa mwens.
Pa bliye, barik vid ki fer tapaz;
Ta tapaz dan vid.
LIR
Kent, mo warning twa!
Pa zwe ar lavi!
KENT
Mo lavi li la
Pou manz ar ennmi, pa pou per lamor
Ler to andanze.
LIR
Sorti divan mwa!
KENT
Aprann gete Lir! Servi mo lizie
Si bizen trouv pli kler.
LIR
Par Apolo …
KENT
Lir, to pe envok to bondie dan vid.
LIR
Ki to dir move sovaz? (Li fons lor li pou bat li)
ALBANI ek KORNWARL
Pasians, Sir!
KENT
Sot likou dokter! Rekonpans malad!
Kannsel tou to desizion Lir. Kannsel!
Tank to pa fer sa mo pou kriye for
To pe fer erer.
LIR
Twa tret, ekout mwa.
Pou to prop dibien ekout mwa.
To finn sey ranvers nou parol sakre;
To finn oze; vantardiz depas kad
Fer twa chalenj nou santans, nou pouvwar –
Sa nou pa pou tolere. Prepar twa
Aster pou gout nou pouvwar san lapel:
Apartir zordi, to ena senk zour
Pou tou preparasion ek prekosion;
Lor siziem zour to pran sime lekzil;
Si lor diziem zour to kadav lamem,
Samem to dernie. Fonn depi isi.
Zipiter ekout mwa. Lor la nou ferm.
KENT
Bonn rout Mazeste! Aster li bien kler
Liberte laba, Briteyn enn prizon.
(Ar Kordelia)
Bann sen dan lesiel protez ou mamzel
Parski ou tousel finn dir seki vre.
(Ar Goneril ek Regann)
Fer ki zot axion swiv zoli parol;
Ki koze dimiel pa gagn gou lasid.
Kent dir zot salam, nouvo dirizan;
Dan nouvo pei mo swiv mo larout. (Li sorti)
(Tronpet. Gloster rantre ar Lerwa Lafrans ek Dik Bourgogn)
GLOSTER
Mazeste, Lerwa Lafrans, Dik Bourgogn!
LIR
Mo bon Segner Bourgogn,
Mo tourn ver ou anpremie pou kone
Ki dot ou’le pou ramas mo tifi.
BOURGOGN
Mazeste rwayal, nou ti tom dakor.
Enn diil se enn diil. Ni anplis, ni mwens.
LIR
Mo bon e nob Segner Bourgogn! Bliye
Lepase kan so valer ti frengan.
Bann pri pe grene. Get li bien Bourgogn,
– Pa kwar li fer zes – li enn etranzer;
Peyna okenn dot. Ramas li touni
Ou les li anplan.
BOURGOGN
Ou finn koup mo souf.
LIR
Fer lalis konple so bann andikap:
Li peyna personn; laenn so sel dot
E anplis nou maledixion tap pil
Lor so latet modi. Nepli ena
Okenn lien ar nou. Ou’le marye li?
BOURGOGN
Vot Mazeste, veritab laryaz sa!
LIR
Les li anpandan. Li bien merite.
(Ar Lerwa Lafrans)
Souvren gran pei Lafrans, enposib
Donn ou rebitaz, seki mo’nn vomi.
Ou merit meyer ki sa kreatir
Ki Lanatir onte pou rekonet.
LAFRANS
Bien bizar tousa! Seki fekfekla
Ti ou gran trezor, ou lakrem koko,
Ou baton vieyes enn kou finn vinn rann.
Ki li’nn kapav fer pou perdi kara,
Pou vinn gro zero? Swa pese li’nn fer
Nouri par enn mons, swa ou lafexion
Ti san fondasion. Bizen enn mirak
Pou fer mwa gob sa. Gran Segner Briteyn,
Mo leker dir non.
KORDELIA
Mazeste Briteyn –
Ou bien kone mwa, mo pa pas bagou;
Ki mo dir mo fer, ki mo fer mo dir.
Ti’a bon ou dir zot ki mo pa koupab
Imoralite, krim kont sosiete,
Pese dan laser, pese dan lespri;
Dir zot ki mo finn perdi ou lamour
Parski mo peyna seki pa bizen
Pou viv onet: talan dan pas siro.
Mo pa pou sanze.
LIR
Mo ti pou prefer
Si to pa ti ne. Ki pese mo’nn fer?
LAFRANS
Enn ti retisans! Souvan li kasiet
Seki pourtan bien zoli pou tande.
Bon Segner Bourgogn, dir nou ou repons.
Lamour pa vey pwa lor balans trezor.
Sa tifi la li vo plis ki tou dot.
BOURGOGN
Mazeste Briteyn, donn seki kontra
Dir nwar lor blan e Kordelia isi
Vinn Dises Bourgogn.
LIR
Mempa enn sou. Finn deside!
BOURGOGN
(Ar Kordelia)
Bien sagren pou ou. Kan perdi papa,
Perdi mari ‘si.
KORDELIA
Pa traka Bourgogn.
Ou leker konble; peyna plas pou fam.
LAFRANS
Zoli Kordelia, ou ris parski pov;
Prefere parski personn pa’le ou;
Mo dekouver ou ler zot rezet ou.
Bondie dan lesiel, kriote lezot
Anflam mo leker ar lamour sakre.
Ou tifi san dot, Mazeste, kouma
Enn kado Bondie pe vinn nou larenn
E peyna ase rises lor later
Pou pey so valer, valer pa konn pri.
Dir zot orevwar, Kordelia, mem zot
Pa merit polites. Fode perdi,
Kordelia, pou gagn seki plis meyer.
LIR
Ramas li Lafrans! Nou nepli konn li.
Mo fer lapriyer pou ki mo pa trouv
So fas divan mwa ziska ki mo mor.
Zot kapav ale san benedixion.
Nob Segner Bourgogn, vinn la pre kot mwa.
(Lamizik rwayal. Lir, Bourgogn, Kornwarl, Albani, Gloster ek laswit sorti)
LAFRANS
Dir salam to de ser.
KORDELIA
Ar lizie tranpe, Kordelia kit zot
Ar trezor papa. Mwa mo konn zot bien;
Akoz zot mo ser, mo pa pou apel
Zot defo kouma bizen apel zot.
Okip nou papa! Mo pe kit papa
Ar deklarasion. Ti pou preferab
Li vinn viv ar nou. Pa fer li soufer.
REGANN
Nou konn nou devwar.
GONERIL
Okip to mari
Ki finn ramas twa kouma saritab.
To bien merite seki to’nn gagne.
KORDELIA
Letan pou dir nou kot bon, kot move.
Bonn kontiniasion.
LAFRANS
Vini Kordelia.
(Lerwa Lafrans ek Kordelia sorti)
GONERIL
Regann, mo ser, nou pou bizen diskit bann zafer ki konsern nou de. Papa pe kit so sato zordi.
REGANN
Kler! E li pe vinn ar ou; lemwa prosen li pe vinn kot mwa.
GONERIL
Get kouma laz gat zot latet. Nou ti kone ki Kordelia ti so prefere me get kouma li finn rezet li.
REGANN
Laz fer zot vinn pagla. Me pa bliye ki li finn toultan fer erer zizman.
GONERIL
Mem kan li ti dan top so rezonnman, li ti pe fane. Aster nou pou bizen fer fas pa selman so defo normal me osi foli ek laraz ki akonpagn vieyes.
REGANN
Wi, desizion fouka net kouma ekzil Kent.
GONERIL
Li ek Lafrans dan seremoni protokoler. Nou nou bizen met latet ansam. Si bonom la itiliz pouvwar kouma li finn fek fer, pou ena bel treboul lor nou.
REGANN
Bizen reflesi.
GONERIL
Bizen fer kixoz e lor vites.
(Zot sorti)
AK 1 SENN 2
EDMON RANTRE
EDMON
Pwisan Lanatir, tomem mo bondie;
To lalwa diriz sak pa ki mo fer.
Koutim, tradision pe met lak ar mwa:
Zis parski enn frer, sirtou demi-frer,
Enn tipe pli gran, sipa detrwa mwa,
Ala lalwa dir li li gagn tou drwa
E mwa ki mo’ete? Enn batar zot dir.
Batar! Fay batar! Natirel, bas klas.
Ba? Ki ba ar mwa? Get mo gabari.
Katalog manti. Mo koko fite;
Li pli fite ki garson lezitim
Ki finn fabrike ant dra fatige.
Mo fabrikasion ti fer dan nisa
Natirel. Koutim kasiet pou louke.
Wi, mo natirel. Sa ki normal sa!
Natirel baba, dam pion lezitim.
Bare lakes! Edgar, mo lezitim,
Edmon Natirel pou kas to konte,
Edgar Lezitim. Si mo plan marse
Mo pou devier twa, Edgar Lezitim.
Sixe ek progre finn fer enn lalians
Ar rezim Batar. Bare, mo vini.
(Gloster rantre)
GLOSTER
Kent dan pens ekzil? Lafrans ankoler?
Lerwa finn ale? Finn donn so pouvwar?
Laparans pouvwar? Rezilta kapris?
Edmon, mo garson, ki niouz mo piti?
EDMON
Peyna okenn niouz, Segner!
GLOSTER
Kifer lor vites ou finn rod kasiet let ki ou ti pe lir?
EDMON
Pa pe kasiet nanye, Segner!
GLOSTER
Ki ou ti pe lir?
EDMON
Nanye, Segner.
GLOSTER
Nanye? Alor kifer lor vites ou kasiet nanye dan ou pos? Nanye pa neseser tousa. Mo gete. Si peyna nanye, mo pa pou bizen linet.
EDMON
Pa ankoler Sir! Mo gran frer finn avoy sa. Mo pan’kor bien lir. Me dapre seki mo’nn trouve, li pa bon pou ou lizie.
GLOSTER
Edmon, donn mwa sa let la.
EDMON
Ki pou fer? Si pa done, mo fane. Si done, mo fane. Mo kwar se so konteni ki antor.
GLOSTER
Les mwa mo deside.
EDMON
Mo bien kwar mo frer ti ekrir sa pou teste mo senserite.
GLOSTER
(Lir let la. “Tradision depase, swadizan bizen respekte vie dimoun, obliz nou tini-tini ziska ki nou finn vinn tro vie pou zwir nou patrimwann. Mo pe koumans plen. Tirani vieyes lor zenes se pa rezilta pouvwar bann vie me rezilta nou febles. Nou bos tayt, nou manz nou kou. Vinn zwenn mwa si to’le konn plis. Si mo gagn pouvwar lor lavi-lamor vie kornar to pou kapav zwir zwisans lamwatie so fortinn e anmemtan gagn enn plas privilez dan leker to frer.” Edgar.)
Ayo! Konspirasion! ‘Pouvwar lor lavi-lamor vie kornar to pou kapav zwir zwisans lamwatie so fortinn’. Mo prop disan, Edgar, finn kapav ekrir sa? So leker, so lespri finn nouri sa? Kan ou’nn gagn sa? Kisannla ti amenn sa?
EDMON
Personn Sir. Pa bet sa. Kikenn finn avoy li par lafnet mo lasam.
GLOSTER
Ou rekonet lekritir ou frer, pa vre?
EDMON
Si mesaz la korek, mo sir limem sa. Si konteni fos, mo sir pa li sa.
GLOSTER
Limem sa!
EDMON
Kikfwa so lame, me eski so leker …?
GLOSTER
Li’nn deza koz sa ar ou?
EDMON
Zame Segner. … Souvan dan badinaz li kontan dir ki si enn papa finn vinn tro bolom, li bizen axepte ki so zanfan diriz li e manej patrimwann.
GLOSTER
Serpan! Verminn! Kouma dan so let. Viper! Bebet san santiman! Salte la! Al sers li. May li, amenn li isi. Kot li ete?
EDMON
Pa kone segner. Silvouple, kalme ou koler. Sey dekouver so vre lentansion. Pa fer brit; ou pou gat ou repitasion e anmemtan fer mo frer vinn plis rebel. Mwa mo sir ki li ti pe zis teste mo lwayote, mo santiman.
GLOSTER
Ou kwar?
EDMON
Mo gran segner, san ofans ou, si ou panse li korek, les mo plas ou kot ou kapav tann tou seki nou dir. Sa pou permet ou pran ou desizion. Peyna pou atann. Zordi tanto ou pou konn tou.
GLOSTER
Pa posib li sitan move…
EDMON
Sir pa posib.
GLOSTER
Enn papa ki finn donn li tou. A bondie later, lesiel! Edmon, fouy li net e raport mwa tou. Fer seki ou kwar neseser. Mo dispoze abandonn tou mo privilez pou konn laverite.
EDMON
Kont lor mwa. Biento ou pou satisfe.
GLOSTER
Leklips soley, leklips lalinn zotmem pe fer sa. Mem si siyans kapav explik nou ki pe arive sa pa anpes nou pey lepo kase. Lamour refrwadi; lamitie tengn; frer lager kont frer. Riyot dan lavil; lager sivil dan pei; traizon dan pale; lien ant papa ek piti kase. Sa tikouyon la so manier pa etranz. Ti predir sa: garson kont papa; Lerwa al kont lalwa natirel: papa kont zanfan. Fitir pe dekonpoze. Marday, nimakarram, traizon ek bel-bel garrbarr trenn-trenn dan nou tom – al rod sa tret la Edmon; ou pa pou travay dan vid; fer enn travay sasi – enn dimoun nob ek onet kouma Kent finn bani! So sel pese: li onet. Douk sa! (Li sorti)
EDMON
Mari sa! Kan bez lor nou – souvan akoz nou prop fot – nou met tor lor soley, lalinn, zetwal. Vadire nou faner par obligasion; gopia pou desizion seles; voler, taker, tret akoz mouvman planet; soular, manter, infidel akoz vibrasion dan lespas; nou fer pese pou swiv nou desten. Extra! Dimoun visie, bann gran pitasie pa antor; zot pe zis swiv zot desten. Mo papa ti tripot mo mama anba lake dragon e mo ti zerme lor teren Gran Lours. Savedir otomatikman mo oblize grosie ek visie. Ferfout! Mo ti pou ete seki mo ete mem si enn zetwal prop ek pir ti briye zour mo konsepsion batar. Edgar – (Edgar rantre) li rantre zis kan bizen li – enn bon bourik. Les mo sanz rol. Ki mo fer? Alalila! Rol fouka. (koz for) Sa bann leklips la pe fann zot pikan. (li sante) Fa, sol, la, mi.
EDGAR
He Edmon, mo frer, ki pe fatig ou latet?
EDMON
Enn zafer mo ti lir ki konsern maler ki swiv leklips.
EDGAR
Depi kan ou kwar ladan?
EDMON
Kwar mwa, ena vre ladan malerezman. Biz-biz ant zanfan ek paran, lamor, lamizer, lamitie ki disoud, konfli sosial, menas ek danze pou lerwa ek bann nob, pert konfians san rezon, banisman fidel, disolision larme, kas bag ek divors e plis ki sa ankor.
EDGAR
Depi kan ou enn nam astrolozi?
EDMON
Kan dernie fwa ou ti zwenn nou papa?
EDGAR
Yer swar.
EDMON
Ou ti koz ar li?
EDGAR
Pandan plis ki de-zer tan.
EDMON
Zot ti separe anbon term? Pa ti ena okenn mo ou figir traver?
EDGAR
Non, ditou.
EDMON
Drol! Reflesi lor kikfwa ou finn ofans li. Pou lemoman evit zwenn li. Atann so koler bese. Pou lemoman li pe bwiy ar laraz ki ou prezans pou anflam plis.
EDGAR
Enn salo finn rakont zistwar lor mwa.
EDMON
Sa mo sir. Bat karte ziska so laraz kalme. Vinn kot mwa e laba mo pou fer ou ekout li koze. Ale vit; ala mo lakle. Enn konsey: si ou sorti, sarye ou zouti.
EDGAR
Sarye zarm?
EDMON
Fer mwa konfians. Seki mo’nn dir ou se version sansire; ena boukou plis violans anverite. Vit al kasiet.
EDGAR
Ou pe vinn get mwa?
EDMON
Pa per kan mo la. (Edgar sorti)
Enn papa gob tou, enn frer sitan bon,
Sitan onet ki li pa soupsone
Ki lemal ekzis. Mo pou kadadak
Fasilman lor so bon mantalite.
Tou pe vinn bien senp! Batar peyna drwa
Me marday marse. Edgar Lezitim
To finn rant dan piez. Mwa ki eritie. (li sorti)
AK 1 SENN 3
GONERIL EK OSWARLD (SO SERVITER) RANTRE
GONERIL
Eski mo papa finn klak ou parski ou finn met so boufon dan so plas?
OSWARLD
Wi, madam.
GONERIL
Sak minit, sak segonn li fer ditor;
Li sem zizani, amenn diskord.
Mo finn plen, plen, plen. So bann sevalie
Lev dibri pou nanye; li li tir lay
Lor tou ti detay. Ler li retourne
Mo pa pou koz ar li. Dir mo malad.
Si ou negliz li, fer li sap lor kal,
Mo pou apresie; pa per; mo pran sarz.
OSWARLD
Ala li pe vini, madam. Tande!
GONERIL
Kas poz ensousian e dir ou bann zom
Fer plis ensolan. Fors li fer konplent.
Si li mekontan li kapav ale
Me mwa mo kone mo ser kouma mwa
Pa pou toler so kapris vie bonom
Ki rod zwir pouvwar ki zot pa ena.
Bann vie zako zot kouma tibaba
Ki bizen disik, parfwa kout roten.
Pa bliye Oswarld.
OSWARLD
Kont lor mwa madam.
GONERIL
Foud bann sevalie otan ki posib;
Pa per konsekans. Dir sa ou bann zom.
Kont lor mwa pou rod pli ti lokazion
Pou lev enn choula. Mo pe dir mo ser
Ki sime pou swiv. Dine finn pare? (zot sorti)
AK 1 SENN 4
KENT DEGIZE RANTRE
KENT
Si mo konn degiz mo manier koze
Mo kapav reysi akonpli mision
Ki finn obliz mwa sanz mo laparans.
Kent, san patri, si to kapav servi
To lerwa isi malgre gran danze,
Prepar pou fer fas gran difikilte.
(Bigoul lasas. Lir ek so bann sevalie rantre)
LIR
Fer tir mo manze toutswit. Lor vites, mo dir. (Premie sevalie sorti)
He la, twa ki twa.
KENT
Enn imen, Sir.
LIR
Ki to talan? Ki nou kapav fer pou twa?
KENT
Talan Sir? Talan pou paret kouma mo ete; travay onet pou seki fer mwa konfians; kontan dimoun senser; dialog ar dimoun ki pa fer ler; per zizman bondie; lager zis kan pa kapav evite; pa manz pwason.
LIR
Ki to ete?
KENT
Enn dimoun onet, osi pov ki lerwa.
LIR
Si to osi pov ki enn size lerwa par rapor ar lerwa, to extra pov. Ki to ti’a kontan?
KENT
Servi.
LIR
Kisannla?
KENT
Ou.
LIR
To konn mwa, monwar?
KENT
Non, mo patron me lor ou figir ena seki dimann respe.
LIR
Ki zafer?
KENT
Lotorite.
LIR
Ki to konn fer?
KENT
Donn bon konsey, fer komision, gat enn bon zistwar par mal rakont li, donn enn mesaz senp brit-brit. Mo bien kalifie pou fer seki dimoun ordiner fer e mo meyer kalite: mo pa konn kas poz.
LIR
Ki laz to ena?
KENT
Pa ase zenn pou tom amoure parski mamzel la sant bien; pa ase vie pou mor pou li pou nenport ki zafer. Lor mo zepol ena karant-wit an.
LIR
Swiv mwa. To va travay pou mwa si apre dine mo pa finn degout twa. Pou lemoman res ar mwa. Manze vouzot, manze. Kot mo tikouyon, mo boufon? E ou, al apel mo boufon. (deziem sevalie sorti) (Oswarld rantre) E ou laba, kot mo tifi?
OSWARLD
Pa kone … (li sorti)
LIR
Ki li dir? Amenn sa bachara la isi! (Trwaziem sevalie sorti) Kot mo boufon? Ki’arive? Zot tou pe dormi? (Trwaziem sevalie retourne) Kot sa sovaz la?
TRWAZIEM SEVALIE
Mazeste, li dir ki ou tifi pa bien.
LIR
Kifer sa maron la ti tourn ledo ar mwa ler mo koz ar li?
TRWAZIEM SEVALIE
Segner, li koz gra; li dir li pa anvi.
LIR
Li pa anvi?
TRWAZIEM SEVALIE
Mazeste, pa kone kifer me pa pe tret ou kouma ti bizen dapre ou ran. Ni serviter, ni Dik Kornwarl, ni Dises Goneril pa pe montre okenn respe ki enn lerwa merite.
LIR
To’si to’nn santi sa?
TRWAZIEM SEVALIE
Pardonn mwa Segner si mo pe fer erer. Mo pa gagn drwa ferm lizie kot mo trouv pe ofans ou.
LIR
Mo pans parey kouma twa. Resaman mo’nn santi enn ti mankman ki mo finn asosie ar mo prop move kalkil e pa ar okenn plan pou bles mwa. Mo bizen avoy lasonn pli dan fon. Me kot mo boufon. Mo pa’nn zwenn li depi omwen de zour.
TRWAZIEM SEVALIE
Depi depar Timamzel pou Lafrans, ou boufon finn al kasiet so sagren.
LIR
Bas! Mo kone. Al dir mo tifi mo’le koz ar li. (trwaziem sevalie sorti) Ou, al apel mo boufon. (enn lot sevalie sorti) (Oswarld rantre) Ou, misie; wi oumem, vinn la. Kisannla mwa?
OSWARLD
Papa Madam.
LIR
“Papa Madam!” , vale Segner la. Twa, batar piten! Verminn! Lisien!
OSWARLD
Pa koz koumsa Sir!
LIR
Salte, to get traver pou smas? (li klak li)
OSWARLD
Ou pa gagn drwa lev lame lor mwa.
KENT
Koutpie alor! Kalot non, koutpie wi, kabodkabodi. (li flank li enn koutpie, fer li tonbe)
LIR
Mersi monwar. To enn bon serviter. Mo pa pou bliye.
KENT
(ar Oswarld)
Leve twa e fout lekan. To bizen aprann manier, konn diferans ant golf ek gouli-dannta. Fonndos! Maron! To pa pou ale? To’nn bliye to sekirite? (li fors Oswarld sorti) Anfen!
LIR
Mersi, mersi boukou. Enn ti kado pou twa. (li donn li enn tay) (Boufon rantre)
BOUFON
Mo’si mo donn li enn job. Ala mo bone boufon.
LIR
Mo zoli garson, kimanier? To bien?
BOUFON
Non, preferab ou pran mo bone, boufon.
LIR
Kifer? Mo komik?
BOUFON
Kifer? Parski to mars ar seki dan dife. Si to pa konn manigans ar pouvwar, vit-vit to pou zwenn tase. Ale, pran mo sapo tok-tok. Sa gran dimoun la finn bani de tifi e finn beni so trwaziem san kone. Si to swiv li to pou bien bizen met sapo boufon. Koze Tonton! Ah, si mo ti ena de bone ek de tifi!
LIR
Kifer piti?
BOUFON
Si mo donn zot tou, omwen mo ena mo sertifika fou. En pran sa. Si to’le enn lot, dimann to tifi.
LIR
Tansion twa! Pa depas kad. Mazinn fwet.
BOUFON
Mo’nn bliye. Fwet laverite, fou li deor; les Madam Santipi res andan.
LIR
Amer, amer; lavi amer.
BOUFON
Tonton, les mo montre ou zoli koze.
LIR
Korek sa!
BOUFON
Tonton, mo tonton, akout mo parol.
Ena plis ki to montre,
Koz mwens ki to kone,
Pret bien mwens ki pran prete,
Roul bien plis ki to marse,
Ekoute olie axepte,
Ramas plis ki depanse,
Bliye grog, bliye laryaz,
Res trankil dan to lakaz;
Lerla tonton to vinn saz
Malgre laz, malgre laz.
LIR
To fer ler. To koz nanye.
BOUFON
Fiz avoka pey davans. To pa’nn pey nanye, to pou gagn nanye. Tonton, ki kapav fer ar nanye?
LIR
To kone tomem. Nanye pa raport nanye.
BOUFON
(Ar Kent) Siyouple dir li. Samem lokasion li pou ramase. Li refiz ekout enn boufon.
LIR
Enn boufon amer.
BOUFON
To konn diferans, garson, ant enn boufon amer ek enn boufon dou?
LIR
Non, beta, dir mwa.
BOUFON
Misie ki ti dir ou
Donn zanfan tou later
Met li la kot mwa;
Fer koumadir twa sa.
Boufon dou, boufon amer
Pou paret divan nou:
Enn ar kostim boufon;
Lotla? Alalila.
LIR
E babou, to dir mo boufon?
BOUFON
Tonton, tou bann tit ki ou ti ena, ou’nn fini bangole.
KENT
Pa bet sa, Mazeste.
BOUFON
Pa manti! Bann nob ek bann gran dimoun zot zalou mwa. Zot rod koken mo tit boufon. Pa zis misie; madam ‘si. Zot rod pens enn bout boufonnri isi, enn lot bout parla. Tonton, donn mwa enn dizef e mwa mo donn ou de kouronn.
LIR
Ki kalite kouronn?
BOUFON
Senp, mo tonton. Mo koup dizef la ande, mo manz so andan e pou ou ena de lakok dizef. Ou finn koup ou kouronn ande e ou finn donn zot tou parey kouma sa bourik ki ti sarye so bourik lor so ledo. Ou koko ti vid ler ou ti donn lezot ou koko an-nor. Si mo koze li tok-tok, fwet premie ki dir sa.
Boufon zordi zour dan dife
Parski bann saz finn vinn zako;
Gran dimoun nepli kone.
Ala zot zokris, matlo.
LIR
Ala to mizikal la, Boufon.
BOUFON
Lamizik ede depi ki ou finn fer ou tifi vinn ou mama. Tonton, ou finn donn zot roten e ou finn desann ou kalson. (li sante)
Sote, pile zot plore;
E mwa mo sant larm koule:
Gran lerwa finn vinn pagla,
Li dan larme King Fatra.
Siyouple tonton, rod enn profeser pou montre to boufon koz manti; mo anvi konn koz manti.
LIR
Koz manti? To kone ki’arive? Fwet!
BOUFON
Ki kalite! Difisil ar zot. Zot fer fwet mwa parski mo koz vre; to pou fer fwet mwa parski mo koz manti; parfwa mo gagn fwete parski mo choup-chap. Mo anvi demisione kom boufon me tonton, peyna sime mo vinn twa. To finn ouver to koko ande e omilie peyna nanye. Ala enn lamwatie koko pe borde. (Goneril rantre)
LIR
Goneril, ki rezon ou finn met mask boude? Ena, depi enn tan, tro boukou boude.
BOUFON
Tonton! To ti ere kan to pa ti bizen pran boude lezot kont. La, to finn vinn enn zero san kontour. Mwa mo pli dan bien. Mo enn boufon, me twa to enn nanye ditou. (Ar Goneril) Wi, madam, mo pou bous chout! Ou pa bizen koze; li lor ou figir.
Babou, babou!
Kan ou finn donn li tou,
Lerla ou konpran
Ki apel gagn fen. (li montre Lir)
Li enn makatia koko san koko.
GONERIL
Pa zis li, sa boufon patante la,
Me lezot osi ki dan ou laswit
Ki lanwit-lizour soule ek lager,
Bliye bon manier, fer kouma barbar.
Mo ti sou lenpresion ki ou ti pou
Amenn disiplinn, remet tou dan lord
Me li paret kler ki ou soutir zot,
Ankouraz debos; si ou ti met lord
Zot ti pou konpran ki zot pa kapav
Al andeor kad san pey konsekans
Parski dan sosiete sivilize
Parfwa desizion ki nou forse pran
Li vinn neseser mem si nou fermal
Parski neseser li res neseser.
BOUFON
Rapel tonton: lisien maron mord lame ki nouri li.
Ler labouzi tengn nou dibout dan nwar.
LIR
Ou nou tifi ou?
GONERIL
Silvouple, servi ou lentelizans
Ki ou pa manke; rezet san tarde
Bann kapris resan ki kas lekilib,
Debalans ou baz.
BOUFON
Tonton, mem bourik kone kan saret pe ris seval.
Bare, ala mo vini!
LIR
Kisannla kone ki mwa mo ete?
Lir? Eski Lir sa? Lir pa mars koumsa.
Lir febles; Lir senkop; Lir katarak.
Mo pe reve? Enposib! Kisannla
Kapav dir mwa ki mo ete?
BOUFON
Lonbraz Lir.
LIR
Mo ti kwar momem Lerwa Lir e mo ti ena zanfan. Me mo pa ena zanfan. Donk mo pa Lerwa Lir.
BOUFON
Tonton, to zanfan finn koriz twa. To enn papa obeisan.
LIR
Madam, kouma ou apele?
GONERIL
Ala ou rekoumanse. Fatigan!
Ekout mwa bien! Ou enn vie gran dimoun
E bien sir, nou tou expek, rezonab.
Ou ena enn koort san sevalie
Endisipline, sovaz ek vwayou
Ki pe fer nou Lakour vinn depotwar;
Zwisans san limit fer li resanble
Lakanbiz, mezon, pa plas respektab.
Bizen lord drastik, desizion irzan:
Diminie ou laswit e gard zis zom
Korek, ki konpran sitiasion prezan.
LIR
Marenwar malsen! Prepar mo seval;
Apel tou mo zom. Batar san pider,
Mo fini ar twa. Mo’al kot mo Regann.
GONERIL
Ou bat mo dimoun e ou bann vwayou
Vir tou anbalao. (Albani rantre)
LIR
Maler pou seki repanti tro tar.
– O Sir, ou la! Ou’si konplis ar li? –
Amenn mo seval. Wi, engratitid,
Jab ar leker ros, pli vilen ankor
Dan vant enn zanfan ki mons soumaren.
ALBANI
Segner kalme ou!
LIR
Verminn koz manti!
Mo bann zom zot prop, bon manier, onet;
Veritab sevalie, onorab toultan.
Ti defo bagatel dan Kordelia
Kouma enn mons lasie ti deregle
Mo leker golmal, deklink mo sasi,
Deses santiman normal. Lir, Lir, Lir
Modi to latet. Foli finn rant priz;
Larezon finn fonn. Nou’ale mo bann zom. (Kent ek bann sevalie sorti)
ALBANI
Segner, mo pa okouran ou tourman.
LIR
Kikfwa wi, kikfwa non! (li azenou)
Dees Lanatir, ekout mo douler;
Ekzos mo lapriyer. Si dan to plan
To ti pou fer sa femel la ansent,
Sanz to plan. Sarz so vant ar steril;
Met lasesres dan so lakaz piti;
Pa les so lekor modi donn nesans
Lavi beni. E si li pou met ba
Fer so batar vinn enn montagn pese
Pou pini li toulezour; tortir li;
Fer larm lasid defigir so figir;
Fer douler ek tou lapenn enn mama
Riy foutan e boufonn tou so zefor
Pou ki li konpran ki engratitid
Li pli fer dimal ki ledan serpan.
Nou’ale mo bann zom. (li sorti)
ALBANI
A bondie mama, ki finn arive?
GONERIL
Pa fatig ou latet sey konpran li;
Souvan laz avanse dekontrol zot.
Zot vinn isterik. (Lir rerantre)
LIR
Kisasa! Enn sel kou koup senkant zom?
Mempa de semenn!
ALBANI
Ki finn arive?
LIR
Mo dir ou la – (ar Goneril) Move dainn! Mo onte
Ki to finn reysi destabiliz mwa;
Fer enn zom plore. Non, non, to pa vo
Larm enn lerwa. Maledixion lor twa!
Mo envit douler atros pers-pers twa
San pitie, san remed. Twa vie lizie
Si to larg dilo, mo ras twa, nway twa
Dan to prop dilo. Pa rod tranp later!
Koumsa en! Rayt! Mo’ena enn lot tifi
Ki, mo sir, ena santiman normal.
Kan mo dir li ki manier to’nn tret mwa,
Mo sir ar so zong li pou rey-rey twa.
Pa kwar mo’nn perdi karakter rwayal. (li sorti)
GONERIL
To finn bien tann li?
ALBANI
Malgre mo lamour
Pou ou Goneril mo pa …
GONERIL
Tourn paz! – Oswarld kot ou? (ar Boufon) E ou la ti misie, plis vwayou ki boufon, maron depi isi.
BOUFON
Tonton Lir, Tonton Lir atann mwa. Atann ou boufon.
Enn renar may dan lak-a
Ek enn tifi bourrbak-a
Fini kouma Pikpak-a
Ar lakord labak-a
Tonton, atann ou zak-a (li sorti)
GONERIL
Sa boug la ena bien bon konseye.
Enn santenn sevalie? Dir mwa kifer?
Fasil! Lor pli tipti biz-biz, rimer,
Konplent, fristrasion ou foli-grander
Ala san sevalie ki fons lor nou,
Kraz partou, devier pouvwar lezitim.
– Oswarld, degaze vini!
ALBANI
Ou per ekzazere.
GONERIL
Meyer ki konfians
Ekzazere. Mo prefer eliminn
Seki mo per olie les per touf mwa.
Mo konn so profon e mo’nn dir mo ser
Seki bizen kone … Si li toler
Li ek so laswit, so san sevalie,
Apre ki mo’nn dir li… (Oswarld rantre) Ki niouz Oswarld?
Ou finn fini ekrir let pou mo ser?
OSWARLD
Wi Madam!
GONERIL
Pran enn bon group zom e al kot mo ser;
Dir li andetay preokipasion
Ki pe minn mo nam e azout rezon
Kifer dapre ou nou de bizen fer
Seki nou pe fer. Ale, pa tarde
E retourn pli vit. (Oswarld sorti)
Ekout mwa, maydir,
Ou manier fifi, ou demars zanti
Ki mo konpran me bizen axepte
Ki kritik panse ou mank lasirans.
Ou zantiyes, Sir, kapav danzere.
ALBANI
Pa kone ki oter ou pe vize;
Souvan kan rod tro kapav perdi tou.
GONERIL
Non, pa vre …
ALBANI
Letan pou dir nou. (Zot sorti)
AK 1 SENN 5
LIR, KENT, ENN SEVALIE EK BOUFON RANTRE
LIR
(ar Kent) Al divan-divan, zwenn mo tifi, Dises Kornwarl, donn li sa bann let la. Pa dir nanye apart reponn kestion lor konteni let. Si to tarde lor sime mo pou ariv avan twa.
KENT
Dormi mo pa pou dormi tank mo pa finn livre ou let. (li sorti)
BOUFON
Si nou servo ti dan nou talon kees lor nou; ti pou gagn rematis lespri.
LIR
Wi, beta!
BOUFON
Bon nouvel sa Tonton! Pa bizen komann pantouf pou servo.
LIR
Ha, ha, ha!
BOUFON
Tonton, to deziem tifi pou tret twa dan lamanier. Mem si so zar mem zar – pomzako pe imit pom – mo kone seki mo kone.
LIR
Ki to kone, beta?
BOUFON
Pomzako gagn gou pomzako. Tonton, to kone kifer nene omilie figir?
LIR
Non.
BOUFON
Senp Tonton. Gard enn lizie sak kote. Koumsa, nou kapav trouve seki nou pa kapav santi.
LIR
Mo’nn fer li ditor.
BOUFON
To kone kimanier enn zwit fer so lakok?
LIR
Non.
BOUFON
Mo’si non. Me mo kapav dir kifer enn eskargo mars ar so lakaz.
LIR
Kifer?
BOUFON
Normal, pou kasiet so latet, pa pou donn li so tifi e les so korn an plen-ner.
LIR
Mo pou sanz manier. Enn papa bon kouma mwa! – Mo seval finn pare?
BOUFON
Bann bourik pe fer louvraz la. Akoz samem kat ser ena zis kat.
LIR
Parski peyna senk.
BOUFON
Bravo Tonton, to ti pou fer enn mari bon boufon.
LIR
Kapav repran par lafors. Engratitid mons!
BOUFON
Tonton, si to ti mo boufon mo ti pou fer fwet twa parski to finn vinn vie avan to ler.
LIR
Kifer?
BOUFON
To pa ti bizen vinn vie avan to gagn enpe zenzen.
LIR
Pa fer mwa vinn fou, non, non mo bondie.
Pa les mo lespri savire Segner!
Dir mwa. Mo seval korek?
SEVALIE
Dan lord Segner.
LIR
Vini, beta! (tou apart Boufon sorti)
BOUFON
Enn zenn vierz ki oze riy manier mo depar
Pa pou vierz lontan amwen zafer vinn bien rar. (li sorti)
AK 2 SENN 1
EDMON EK KOURANN RANTRE SAKENN SO KOTE
EDMON
Bonzour Kourann!
KOURANN
Bonzour Sir! Mo sort kot ou papa pou dir li Dik Kornwarl ek Regann, Dises Kornwarl, pe vinn kot li seswar.
EDMON
Drol sa! Ki pe arive?
KOURANN
Pa kone. Ou finn tann bann dernie nouvel, anfen plis rimer ki niouz?
EDMON
Non, ki zafer?
KOURANN
Ou pa’nn tann nanye lor posibilite lager ant Dik Kornwarl ek Dik Albani?
EDMON
Zero!
KOURANN
Mo sir biento ou pou tande. Orevwar Sir. (li sorti)
EDMON
Dik pou la seswar! Pa move! Serye!
Sa kapav gres langrenaz dan mo plan.
Bolom la so zom pe lasas mo frer,
E mwa mo ena louvraz delika
Pou drese. Louvraz prop amenn sixe.
– Frero, mo bizen ou. Desann vit. Vit! (Edgar rantre)
Bolom la ena mous partou. Sove!
Li’nn kone ki ou pe kasiet isi.
Profit marenwar pou sove, ale.
Ou finn dir kixoz kont Segner Kornwarl?
Li pe vwayaz aswar pou vinn isi
E so madam ‘si. Eski ou finn koz
Kont Dik Albani ar bann zom Kornwarl?
Fer zefor rapel.
EDGAR
Non, non, sa mo sir!
EDMON
Ekoute! Papa pe vini. Sori,
Les mo fer sanblan mo pe atak ou.
Ou fer koumadir ou pe defann ou.
Ale, rakit ou. (for-for) Vit depoz ou zarm!
(mirmire) Sove matlo! (for-for) Alim lalimier! (mirmire) Salam! (Edgar sorti)
Enn tipe disan ed fann konfizion;
Anbet lizie bet. Dan zwe zanfan fer
Plis ki sa. (li bles limem) (for-for) Ayo, disan pe koule.
Osekour!
(Gloster ek serviter ki sarye tors rantre)
GLOSTER
Edmon, kot sa sovaz la?
EDMON
Li ti blok dan nwar, zouti dan lame,
Rabas formil mazik, dimann lalinn
Soutenir so plan.
GLOSTER
Kot li finn pase?
EDMON
Ayo, mo pe mor.
GLOSTER
Kot sa sovaz la?
EDMON
Par la! Ler li konpran mo pa pou mars …
GLOSTER
Galoup deryer li! (detrwa serviter sorti) Ler li konpran kwa?
EDMON
Mo pa pou ed li touy ou, Mo Segner.
Mo explik li ki bondie pa dakor
Piti touy papa. Pinision sever.
Sey fer li konpran li devwar zanfan
Okip zot paran – ler li gagn konpran
Ki peyna sime mo donn li koudme
Ala kouma fou li fons drwat lor mwa,
Pik mwa ar so zarm, la dan mo lebra.
Ler li trouve ki mo pa pou kile,
Mo pou fann ar li; li koumans panik
Ler li tann tapaz; lor vites li fonn.
GLOSTER
Les li al bien lwen parski dan pei
Li pa pou’ena plas pou li al kasiet.
Gran Dik, mo souvren, pe vini seswar.
Mo pou dimann li fer proklamasion
Pou’ena rekonpans pou seki ed nou
May ek pini li; lamor pou seki
Ed li sape.
EDMON
Ler mo sey disiad li e mo trouv li
Teti dan so traizon, mo menas
Pou kas lakle. Li dir gro-gro betiz,
Maltret mwa: Kisannla pou kwar parol
Enn batar. Mo pou devier-devier twa.
Mo pou dir ki se twa ki finn plann sa,
Ki to finn imit mo prop lekritir;
Ki to’nn rod avoy mo papa manze;
Aster to pe rod met tou tor lor mwa
Parski si mo mor to pou erit tou.
GLOSTER
Verminn san pider! Li pe dir pa li.
Pa mo disan sa! (enn son bigoul)
Tronpet Dik Kornwarl. Pa kone kifer
Li’nn fer deplasman. – Mo met tou larad
Sou siveyans tayt. Difisil sape.
Dik pou apiy sa. Mo met so portre
Dan tou kwen partou pou ki tou dimoun
Dekouver so vis. E twa mo garson,
Mem to natirel, mo pou fer twa vinn
Eritie legal. (Kornwarl, Regann ek zot laswit rantre)
KORNWARL
Mo nob ami, mo salie ou. Depi
Mo’nn vini, apenn detrwa ti minit,
Ki mo pe tande? Zorey refiz kwar!
REGANN
Si vremem tousa, vanzans san pitie
Kraz tou lor sime. Segner, pran kouraz!
GLOSTER
Madam, Madam li finn kas mo leker!
REGANN
Vre, fiyel mo papa finn rod touy ou?
Limem mo papa ti apel Edgar?
GLOSTER
Mo laont pe rod enn plas pou kasiet.
REGANN
Li pa ti dan konpagni sevalie
Ki pe fer dezord partou.
GLOSTER
Pa kone Madam. Vilen! Bien vilen!
EDMON
Wi Madam, li ti pe frekant zot.
REGANN
Pa drol! Sirtou pou enn move size.
Zot finn mont latet pou touy bonom la
Pou ki answit zot bangol so larzan.
Mo fek resevwar lenformasion ar
Mo ser lor zot bakanal. Akoz sa
Si zot vinn kot mwa, kadna pou dir zot
“Bonzour, madam pe dir ou li pa la.”
KORNWARL
Mwa mo net ar twa dan sa zafer la.
Edmon, mo tande ou’nn rann ou papa
Enn bien gran servis.
EDMON
Mo’nn fer mo devwar.
GLOSTER
Ler li kas lakle e rod aret li,
Verminn la bles li.
KORNWARL
Finn fer pourswiv li?
GLOSTER
Sertennman Segner.
KORNWARL
Ler reysi may li, mo donn garanti,
Zame li pou kapav menas lape.
Ou kapav servi resours mo pouvwar
Manier ou anvi. Ou mo bon Edmon,
Parski ou natir ranpli ar verti,
Apartir zordi mo konsider ou
Manm dan nou pouvwar. Dimoun kouma ou
Enn zafer bien rar ki napeyna pri.
EDMON
Kont lor mwa Segner pou ekout ou lord.
GLOSTER
Mersi gran Segner pou sa gran faver.
KORNWARL
Nou pa’nkor explik nou prezans isi.
REGANN
Malgre move tan, lanwit san zetwal,
Nou’nn prefer vini pou gagn ou konsey,
Nob Segner Gloster. Mo papa, mo ser,
Toulede ekrir pou plengn zot maler.
Mo’nn kwar li meyer reponn zot isi.
Bann mesaze zot pe atann repons.
Gid nou nob Segner pou donn bon repons;
Fer ki ou sazes ekler nou sime.
GLOSTER
Madam, ou kone, mo ou serviter.
Bienveni kot mwa. (zot tou sorti; son tronpet)
AK 2 SENN 2
KENT EK OSWARLD RANTRE PAR DE DIFERAN LAPORT
OSWARLD
Bonzour mo kamwad, ou travay isi?
KENT
Yap!
OSWARLD
Kot nou kapav atas nou seval?
KENT
Dan ganndol.
OSWARLD
Silvouple, si to kontan pler, koz bon parol.
KENT
Mo pa kontan twa!
OSWARLD
Si koumsa mo pipi ar twa.
KENT
Si mo gagn twa dan porte, to pipi vineg!
OSWARLD
Kifer to ostil? Pourtan mo pa konn twa.
KENT
Me mwa mo konn twa bien.
OSWARLD
Ki to kone lor mwa?
KENT
To enn salte, enn sovaz, enn gourman restan, enn dezenere, vantar, barik vid, krever, esklav san valer, kostim perkal, kapon, souser, zako divan laglas, nwar touni vander, manzer baydoum, eritie enn femel lisien maron; to pou gagn enn rakle ki pou fer twa plengne kouma lisien si to rezet enn virgil dan seki mo finn dir pou dekrir to karikatir.
OSWARLD
Ki kalite mons to ete pou vomi to fiel lor seki ni konn twa, ni to orizinn?
KENT
Eta latet to papa! To ena toupe dir to pa konn mwa. Pa pli tar ki de zour, mo ti fer twa manz later e divan lerwa mo ti kalot twa. To’nn bliye? Ale, tir to lepe; defann twa. Mem pe fer nwar, lalinn ase for pou permet mwa tay-tay twa, taye-raze prop koumadir galan polipot pe al frekante. Vini mo dir twa! (Li pe zwe ar so lepe)
OSWARLD
Sorti divan mwa. Mo swazir dimoun ki mo frekante.
KENT
Tir to lepe, vilen profiter! To finn amenn let kont nou lerwa e to mars ar Poupet Alert Doukiya kont Samazeste, so papa. Tire, mo dir twa vwayou, sinon mo fer laviann-ase. Tire gran lagel, tire! To kile?
OSWARLD
Osekour! Asasen! Osekour!
KENT
Atake, voryen! To sove? (Oswarld sey sove) Res la, tret. Defann to kadav, lisien. (li bat Oswarld)
OSWARLD
Ayo, li pe touy mwa. Osekour!
(Edmon, Kornwarl, Regann, Gloster ek serviter rantre)
EDMON
He la! Arete! Sakenn so kote!
KENT
Vini, ti-malen, deklar bay. Vini, mo va plis-plis twa. To tranble, zes-touy-konesans?
GLOSTER
Zouti, zarm! Ki pe arive?
KORNWARL
Aret lager! Tansion konsekans!
Premie ki lev so lepe, mor anplas.
Kifer zot pe lager?
REGANN
Mesaze mo ser, mesaze lerwa –
KORNWARL
Kifer zot lager? Dir mwa!
OSWARLD
Mo peyna souf pou koze, mo Segner.
KENT
Normal, to’nn fatige galoup deryer to kouraz dan vid. Misie Kapon, to pa normal; to enn nanyeditou anvlope dan zoli lenz. To tayer ki fabrik twa.
KORNWARL
Drol sa koze la! Tayer fer dimoun?
KENT
Enn tayer ti fer sa bourik la. Enn tonbalis ousa enn pent pa ti pou kapav fer sa kalite orer la mem si zot ti bann debitan.
KORNWARL
(ar Oswarld) Dir mwa kifer zot finn koumans lager.
OSWARLD
Sa vie vwayou la – mo finn anpes li gagn dimal akoz so labarb blan –
KENT
Eta Q, let initil. Segner, donn mwa permision e mo bat sa batar la pou krepi miray latrinn. ‘Mo labarb blan’, lisien kapon!
KORNWARL
Trankil la!
Ou, bebet feros, pa konn bon manier?
KENT
Mo kone, Segner; me la mo’ankoler!
KORNWARL
Ankoler? Kifer?
KENT
Parski ti joukal deklar bel peto;
Sourir ipokrit kouma lera gri
Soufle-morde pou koup lakord sakre
Ki ti atas tayt santiman imen;
Zot nek pas siro, fer vilen zoli
Zis pou gagn zot bout; mete mem choula;
Vey tonbaz, flate, zame pas anmal;
Servi sitiasion pou prop lavansman.
(ar Oswarld) Ramas to lagel vantar-trakase!
To fer to foutan? Enbesil, Vinn la!
Fer twa galoup touni, lame dan pos.
KORNWARL
To latet pa bon, vie bonom?
GLOSTER
Ki finn amenn diskord? Dir mwa!
KENT
Peyna nanye ki mo deteste plis
Ki sa sovaz la.
KORNWARL
Twa’apel li sovaz. Ki li finn fer twa?
KENT
Mo trouv so fas degelas!
KORNWARL
Parey kouma pou mwa, pou li, pou madam?
KENT
Sir, les mo dir ou san okenn detour
Ki dan mo lavi mo finn trouv vizaz
Boukou pli zoli ki seki ena
Lor zepol isi.
KORNWARL
Sa ti misie la,
Parski enn dimoun enn fwa ti dir li
So manier grosie enn zoli zafer,
Aster finn desid pou fer grosie vinn
So pli gran verti. Li pa flate li!
Li li onet li; koz kare-kare!
Si dimoun dakor, be korek. Si non,
Li pou dir li pa enn paser bagou.
Li koz fran-fran li! Mwa mo bien kone
Sa bann onet la zot plis pouri ki
Bann pouritir ki, gramaten-tanto,
Pas siro pou fer siperyer kontan.
KENT
Sir, avek konfians, dan laverite,
Si ou gran grander donn mwa permision,
Ou ki koumadir lalimier soley
Lor fron firmaman –
KORNWARL
Ki ou rabase?
KENT
Mo pe sanz dialek pou fer ou plezir. Sir, mo pa enn flater. Seki finn trik ou ar enn axan senp, li enn salo senp; mwa mo refiz sa. Mem si mo pa fer ou plezir, mo refiz zwe rol salo.
KORNWARL
Ki ou’nn fer li?
OSWARLD
Nanye, mo asir ou.
So lerwa, fekla, ki ti mal konpran,
Ti bat mwa kalot e sa misie la
Ki ti ankonplo ar li profite
Pou met enn lak; fer mwa tonbe; zour mwa;
Imilie, ensilte; fer so fanor.
Gran kaser pake! Gagn felisitasion
Pou so sixe lor dimoun san defans.
Kouma bebet ki finn gagn gou disan,
Li tom lor mwa kouma li retrouv mwa.
KENT
Kan tann li zaza, bann roderdeler
Fer Azax kasiet.
KORNWARL
Amenn enn poto;
Atas li lor la! Twa vilen vantar
Mo pou montre twa!
KENT
Tro vie pou aprann.
Pa bliye ki mo mesaze lerwa
Ki finn vinn isi ar mesaz lerwa.
Si zot malmenn mwa se Samazeste
Ki zot ofanse.
KORNWARL
Amenn poto la!
Mo donn lord! Atas li ziska midi.
REGANN
Midi? Ziska minwi. Non! Plis ki sa.
KENT
Madam, si mo ti lisien ou papa,
Ou ti pou tret mwa boukou pli bien ki …
REGANN
Parski ou so piaw ou bien merit sa.
KORNWARL
Li resanble deskripsion Goneril. (bann zom amenn enn poto)
Atas li ar poto.
GLOSTER
Nob Segner, mo sipliy ou pa fer sa.
So fot bien serye. So met, nou lerwa
Pou konn diil ar li, met li dan so plas.
Pa tret li kouma enn viger voler;
Pa ofans lerwa; mesaze rwayal
Bizen gagn tretman espesial.
KORNWARL
Les sa
Dan mo lame.
REGANN
Zot bliye Goneril.
Li pou araze ki so mesaze
Finn gagn maltrete. – Kol li ar poto. (Zot atas Kent ar poto)
Anou rant andan! (Zot tou sorti, apart Gloster ek Kent)
GLOSTER
Mo sori monwar. Ou konn Dik Kornwarl?
Li pa toler ki dimoun opoz li;
Li balye karo; mo pou pled ar li.
KENT
Pa neseser, Sir! Mo bien fatige.
Mo va dormi dibout pou pas letan.
Apre lapli toultan soley leve.
Bonn zourne Segner!
GLOSTER
Dik finn mal azir.
Pou ena problem. (li sorti)
KENT
Mo bon Lerwa Lir, pa bliye proverb:
Lalimier dan les pou touy marenwar;
Regn lemal pa dire eternelman.
Vini barlizour, donn to lekleraz
Pou mo kapav lir let mo’nn fek gagne.
Mirak arive kan nou anba net.
Mo rekonet lekritir Kordelia
Ki finn gagn nouvel lor mo degizman.
(li lir) … ‘kont lor mwa pou fer tou seki bizen
Pou redres labar’. Lizie ferm tousel!
Lafatig reklam so drwa. Mo lizie
Pe refiz get mo imiliasion.
Madam Lasans, bonswar! Fer sourir ar nou;
Tourn larou boner! (li dormi)
AK 2 SENN 3
EDGAR RANTRE
EDGAR
Lalwa finn deklar mwa enn orlalwa
E par sans dan enn tron vid mo’nn reysi
Sape. Partou ena gard ek espion
Ar lord pou may mwa. Mo bizen fer tou
Pou anpes trap mwa mem si mo bizen
Vinn preske bebet ki dimoun normal
Prefer evite. Kouver mo figir
Ar salte; otour mo leren mo met
Enn ti bout moulton; sifonn mo seve
Koumadir jata; e preske touni
Mo pou afront bann violans natirel.
Mo finn deza trouv bann sorti lazil
Ki pers zot lekor ar zegwi, pikan,
Zepeng ek koulou e lerla zot al
Vilaz par vilaz, dimann sarite.
Parfwa zot reysi tous leker dimoun.
Apel zot Pagla, Pov Jab ou Pov Tom!
Zot meyer ki mwa. Edgar enn zero! (li sorti)
AK 2 SENN 4
KENT TOUZOUR ATASE AR POTO
LIR, BOUFON EK ENN NOB RANTRE
LIR
Drol sa! Zot finn ale san retourn
Mo mesaze.
NOB
Dapre mo konpran, yerswar
Sa pa ti dan plan.
KENT
Bonzour Gran Segner!
LIR
Kisasa! Samem to nouvo pastan?
Zwisans dan laont?
KENT
Pa sa mo lerwa.
BOUFON
Get so zar! Li’nn tas lor poto. Pov jab! Atas li kouma zako, … plito kouma bourik. Tini so lelan, fer li met kostim labaka.
LIR
Kisannla finn bliye to ran, to grad?
KENT
Pardon Segner! Ou garson ek tifi.
LIR
Non!
KENT
Wi!
LIR
Mo dir non!
KENT
Oblize dir wi.
LIR
Pa posib! Zame zot pou fer sa.
KENT
Pourtan zot finn fer li.
LIR
Onom papa bondie, mo dir non.
KENT
Onom mama bondie, mo dir wi.
LIR
Pa posib! Mo pa kwar! Non, pa zot sa.
Zot pa pou … pa kapav … pir ki mert sa!
Me zot bien kone respe ki zot dwa
Mesaze rwayal. Ale, dir mwa vit
San ekzazere ki finn koz tousa.
KENT
Mazeste, ler mo ti ariv kot zot
E mo ti pe livre zot ou bann let
– Mo ti ankor azenou divan zot –
Enn mesaze ou lot tifi rantre,
Kouver ar transpirasion, esoufle;
Li livre mesaz ek let ki toutswit
Zot lir; san perdi letan zot desid
Pou vinn isi e zot dir mwa swiv zot
Pou pran zot repons – pa aret boude;
Ler mo’ariv isi, mo zwenn mesaze
Ki ti dam mo pion. Mo realize
Ki limem fekla ti ensilte ou.
Mo rekonet, Sir, mo ti sap lor kal.
Mo fons drwat lor li e bachara la
Kriye, dimann led. Ou tifi ek zann
Lerla deside lor mo pinision;
Zot ordonn zot zom atas mwa isi.
BOUFON
Kan zwazo emigre, movetan pe koste.
Kan paran met vie kabay
Zanfan pa trouv larm paran;
Me kan paran ena tay
Zanfan fer paran kontan.
Dees lasans enn divers
Ki ignor detres bann pov.
Tonton, ou de tifi pou donn ou telman douler, pardon, dolar ki konte pou fini.
LIR
Mama isteri pe chom mo lagorz,
Rod touf mo leker. Desann twa, desann!
Retourn dan to plas. Kot sa tifi la?
KENT
Li kot Erl Gloster.
LIR
Atann mwa isi! (li sorti)
NOB
Ou sir ou pa finn fer ou ensolan?
KENT
Parol.
Ki finn ariv lerwa so laswit? Retresi dan lapli?
BOUFON
Si ti atas twa lor poto parski to ti poz sa kestion la, to bien merite.
KENT
Kifer, Pagla?
BOUFON
Bizen avoy twa lekol fourmi pou to aprann ki, kan letan move pa kapav travay. Apart ar bann aveg, se lizie ki montre sime. Mem bann ki pa trouv kler kone kan sitiasion pouri, santi pi. Kan larou dan ladesant, large si pa kapav tini. Sinon to kas to nene. Misie Bon-Dimoun, trap manto Gran-Dimoun ki pe monte. Samem sime sixe. Kan enn Gran-Koko donn twa enn meyer konsey, rann mwa seki pou mwa. Mo donn mo konsey bann nwar-touni, konsey boufon.
Misie malen konn gagn li bonn;
Li konn swiv so prop lentere.
Kouma lapli koumans tonbe
Initil rod li; li pou fonn.
Akoz mwa mo zis enn pagla,
Enn ti-gopia, mo pou reste.
Tire malen, koste fatra!
Bourrbak boufon ler li sove,
Me vre Boufon pa enn bourrbak.
KENT
Kot ou ti aprann sa, Pagla?
BOUFON
Pa lor poto, bourrbak. (Lir ek Gloster rantre)
LIR
Refiz koz ar mwa! Malad, fatige!
Zot finn vwayaze toutlanwit? Foutez!
Mo pa pou toler dezobeisans.
Fer zot vinn la!
GLOSTER
Mazeste, ou konn bien
Karakter petar Kornwarl. Li pa pou
Sanze. Ou konn bien.
LIR
Kisasa! Petar! Si li li petar
Mwa mo dinamit! Gloster al dir zot
Mo’le koz ar zot.
GLOSTER
Bon, mo’al dir zot.
LIR
Ki to dir? Al dir zot?
To pa’nn konpran mwa.
GLOSTER
Wi, votmazeste!
LIR
Lerwa ole koz ar Dik ek Dises;
Lerwa pe donn lord, peyna diskision.
‘Al dir zot!’ Petar! ‘Karater petar’!
Dir Segner Kanon … Non! Kontrol twa Lir!
Kikfwa li pa bien. Normal kan malad
Nou pa fonxione kouma kan nou bien;
Febles nou lekor met lak ar lespri.
Tini-tini, mo pou bizen montre
Gran konpreansion, boukou tolerans.
– Ki mo pe fer? Zot finn maltret mo zom!
Sa prouve ki zot pe fer zes ar mwa.
Liber li deswit! Dir Dik ek Dises
Vinn la deswit. Enn lord! Lerwa ole
Koz ar zot. Sinon mo pou fer somey
Kit vit zot lasam, sove al kasiet.
GLOSTER
Mo swete lape retourne ant zot. (li sorti)
LIR
Ayo mama! Isteri remonte.
Desann mama, kouse.
BOUFON
Ou kone, Tonton, ki ou bizen fer? Mo konn enn tantinn ki frir kamaron fre dan lapat besann. Ler kamaron la bouze, li flank li enn kout kouyer e dir ‘chombo ti kouyon, pa bouze, kouse!’ So frer mem ki ti telman bonker ki li ti donn so bourik manz lazle. (Kornwarl, Regann, Gloster ek serviter rantre)
LIR
Bonzour toulede!
KORNWARL
Bonzour Mazeste! (Finn detas Kent)
REGANN
Mo kontan trouv ou.
LIR
Regann, mo sir vre. E mo konn rezon
Kifer mo sir. Sinon mo pou bizen
Denons enfidelite to mama.
(ar Kent) Bien bon sa, ou lib. Pli tar nou koz sa.
Mo bon Regann, to ser li move.
Ayo mo Regann, ar ledan votour
Li’nn desir mo leker – to pa pou kwar –
Ayo Regann – difisil pou koze –
Otan mesanste pa ti kwar posib.
Mo’nn tro soufer, mo Regann.
REGANN
Mo sipliy ou Sir, anou gard nou kalm.
Mo panse akoz ou pa konn li bien
Ou kwar li move me sa li pa vre.
LIR
Mo pa’le kwar seki mo pe tande.
REGANN
Mo ser zame pou negliz so devwar.
Si li’nn deside pou redwir laswit
Se pou anpes zot fer zot bakanal.
Desizion korek! Pa kapav blam li.
LIR
Mwa mo modi li.
REGANN
Pa bliye ou vie!
Vie dimoun bizen les bann zenn gid zot
Parski nou kone sanzman dan letan.
Mwa mo konsey ou retourn kot mo ser,
Dimann li pardon.
LIR
Dimann li pardon?
Ou trouv sa korek? (li azenou) ‘Mo bon-bon tifi,
Mo pe rekonet ki mo finn vinn vie;
Vieyes enn febles; mo pe sipliy ou
Donn mwa enn ti kwen, enn bouse manze.’
REGANN
Aret fer ou senn! Bliye ou grimas!
Retourn kot mo ser!
LIR
Sa zame, Regann!
Li finn grignot lamwatie mo laswit;
Imilie mwa; bles mwa ar so lalang
Serpan; fer mo leker papa segne.
Vanzans lesiel tom lor so latet fos;
Lapes infekte tou so bann zanfan,
Paraliz zot net.
KORNWARL
Tini ou koler!
LIR
Zekler vanzans avoy vit to koler;
Bril so lizie plen ar mepri. Brouyar
Marekaz avoy lagratel, lagal
Pouri so vizaz.
REGANN
Ayo mo bondie!
Mo’si enn zour ou pou modi parey.
LIR
Non, Regann! Zame mo pou modi twa.
To bonker zame pa pou les twa vinn
Engra ek kriel. So lizie feros
Me pou twa bon, dou. Mo kone zame
To pou ofans mwa, tay-tay mo laswit,
Koz koze blesan, kontrol mo finans,
Met take, kadna pou mo pa rantre.
Twa to bien kone ki devwar zanfan
Anver so papa ki finn donn li tou;
Twa to pa bliye …
REGANN
Koz drwat, san detour!
LIR
Ki finn atas mo zom? (bigoul sone)
KORNWARL
Ki tronpet sa?
REGANN
Mo sir mo ser sa! Li ti fer dir mwa
Li pe vinn kot mwa. (Oswarld rantre)
Madam pe vini?
LIR
Samem sa esklav ki fer so fezer
Parski li proteze par enn engrat.
Sort divan mwa sovaz!
KORNWARL
Ki ariv ou?
LIR
Ki finn donn lord atas mo mesaze?
Regann, mo pa kwar to kapav fer sa.
Get ki pe vini! Ayo mo bondie! (Goneril rantre)
Si ankor ena enpe santiman
Pou bann vie dimoun; si ena respe;
Si ena vie parmi zot pran mo par.
(ar Goneril) To pa gagn onte get drwat mo labarb?
Regann mo Regann, pa trap so lame!
GONERIL
Pa trap mo lame? Kifer vie bonom?
LIR
Ayo lestoma! Tini, pa large!
Reponn kisannla finn atas mo zom
Lor poto.
KORNWARL
Mwa sa! Anfet ti bizen fwet li.
LIR
Ou? Ou finn fer sa?
REGANN
Papa, ou vie, feb. Ou nepli oustad.
Si ziska le trant ou res kot mo ser,
Redwir ou laswit par lamwatie san,
Ou kapav vinn kot mwa. Pou lemoman
Li pa pou posib ki mo prepar tou
Pou resevwar ou dapre ou merit.
LIR
Mwa, retourn kot li; senkant zom anmwens!
Non, non, mo prefer al viv anplener;
Lager kont liver, lapli ek divan;
Dormi kot tandrak; dan karo lastron;
Les ledan mizer mord lekor touni.
Mwa, retourn kot li? Non, les mo’al an Frans,
Azenou divan lerwa ki finn pran
Kordelia san dot; sipliy li donn mwa
Enn ti sarite pou fer fas vie zour.
Mwa, retourn kot li? Persiad mwa plito
Vinn esklav, servant sa mons san manier. (li montre Oswarld)
GONERIL
Fer seki ou’le!
LIR
Silteple tifi,
Pa fer mwa vinn fou. Pa pou deranz twa.
Les mo’ale. Salam! Nou pa pou rezwenn,
Ni krwaz nou regar. Pourtan nou ena
Mem disan. Pourtan to mo prop laser.
Ousa enn kanser ki ronz mo laser?
To enn mikrob dan mo disan malad,
Kontamine par erer mo leren.
Pa pou repros twa. Mo les to konsians
Trouble to lape – si to ena li.
Pa pou modi twa; mo pa pou dimann
Bondie pini twa. Mo konn manz mo kou.
Enn sans Regann la! Mo pe al kot li
Ar san sevalie.
REGANN
Chombo la! Dousman!
Mo pa kot mwa. Enposib resevwar
Ou dan lamanier. Ekout mo gran ser!
Larezon dir nou explozion laraz
Li enn zafer laz etsetera …
Mo ser ena rezon.
LIR
Ena rezon?
REGANN
Ekout larezon. Senkant sevalie.
Li pa korek sa? Kifer ou rod plis?
Li pa rezonab e li danzere.
Pa kapav ena de sef dan lakaz.
Vit pou’ena konfli. Bizen rezonab!
GONERIL
Li boukou pli senp fer nou serviter
Okip ou konfor.
REGANN
Enn bon lide sa!
Si kikenn fer fos, mank ou direspe,
Nou nou pou la pou met li dan so plas.
Kan ou vinn kot mwa – mo konsian danze –
Mo pa pou axepte plis ki vennsenk.
Peyna plas pou plis!
LIR
Mo finn donn zot tou.
REGANN
Atan, ou’nn fer sa!
LIR
Mo’nn fer zot de vinn
Administrater mo Leta konple
Me sel exepsion se san sevalie
Ki swiv mwa partou. Aster pe dir mwa
Mo’ena drwa vennsenk. Se bien sa Regann?
REGANN
E mo repete, pa enn sel anplis.
LIR
Satanik kile kan plis satanik
Lor baz. Pir fer move paret pli bon.
(ar Goneril) Mo pe vinn kot twa. Senkant, li de fwa
Pli for ki vennsenk. Mo konpran aster
To lamour pou mwa li de fwa pli for.
GONERIL
Reflesi Segner! Ki ou pou fer ar
Vennsenk, dis ou senk dan enn lakaz kot
Enn lafoul servant finn gagn enstrixion
Pou ekout ou lord?
REGANN
Mem pa bizen enn!
LIR
Aret get detay. Mandian pli dan pens
Ena tizafer plis ki neseser.
Nek mizir detay e lerla dimoun
Ena mem valer ki bann zanimo.
Get oumem madam! Eski ou met lenz
Zis pou ou gagn so? Okontrer parfwa
Zoli pas avan. Vre nesesite –
Mo bizen pasians; pasians mo bizen!
Pitie mwa bondie! Enn pov malere
Kourbe par traka e kase par laz.
Si se ou ki finn mont mo de tifi
Kont zot pov papa, pa les mwa tini
Mo fardo kouma enn toutou dosil
Me ranpli mo nam ar laraz vanzans.
Pa les zarm femel mouy lazou viril.
Femel kont natir ler dife vanzans
Pe bril toulede – lemonn pou koze …
Pa sey konn detay! Kan so ler vini
Zot pou konn zot dans – Later pou tranble!
Mo pa pou plore, mo pa pou vers larm.
Pourtan … Non. Pa kestion! (Zekler, loraz; siklonn pe aprose)
… silefo
Mo leker blese eklat anmorso.
Beta, latet pe savire, beta! (Lir, Gloster, Kent, Boufon ek nob sorti)
KORNWARL
Nou’al andan, siklonn pe vini.
REGANN
Lakaz Gloster tro tipti. Peyna plas
Pou bolom ek so bann zom.
GONERIL
Li’nn rode!
Aster li pou konn refren so grimas.
REGANN
Mo’nn bien deside. Li tousel gagn drwa.
So laswit deor.
GONERIL
Parey kouma mwa.
Kot Segner Gloster?
KORNWARL
Li’nn akonpagn Lir. Li pe retourne. (Gloster rantre)
GLOSTER
Lerwa extra wayld!
KORNWARL
Kot li finn ale?
GLOSTER
Li’nn pran so seval. Mo pa konn so plan.
KORNWARL
Les li. Les li fer seki li anvi.
GONERIL
Segner fale pa sey fer li reste.
GLOSTER
Labrim finn leve e rafal violan
Finn koumans ravaz. Lor enn long distans
Peyna okenn plas pou kasiet latet.
REGANN
Les so prop kapris ouver so lizie.
Ferm laport, lafnet! So bann zom violan
Pa pou ezite exit bonom la,
Lerla atak nou. Nou pran prekosion!
KORNWARL
Met bar dan laport. Siklonn la bien for.
Korek sa Regann. Anou al kasiet! (zot sorti)
AK 3 SENN 1
SIKLONN. KENT EK ENN NOB RANT PAR DIFERAN LAPORT
KENT
Kisannla sa ki pe debat dan siklonn?
NOB
Enn lespri dan tourman siklonik.
KENT
Mo konn ou. Kot lerwa?
NOB
Pe fer fas kont lanatir desene:
Dir rafal avoy later dan lamer,
Gonfle lestoma vag ki nway later,
Sanz ou efas lavi; ris so seve
E divan aveg ar violans bitor
Balye tou lor sime, met plat partou;
So laraz entern kompit ar laraz deor,
Fer divan ek lapli nanyeditou.
Dan lanwit koumsa bann bebet feros
Bliye zot bezwen, kasiet dan lakav,
Me lerwa li, san okenn protexion,
Chalenj destrixion.
KENT
Kisannla ar li?
NOB
Zis Boufon ki pe sey fer li bliye
So soufrans profon.
KENT
Akoz mo konn ou
Les mo dir ou kixoz bien enportan:
Ant de zann lerwa dife pe flanbe
Mem si zot pe sey touf laverite.
Sakenn panse so kamwad finn gagn plis.
Bann espion Franse zot bien okouran:
Pei divize; lerwa dan tourman;
Ena plis ankor. Gran larme Fransez
Finn mobilize; ena eklerer
Ki deza kot nou, pare pou axion.
Ou ti pou ed nou si ou ti’al Dover
E laba raport ar serten dimoun
Kimanier isi lerwa pe soufer
– Soufrans atros fer latet savire.
Mo’si mo enn nob e mo mision nob.
NOB
Mo ti’le konn plis.
KENT
Pa perdi letan.
Pa get laparans. Pran sa ti sak la;
Ena enn bag ladan e kan ou zwenn
Kordelia – pa per Sir, ou pou zwenn li –
Montre li bag la e lerla li pou
Dir ou mwa ki mwa. Ah, letan modi!
Les mo’al rod lerwa.
NOB
Mo ser ou lame. Samem tou Misie?
KENT
Atann! Nou sorti sakenn so kote.
Premie ki zwenn Lir, irle pou enform
Lotla. Oke? Rayt! (Zot sorti sakenn so kote)
AK 3 SENN 2
SIKLONN. LIR EK BOUFON RANTRE
LIR
Soufle siklonn, soufle! Eklat lazou!
Vini tronbdo, inond lemonn! Kraz tou!
Kaskad sort dan niaz nway tou konstrixion!
Zekler kras dife, tanpet elektrik
Desir lesiel, bril pie, anflam lezer;
Les lanfer vinn propriyeter later;
Bril mo seve blan. Loraz ki kraz tou
Met plat partou. Steriliz sperm
Ek dizef; eliminn lakaz piti!
Aret reprodir! Tro boukou engra!
BOUFON
Eh Tonton, mwa mo bien kwar ki dilo beni dan sek li pli laswit ki lapli anplen-ner. Tonton, mo Tonton, dimann to tifi pardon. Seswar, bon kouma move pas dan pake.
LIR
Les vant destrixion grongne, grongne mem,
Kras dife, vomi tronbdo. Zot zot pa
Mo zanfan, ni mo disan. Mo pa pou
Repros zot. Mo pa pou dir zot engra;
Zame mo finn donn zot nanye; gat zot;
Zot pa dwa mwa nanye. Alor kraze!
Plen vant! Soulbontan! Get mwa, povdemwa!
Ki mo vo? Nanye. Me zot zot azan
Ki travay ar Goneril ek Regann,
De tifi saytann, e zot ed bannla
Pou kraz latet enn pov-pov vie bonom.
Pa bon sa! Pese sa!
BOUFON
Seki ena enn twa pou kasiet so latet ena enn bon latet.
Kan kok gagn pou li
Avan latet gagn enn twa
Latet pou nouri lipou
E kok gagn pou li.
Si ledwa lipie vinn pli enportan
Ki valer leker, lerla enn ti kor
Anpes twa dormi.
Malsans! Zoli fam souvan fer grimas dan laglas. (Kent rantre)
LIR
Mo pou vinn pasians lor enn moniman.
Mo pa pou koze.
KENT
Ena kikenn?
BOUFON
Enn gran dimoun ek enn toutouk!
KENT
Ayo Segner, ou ki la? Zanimo
Ki lasas aswar kasiet dan so trou.
Lesiel ankoler teroriz bebet
Ki pourtan aswar kontan rod zot bout,
Fors zot al kasiet. Depi mo rapel
Zame mo finn trouv lesiel anflame;
Zame mo finn tann loraz kas zorey,
Irlman desir ler, fer leker tranble.
Pa posib tini!
LIR
Les bann gran bondie
Ki finn lans ramdam lor nou latet frel
May zot ennmi brit. Twa kriminel pi
Ki trik lazistis, to ler finn vini.
Kasiet asasen ki komet parzir;
Twa ki deklar sen me viol to zanfan,
To rengn finn fini; tranble sal malfra
Ki anba soutann kasiet krim orib;
Pese anba bol sorti dan to trou
Pou reponn lapel zistisie bondie.
Mwa mo plis viktim ki mwa mo peser.
KENT
San bone Segner? Mazeste laba
Ena enn kabann kot nou pou kapav
Gagn ti protexion kont violans siklonn.
Ler ou repoze, mwa mo pou al kot
Gloster e dimann zanfan leker ros
Donn nou enn ti plas pou kasiet siklonn.
LIR
Mo latet kokom. Kimanier beta?
To gagn fre, garson? Pe fer fre. Wi, wi!
Kot sa kabann la? Kan dan douk, gonaz
Vinn presie. Nou al rod sa kabann la.
To kone, beta, mo bien sagren twa.
BOUFON
(sante)
Kan latet pa kokom net,
Divan soufle, lapli tonbe,
Pa dir nou dan toufann net,
Mem kan lapli la tonbe
Do mama, lapli la tonbe.
LIR
Vremem sa! Nou’al dan kabann! (Lir ek Kent sorti)
BOUFON
Sa divan la kapav tengn laflam nenfomann. Les mo fer enn profesi avan mo ale.
Kan pret koz enn ta me pa fer nanye,
Kan letier plen bidon kot robine,
Kan bann nob zot kwar zotmem dizayner,
Kan sex ranplas relizion so valer,
Dan rwayom Albion lerla
Pou’ena enn ta tralala.
Kan lazistis partou pe triyonfe,
Personn peyna det, ni konn povrete,
Bay-bay rimer, palab, difamasion,
Tou piker-poket finn al pran pansion;
Kan kaser desid respekte lalwa,
Prostitie ek makro ranz sivala,
Lerla dimoun pou’aret mars lor latet.
Pa traka, mo pou dimann Merlen, kan so tour vini, pa bliye redir zot sa. (li sorti)
AK 3 SENN 3
GLOSTER EK EDMON RANTRE
GLOSTER
Mo pa dakor, Edmon, manier zot pe tret sa vie bonom la. Ler mo dimann permision pou ed Lerwa Lir, zot expropriye mwa e donn lord ki personn pa gagn drwa ni pled pou li, ni ed li, ni mem mansionn so nom.
EDMON
Barbar, kont natir!
GLOSTER
Tourn paz. Pa koz sa! Ena konfli ant de Dik; ena nouvel ki pli pir. Mo fek resevwar enn let. Danzere koz sa. Mo’nn ferm li akle. Ena enn mouvman pou vanz Lerwa Lir. Enn larme finn mobilize. Bizen ed lerwa. Ankasiet mo pou ed li. Al koz-koz ar Dik Kornwarl pou ki li pa dekouver ki mwa mo pe fer. Si li rod mwa, dir li mo pa bien e ki mo pe dormi. Mem si bizen donn lavi, mwa mo pou ed mo lerwa. Sitiasion danzere Edmon. Fer atansion! (li sorti)
EDMON
Mo pou dir Dik Kornwarl to traizon;
E lor let la ‘si. Lasans mo kote.
Pou’ena rekonpans e mwa mo va gagn
Seki lonbo pou perdi. Wi, wi, wi,
Lazenes monte ler vieyes grene. (li sorti)
AK 3 SENN 4
SIKLONN. LIR, KENT EK BOUFON RANTRE
KENT
Isi mem sa. Segner, pa res deor.
Divan voras pe aval tou. Antre,
Al kasiet.
LIR
Les mwa.
KENT
Pa res dan siklonn.
LIR
Pe kas mo leker!
KENT
Les pou mwa kase.
Rant andan Segner!
LIR
Pou twa siklonn la
Pli pir penitans; pou twa sirman vre;
Me kan gran soufrans pe tortir to nam
Ti soufrans zwe mor. Normal nou evit
Bebet feros me si enn presipis
Divan nou lerla, san ezitasion,
Nou manz ar bebet. Kan lespri anpe
Lekor vinn frazil; siklonn dan lespri
Finn paraliz net mo bann sansasion
Apart douler isi. – Fay zanfan engra!
Koumadir labous pe desir lame
Ki pe nouri li. Pinision pou gran!
Non, pa pou vers larm! Ferm mwa andeor
Dan rafal mouye. Kraze! Pa per twa.
Ferm mwa dan toufann! Regann, Goneril!
Enn papa ki finn donn zot tou dibien!
Stop! Sime foli! Evite piti.
Sanz sapit!
KENT
Silvouple Segner, rantre.
LIR
Twa avan, piti! Okip to konfor.
Siklonn mo kamwad, li anpes mwa pans
Seki fer mwa plis soufer. Mo swiv twa.
(ar Boufon) Rantre twa, beta! – Pov pep touni net! –
Rantre monwar. Les mo fer lapriyer
Avan dormi. (Boufon sorti)
Pov, pov pep touni ki peple later,
Ki sibir dominer lapli-divan
Kouma zot pe fer? Latet san fetaz;
Vant vid san manze, ar lenz kas-kase
Kouma zot pe fer kan rafal rakle?
Mo pa’nn okip zot. Bwar mexinn vantar;
Met lekor touni pou ki to konpran
Seki pov, pov pep sibir e apre
Partaz seki anplis e ed lesiel
Donn plis lazistis.
EDGAR
(depi dan kabann)
Dilo monte! Dilo monte! Pov Tom! (Boufon sorti depi dan kabann)
BOUFON
Pa rantre Tonton! Ena nam isi. Osekour!
KENT
Donn to lame. Kisannla sa?
BOUFON
Enn nam. Li dir li apel Pov Tom.
KENT
Kisannla twa, laba lor lapay? Sorti! (Edgar rantre, degize kouma Pov Tom)
EDGAR
Sove! Movezer mofinn mars ar mwa.
Divan glase pe soufle dan raket.
Fouf! Dodo baba, deor fer fre.
LIR
Ayaya! Li finn donn tou so tifi; aster li touni.
EDGAR
Kisannla pans Pov Tom? Movezer mofinn finn trenn-trenn li dan dife, dan laflam, dan lapas, dan tourbiyon, dan labou, dan marekaz; finn met kouto anba lorye, lakord pandi kot so plas dan legliz, pwazon lera dan so lasoup; fer li vinn vantar, mont dadak lor enn bourik pou lasas so prop lonbraz tret. Beni senk sans! Pov Tom gagn fre. Katakatakatakatakata! Bondie beni twa, anpes tornad sarye twa, lapes devor twa, enfexion pran twa! Ed pov Tom kan movezer mofinn arsel li. May li la; ala li laba; may li laba; kot li? Ala li la! (siklonn kontinie bate)
LIR
Pov jab! Get ki so tifi finn fer li!
To pa’nn gard nanye; to finn donn zot tou?
BOUFON
Apart so kamni. Simon kees lor nou!
LIR
Fer ki lapes ki anpandan dan ler
Pou pini pese, bril to de tifi.
KENT
Li peyna tifi Segner.
LIR
Non, non, non, zis so de tifi kapav
Fer enn zom desann pli ba ki lisien.
Nouvo lamod sa? Papa lor lapay
Bizen sibir tortir ki transpers li.
Lazistis korek! Pourtan mo laser
Ki finn donn lavi de tifi vanpir.
EDGAR
Kounouk met paryaz ar toutouk.
Galoupe baba! Hip, hip, hip, houra!
BOUFON
Movetan fer nou vinn toke, pagla.
EDGAR
Tansion movezer mofinn, ekout nou paran, parol done parol sakre, pa zoure, pa rod grenp lor madam marye ou vwazen, pa fer letalaz. Pov Tom gagn fre!
LIR
Ki to ete twa?
EDGAR
Enn zouvriye vantar, fezer ki met bigoudi, ki kasiet kilot dan sapo, nek fer malis, fer vis ar so metres, fer serman dan vid, fongoyo ziska dormi, fongoyo kouma leve. Kontan bwar, zougader, kontan fam plis ki Sheik Harami – ipokrit, kontan pese, fer disan fane, pares kouma koson, voler kouma renar, gourman kouma loulou, araze kouma lisien, predater kouma lion. Pa les grinsman soulie ousa frou-frou laswa fer twa rant dan lak fam. Pa frekant loka, pa met lame dan kilot, pa sign liv kaser; sirtou chalenj movezer mofinn.
Divan glase dan raket pe kriye
Facha, facha ala mo la!
Ale do mo bourik, tik, tik, tik. (siklonn kontinie bate)
LIR
Preferab konfor enn tonbo, ki fer fas touni lapli ek divan siklonn. Eski dimoun zis enn lot zanimo? Li pa plis ki sa? To pa dwa lever so laswa; to pa dwa okenn zanimo so fourir; mouton so lalenn ousa sat so parfen. Get nou trwa! Nou sofistike me twa to pa enn sou plis ki zafer bazik la. Dimoun san artifis, to zis enn pov kreatir touni lor de lapat. Foutlekan artifis! Ale bouton! Deboutone! (li desir so lenz, tir li)
BOUFON
Ayo Tonton, pa fer sa! Move letan pou aprann naze. Enn ti fedkan dan dezer aswar li kouma enn ti choula-etensel dan bavant enn vie pitasie santener. Gete laba! Fanal sirpat. (Gloster rantre, li pe sarye enn flanbo)
EDGAR
Movezer mofinn sa! Limem langoutitasdanpiodenn. Atann kouvfe pou koumanse; marse mem ziska kok sante. Li donn katarak dan lizie; fer lizie tourdey; fer lalev traver; pouri rekolt; e fer ditor bann kreatir lor later.
Paspas fer letour aswar;
E ler li zwenn ar kosmar
Donn li lord grate, ale –
Fonn verminn, dir twa fane!
KENT
Korek mo Segner?
LIR
Kisannla sa?
KENT
(ar Gloster) Kisannla sa? Ki ou’le?
GLOSTER
Eh laba, ki zot ete? Zot nom?
EDGAR
Pov Tom ki manz krapo, grenouy, dizef krapo, geko, kamaleon; kan movezer mofinn teroriz so leker anfoli firye, li manz kaka-vas olie salad, devor lera ek lisien mor, bwar dilo pouri; ki gagn kout fwet, atas ar pie, met dan prizon; ki lontan-lontan ti enn bon serviter bien trete,
Ti ena so prop seval ek lepe
Me depi set an manz lera miske.
Tansion, tansion! Kouse Lagign! Kouse Malang!
GLOSTER
Mazeste, frekantasion sa?
EDGAR
Titalber ti enn Gran Misie. Limem Modo, Moda, Modou!
GLOSTER
Nou prop zanfan finn vinn telman move
Ki zot ay aster seki finn fer zot.
EDGAR
Pov Tom gagn fre!
GLOSTER
Vinn ar mwa Segner! Enposib ekout
Bann lord kont natir ki ou de tifi
Pe donn nou. Zot finn dir mwa bliye ou;
Met bar dan laport; les siklonn feros
Desir-desir ou. Pa kapav Segner!
Swiv mwa, vinn ar mwa kot ena konfor.
LIR
Dabor, les mo konsilte mo sadou.
(ar Edgar) Dir mwa kifer ena loraz?
KENT
Segner,
Axepte so lof; nou’al kasiet andan.
LIR
Mo bizen koz ar sa gran Swami la.
(ar Edgar) Ki ou spesialite?
EDGAR
Repous movezer e touy bann verminn.
LIR
Enn kestion personel. (Lir ek Edgar koz an prive)
KENT
Segner, koz ar li. Dir li nou’al kasiet.
So lespri pe glise.
GLOSTER
Eski to trouv drol? (siklonn kontinie bate)
So zanfan pe rod avoy li manze.
Kent ti’ena rezon. Pov jab la! Kot li?
To pe dir lespri lerwa pe glise.
Be les mo dir twa, pou mwa’si parey.
Mo ti’ena mo garson – dezerite –
Li ti rod touy mwa. Fekfekla! Fekla!
Mo ti kontan li, mo dir twa, kouma
Zame papa finn kontan so zanfan.
Mo lespri finn tas lor resif douler.
Get sa letan la! Segner swiv mwa …
LIR
Sori Sir!
(ar Edgar) Nob Saz, les mo mars ar ou!
EDGAR
Tom tranble!
GLOSTER
Ale monwar. Rant dan depandans. Tro fre deor.
LIR
Tou dimoun rantre!
KENT
Apre ou!
LIR
Ar li!
Mo’le res ansam ar mo filozof.
KENT
Ed li Segner. Les lotla ‘si rantre.
GLOSTER
Fer li rantre.
KENT
Missie, vini. Vinn ar nou.
LIR
Vini maha atma!
GLOSTER
Shououout! Bes lavwa.
EDGAR
Ti-Prens kot latour modi;
Li sant for-for ‘doremi’
Disan imen santi pi. (zot sorti)
AK 3 SENN 5
KORNWARL EK EDMON RANTRE
KORNWARL
Mo pou vanze avan mo kit sa lakaz la.
EDMON
Mo bizen rekonet, Segner, ki mo per ki dimoun pou dir ki mo finn abandonn mo papa pou soutenir lakouronn.
KORNWARL
Aster mo realize ki ou frer pa antor; lemal dan ou papa finn fors li pran sa sime la.
EDMON
Kifer lesiel pini mwa? Pourtan mo pe fer mo devwar. Ala let ki montre ki li mars ar lerwa Lafrans kont so pei. Ayo bondie, kifer mwa ki ti bizen dekouver traizon mo papa!
KORNWARL
Vinn ar mwa, nou al get Dises Kornwarl.
EDMON
Si let la koz vre, ou ena enn gran louvraz pou fer.
KORNWARL
Vre ou fos, to finn vinn Erl Gloster. Al gete kot to papa ete pou nou aret li.
EDMON
(ar limem) Si mo trouv li ler li pe ed Lir, sa pou plis korek pou mwa. (for) Mem ena konfli ant mo devwar ek mo santiman, mo devwar, mo lwayote pou lakouronn, pas avan.
KORNWARL
Mo finn met mo konfians dan twa. Fer koumadir to finn gagn enn papa ki kontan twa. (zot sorti)
AK 3 SENN 6
KENT EK GLOSTER RANTRE
GLOSTER
Preferab isi ki anplen-ner. Axepte mo ospitalite. Mo al gete ki mo kapav fer ankor pou zot. Mo pa pou tarde.
BOUFON
Dir mwa enn kou, enn pagla li enn misie ousa enn bachara?
LIR
Enn lerwa beta, enn lerwa.
BOUFON
Non, zame! Li enn bourrbak, enn bachara. Enn bachara fer so garson vinn enn misie; enn bachara pagla apel so garson misie.
LIR
Mil milie fles dife pers zot kadav.
EDGAR
Movezer mofinn pe mord mo deryer.
BOUFON
Fode latet pa bon pou kwar promes bolom loulou, fer konfians seval fou, axepte lamour ti-garson, ou kwar dan serman fam divers.
LIR
Wi, mo pourswiv zot.
(ar Edgar) Asiz ou la, venerab Sefziz.
(ar Boufon) Twa aseser, asiz isi. Non, zot non, femel-tazar –
EDGAR
Get lizie movezer laba. Movezer fer ziedou ar ou madam. (li sante)
Besi mo koko, vinn sof mwa, gate.
BOUFON
(li’si sante) Pa kapav vini; so bato koule.
Fam koule loyo, fam koule!
EDGAR
Movezer mofinn ant Pov Tom ar lavwa rosignol. Tripkorde dan vant Tom rod pwason fre. Aret grogne anzlamor. Peyna chawchaw pou twa.
KENT
Sir, repoz ou. Ou paret fatige.
Larg ou lekor lor sa bann kousen la.
LIR
Avan, zot prose. Amenn temwayaz
(ar Edgar) Venerab Sefziz, asiz dan ou plas.
(ar Boufon) Ou, aseser enteg, asiz kot li.
(ar Kent) Ofisie tribinal, ou’si pran ou plas.
EDGAR
Fode pa fane!
Berze, berze aret dormi
To troupo pe manz dan karo;
Servi laflit fer zot vini.
Sino, tansion bel-bel loyo.
Miaw, miaw! Sat nwar lor baz.
LIR
Pourswiv sannla premie. Li’apel Goneril. Li ti koutpie so papa, pov Lerwa Lir.
BOUFON
Madam, eski ou apel Goneril?
LIR
Pa les li koz manti.
BOUFON
Sori madam, mo ti kwar ou enn kes.
LIR
Ala deziem la. So figir traver
Montre bien so santiman kabose.
Anpes li sove! Koripsion partou!
Lazistis foser finn les li sape.
EDGAR
Beni so lespri!
KENT
Mo Segner, kot ou pasians proverbial?
EDGAR
(ar limem) Lasagren chom mwa par lagorz anpes
Mwa zwe rol.
LIR
Mo’nn fini net! Ti toutou zap ar mwa.
EDGAR
Tom pou fann ar zot. Kouse toutou! Kouse!
Kanmem to lagel blan ou nwar,
Kanmem to ledan ena pwazon,
Kanmem sienderas ou roke,
Kanmem long lake, lake koupe,
Tom pou fer twa irle, kriye,
Sot baraz, sove. Katakatakata!
Pov Tom so pos kanze. Chalo, nou’al veye mortier, fennsifer, lafwar, bazar kot kapav plen pos.
LIR
Dir zot disek Regann pou kone ki mikrob fer leker ros. Eh ou la Misie. Ou sipoze dan mo larme. Enn manier abiye sa? Li kapav lamod Persan me bizen sanze.
KENT
Mo bon Segner, sey repoze enpe.
LIR
Shououout! Pa fer tapaz. Ris rido. Wi, koumsamem. Nou va dine gramaten.
BOUFON
Mo va al dormi midi. (Gloster rantre)
GLOSTER
Vinn la mo bon kamwad. Kot Samazeste?
KENT
Li la; pa deranz li. Latet pa bon.
GLOSTER
Mo bon kamwad, sarye li ale vit!
Mo’nn aprann ena enn plan pou touy li.
Ena enn saret pe atann deor;
Met li ladan e pran sime Dover
Kot zot pou gagn konfor ek protexion.
Fer vit. Si tarde so lavi, pou ou,
Pou tou ki ed li pou zwenn dan tase.
Vit pran li, swiv mwa. Swiv bien instrixion.
KENT
Somey rezilta so soufrans intans
Ti kapav soulaz lespri ek lekor
Me la mo bien per gerizon pou dir.
(ar Boufon) Ed mwa sarye li! Ale vinn ar nou!
GLOSTER
Vit! Vit! Pa perdi letan! (Kent, Gloster ek Boufon sarye Lir, sorti)
EDGAR
Ler nou trouv nou ene pe pas mizer,
Soufrans kalme, nou bliye nou douler.
Kan pas kord tousel, kapav fer nou kwar
Ki zis nou pa konn lape ek boner
Me kan divan nou lezot pe soufer
Li bien pli fasil fer fas marenwar.
Soufrans bwar mexinn! Mo zis pe kourbe
Me mo lerwa li, finn net kabose.
Enn viktim zanfan; lot viktim papa!
Tom, fer atansion; to ler pou vini
Kan laverite triyonf lor manti.
La, plis enportan se konfor lerwa.
Aster konn kasiet! (li sorti)
AK 3 SENN 7
KORNWARL, REGANN, GONERIL, EDMON EK SERVITER RANTRE
KORNWARL
(ar Goneril) Vit al zwenn ou mari, Dik Albani, ar sa let la. Larme Franse finn debarke. – Al sers sa tret Gloster la! (detrwa serviter sorti)
REGANN
Met li pandi!
GONERIL
Tir so lizie!
KORNWARL
Non, les li dan mo lame. Edmon, akonpagn mo belser. Li pa bon ou prezan ler tortir ou papa tret koumanse. Konsey Dik Albani, kan ou zwenn li, prepar vit pou lager. Mo pou fer parey. Mo bann emiser pou fer navet ant nou. Orevwar mo ser; orevwar Erl Gloster! (Oswarld rantre) Kot lerwa?
OSWARLD
Erl Gloster finn ed li sove, ale.
Enn trantenn sevalie lwayal ar li
E lezot ki travay ar Erl Gloster
Finn pran li pou amenn li Dover kot
Zot dir for-for ena soutien arme.
KORNWARL
Prepar seval Madam Goneril! (Oswarld sorti)
GONERIL
Orevwar mo bon Segner, orevwar mo ser.
KORNWARL
Orevwar Edmon! (Goneril ek Edmon sorti)
Al sers sa tret la!
Atas li kouma voler, amenn li! (servant sorti)
Mem si pa kapav kondann li amor
San swiv prosedir, nanye pa anpes
Martiriz li. Mem bann ki pa dakor
Pou konpran ‘nou koler’. (bann serviter amenn Gloster)
Ki to dir tret?
REGANN
Vie renar, tret.
KORNWARL
Amar bien so lapo, lezo.
GLOSTER
Kisasa Segner? Zot de pe bliye
Zot dan mo lakaz. Ospitalite!
KORNWARL
Pa finn dir zot atas li. (serviter atas so lame)
REGANN
Vilen tret!
GLOSTER
Ou konn bien madam, mwa mo pa enn tret.
KORNWARL
Amar li ar sez la. To pou kone – (Regann ris so labarb)
GLOSTER
Onom bienseans! Li plis ki barbar
Ris labarb enn vie bonom.
REGANN
Blan ar laz!
Pouri kouma tret!
GLOSTER
Madam leker-ros,
Sak pwal tw’arase pou vinn enn temwen
Kan lazistis zwenn. Zot dan mo lakaz,
Kouma san manier zot kras dan lasiet
Ki’nn donn zot manze. Ki zot lentansion?
KORNWARL
Dir kot let ki Lafrans finn avoy ou.
REGANN
Koz laverite! Pa sey anbet nou.
KORNWARL
Ki konplisite ant ou ek bann tret
Ki fek debarke.
REGANN
Kot ou finn avoy sa lerwa fouka?
GLOSTER
Mo kwar zot pe koz let mo’nn resevwar
Ki enn bon dimoun, pa tret, finn ekrir.
KORNWARL
Fer malen!
REGANN
Me fos!
KORNWARL
Dir nou kot lerwa!
GLOSTER
Dan Dover!
REGANN
Kifer Dover? Ti dir twa…
KORNWARL
Kifer Dover? Reponn nou move tret!
GLOSTER
Dan lizie siklonn! Oblize fer fas!
REGANN
Kifer dan Dover? To pa pou reponn?
GLOSTER
Pou ki mo pa trouv zot grif zanimo
Tir so pov lizie; pou anpes to ser
Plonz ledan vanpir dan lekor sakre.
Kan li trouv soufrans enn pov vie bonom
Dan rafal koltar, lamer demonte
Ti pou anvi mont ver lesiel labrez
Pou tengn so saler; me malerezman
Lapli ti nway tou. Si bebet feros
Ti pe irle kot laport lantouraz,
Ou ti pou dir gardien ouver laport.
Pli pir kriote ena so limit.
Mo sir, enn zour pa enn zour, mo pou trouv
Vanzans aveg pini zanfan engra.
KORNWARL
Trouve? Bliye! Anpes li bouze! Les
Mo fons mo talon da fon so lizie.
GLOSTER
Ed mwa seki kwar li’si pou vinn vie!
Ayo bondie! Pran mo lavi bondie!
REGANN
Lot la pou zalou! Pa les li sape!
KORNWARL
To pa pou trouv Vanzans …
PREMIE SERVITER
Chombo Segner!
Depi mo zanfan, mo’nn travay ar ou
Me zame avan mo finn pli fidel
Ki zordi kan mo pe dir ou ‘chombo’.
REGANN
Kisasa? Lisien!
PREMIE SERVITER
Si ti ena labarb lor ou manton,
Lerla, kikfwa… (Kornwarl tir so lepe) Pa fer sa Segner!
KORNWARL
Ti bachara! (li fons lor li)
PREMIE SERVITER
(li tir so lepe)
Ou pe obliz mwa krwaz lepe ar ou. (li bles Kornwarl)
REGANN
Donn mwa to lepe. Salte chouchoundarr!
Ala pou twa! (Li pik li par deryer)
PREMIE SERVITER
Mo pe mor Segner. Ou enn lizie bon.
Mo priye ou trouv Vanzans … Adie! (li mor)
KORNWARL
Non, li pa pou trouve! Deor lerim! (li tir so deziem lizie)
Ar ki to pou trouve aster? Koze!
GLOSTER
Nwar, nwar, nwar! Partou nwar! Kot twa Edmon?
Vanz mwa Edmon; vanz maler to papa!
REGANN
Dan vid vilen tret! Edmon mars ar nou;
Li finn dir nou tou. To tousel aster.
GLOSTER
Ayo mo mama! Edgar inosan!
Bondie pardonn mwa! Beni mo Edgar!
REGANN
Zet li andeor! Les li renifle
Lapousier Dover. (enn serviter sorti ar Gloster)
Segner, ou pa bien?
KORNWARL
Sa koson la finn bles mwa mo Regann.
Debaras kadav! Enn move moman!
Ed mwa! Mo pe segne. (Kornwarl sorti ede par Regann)
DEZIEM SERVITER
Si sa boug la prospere, savedir
Drwatir finn mor.
TRWAZIEM SERVITER
Si so fam viv lontan
E finalman mor lamor natirel,
Lerla tou bann fam pou vinn mons.
DEZIEM SERVITER
Nou’al ed Erl Gloster. Fer malad mantal
Amenn li partou. Fasil zot rantre
Kot lezot pa kapav.
TRWAZIEM SERVITER
Twa al touzour!
Mo’al rod kataplas pou pans so blesir. (Zot sorti par lot laport)
AK 4 SENN 1
EDGAR RANTRE
EDGAR
Meyer kan kone ki dimoun panse
Ki kwar zot sourir ki kasiet venen.
Kan ou anba net pa pou tom pli ba;
Okontrer kapav koumans espere
Enn dime meyer. Sourir apre pir.
Ar mo de lebra les mo anvlop twa
Ler san form, lekor ou propriyete.
To finn bien say-say mwa, fou mwa anba.
Akoz sa matlo, mo lib pou dir twa:
Nou kit. Personn pa dwa personn nanye.
(Gloster rantre ede par enn vie bonom)
Kikenn pe vini. Mo papa! Ayo!
Ki’nn ariv so lizie? Bondie, bondie!
San soufrans dan vie, nou ti pou refiz
Vieyes ek lamor.
VIE BONOM
Segner, mo granper,
Mo papa apre, enn deryer lot, nou
Tou nou finn travay meteye kot ou
Lane ale, lane vini.
GLOSTER
Ale, bon dimoun; isi danzere.
Ou pe sey, matlo, konsol mwa dan vid.
Ou lavi menase.
VIE BONOM
Ou pa trouv kler!
GLOSTER
Mo nepli bizen lizie pou trouv kler.
Kan lizie ti bon, pa ti trouv nanye!
Kan tou pe mars bien nou lizie bouse;
Ler organn anpann, nou realize.
Pardonn mwa Edgar! Mo lakoler bet
Ti rod tir so manze dan to martir.
Si mo kapav viv ziska mo ser twa
Dan mo lebra, mo pa pou plengn lizie.
VIE BONOM
Kisannla ki la?
EDGAR
(ar limem)
Mo ti kwar ki yer ti fini tous fon;
Lergete zordi li pli pir ki yer.
VIE BONOM
Pov Tom pagla sa!
EDGAR
(ar limem)
E dime sirman pou ankor pli pir.
Pli pir ki tou pe veye pli divan.
VIE BONOM
E twa laba, kot to pe ale?
GLOSTER
Enn mandian sa?
VIE BONOM
Pagla ek mandian!
GLOSTER
Bizen anvi viv pou rod enn ti-kas.
Yerswar mo ti zwenn enn dimoun koumsa
Ki fer nou rapel nou pa vo nanye.
Pa kone kifer mo ti pans Edgar
Malgre ki lerla mo ti air li.
Aprann pa fini. Bondie zwe ar nou
Kouma bann zanfan zwe ar zot zouzou,
Kas-kas nou bout par bout pou zot plezir.
EDGAR
So latet fatige! Pa korek sa,
Zwe fouka kan lezot dan vre soufrans.
Pa fer sa! (koz for) Bondie beni ou patron!
GLOSTER
Pa dimoun touni la sa?
VIE BONOM
Wi, Segner.
GLOSTER
Rann mwa enn servis. Al rod enpe lenz,
Sey vinn rezwenn nou lor sime Dover.
Enn dernie servis! Mo pou dimann li
Gid mwa ver Dover.
VIE BONOM
So latet pa bon.
GLOSTER
Kan tou mars traver, pagla gid aveg.
Fer seki mo dir, plito fer dapre
Seki leker dir. Fer vit! Pa tarde!
VIE BONOM
Mo pou donn li seki pli bon, ariv
Seki ariv mwa. (li sorti)
GLOSTER
Eh zanfan touni!
EDGAR
Pov Tom pe gagn fre! (ar limem) Difisil zwe rol!
GLOSTER
Vinn la mo garson!
EDGAR
(ar limem) Pourtan oblize! (koz for) Ou lizie Segner!
Disan pe koule!
GLOSTER
To konn sime pou al Dover?
EDGAR
Sime? Sime ek baryer. Sime kales, sime seval, sime pieton, partou kot movezer mofinn finn krak lalign Pov Tom. Bondie protez ou kont lespri malefik! Senk movezer finn akapar Pov Tom anmemtan: ena Bavant, lespri vis; ena Choupchap, prens gounga; Lameketren, lespri koken; Trangler ki kontan disan; Lageltraver ki pas letan fer grimas dan laglas. Lesiel beni ou, Patron!
GLOSTER
Twa ki lesiel finn modi, pran mo sak;
Les mo maler vinn lasours to boner;
Les bann malere konsol malere.
E twa gro lizie ki kontan tap plen,
Leker ros aveg, tansion pinision!
Anou donn enpe bann ki pa ena.
To konn Dover?
EDGAR
Wi, patron!
GLOSTER
Ena enn falez ki ot ek kourbe
E depi lao ar lizie kapon
Li get lamer profon kot so lipie.
Amenn mwa dan bor; pou remersie twa
Ena zoli kado. To pou lib net!
Mo pa pou bizen gid.
EDGAR
Trap mo lame;
Pov Tom pou gid ou. (zot sorti)
AK 4 SENN 2
GONERIL EK EDMON RANTRE
GONERIL
Bienveni Segner! Drol Dik Albani
Pa finn vinn zwenn nou. (Oswarld rantre) Kot Misie ete?
OSWARLD
Li andan Madam! Me li extra drol.
Ler mo anons li ennmi pe fonse,
Li fer enn sourir. Ler mo enform li
Ou pe retourne, li dir:’Ki lagign!’
Ler mo rakont li traizon Gloster
E senserite so garson Edmon,
Li zour mwa for, apel mwa bachara
Pa konn diferans ant lanver, landrwat.
Madam, li paret kontan katastrof;
Deteste bonte.
GONERIL
(ar Edmon)
Meyer ou pa swiv!
Li enpe fifi, per pou dibout red.
Li ignor ensilt pou evit reponn.
Seki finn pase ant nou de leker,
Samem lavenir. Edmon retourn kot
Mo bofrer Kornwarl; ed li mobiliz
So lafors e organiz so larme.
Mwa mo pou bizen sanz rol ar mo zom:
Mwa mo pran lepe, li li trap balye.
Oswarld, enn dimoun konfians, ant nou de
Pou ale-vini. Avan tro lontan,
Si ou konn okip ou prop lentere,
Ou pou gagn lord ar enn metress. Met sa! (donn li enn souvenir)
Shouout! Bes ou latet! Sa badou la
Pou fer ou nam dibout frengan dan ler,
Penetre profonder panse! Salam!
EDMON
Fidel, ale-vini, ziska dan bout.
GONERIL
Mo prop Erl Gloster! (Edmon sorti)
Sa zom! Ena zom ek zom! Zom? Zomlet!
Enn zomlet bar plas lor mo bon lili.
Gloster, mo bon zom. Samem fam ole.
OSWARLD
Madam, misie pe vini.
(li sorti) (Albani rantre)
GONERIL
Enn lisien vo plis. Li vo enn sifle.
ALBANI
Ou pa mem vo lapousier ki divan
Soufle brit lor ou san okenn respe.
Me ou danzere parski ou rezet
Lasours ou lavi, ou prop lorizinn.
Ou move parski ou’nn koup relasion
Ar ou prop disan – enn brans separe
Ar pie, li sek; li zis bon pou brile.
GONERIL
Pa ler pou sermon! Sitiasion grav!
ALBANI
Pou bann leker sal, bonte vinn salte;
Malang kontan malang. Ki zot finn fer?
Zanfan zot? Ousa tigres? Pa onte?
Enn vie papa, bon ki tou respekte,
Ki bebet feros refiz fer dimal,
Zot, ki zot finn fer? Zot finn tortir li,
Barbar san pider, ziska li vinn fou.
Eski mo bofrer finn les zot fer sa?
Li, enn imen, enn prens, enn eritie
Ki finn gagn otan ar enn dimoun bon.
Si lesiel tarde pou avoy vanzans
Pou pini ofans kont valer moral,
Pa kone ki pou’arive –
Dimoun pou touy dimoun kouma bebet
Mons dan fon lamer.
GONERIL
Aret fer fifi!
Ou lazou zis bon pou ramas kalot;
Ou latet atir violans ek ensilt;
Ou kourbe olie dres latet, lager.
Kan ou pou konpran ki zis enbesil
Sagren pinision ki vinn avan krim?
Larme ennmi finn fini debarke!
Kot ou larme? Solda ek kapitenn?
Larme ennmi pe avanse e ou
Ou bouz fix, plore ‘Kifer zot fer sa?’
ALBANI
Get to fas viper! Grimas movezer
Pli vilen kan li deform figir fam.
GONERIL
Pov, pov bachara!
ALBANI
Diables degize
An fam! Remersie lesiel mo pa les
Mo ensten gid e kontrol mo axion!
Mo ti pou deklok to lezo, desir
To laser. Pa bizen sa pou kone
Lekor fam kasiet lespri enn diables.
GONERIL
Sa enn zom sa! Zaza, zape, zaza. (enn mesaze rantre)
ALBANI
Wi, ki ena?
MESAZE
Ayo mo Segner, Dik Kornwarl finn mor.
So serviter finn bles li ler li rod
Tir lot lizie Gloster.
ALBANI
Lizie Gloster?
MESAZE
Enn serviter devoue pa kapav
Tini, sey anpes li, tir so lepe;
Lerla Dik Kornwarl, sap lor kal, fons drwat
Lor serviter la, pik li e touy li
Me pandan koba, Dik ti resevwar
Enn blesir fatal. Lamor ti swiv li.
ALBANI
Tousa montre nou ki ou dan lesiel
Kontinie vey nou e fer nou peye
Pou tou nou bann krim isi lor later.
Ayo pov Gloster! So deziem lizie?
MESAZE
Toulede Segner. Dises Goneril,
Ou ser pe dimann enn repons rapid
Pou sa let la.
GONERIL
(ar limem)
Pa move sa niouz la!
Me ena problem. Aster ki mo ser
Finn vinn vev, li lib. Mo Edmon ar li.
Mo lekor rod li me mo mari la.
Mo pou kas lasenn. Me kan mo get bien
Niouz la pa amer. – (koz for) Mo okip let la. (li sorti)
ALBANI
Kot Edmon ti’ete ler sa arive?
MESAZE
Li ti pe akonpagn Madam isi.
ALBANI
Mo pa finn trouv li.
MESAZE
Li finn retourne.
Mo’nn krwaz li.
ALBANI
Li konn detres so papa?
MESAZE
Li bien okouran. Li’nn tray so papa;
Kit lakaz, ale, les bannla net lib
Pou tortir Gloster.
ALBANI
Mo bon Erl Gloster,
Mersi to finn ed lerwa andetres;
Mo promet twa, mo pou vanz to lizie.
Vinn ar mwa, ami! Donn mwa tou detay. (zot sorti)
AK 4 SENN 3
KENT EK ENN NOB RANTRE
KENT
Kifer lerwa Lafrans souden finn retourn an Frans?
NOB
Ti ena enn problem li ti kit deryer. Pandan so absans, li santi ki kapav ki problem la anpire. Akoz sa li finn prefer al okip zafer la personelman.
KENT
Kisannla ansarz pandan so absans?
NOB
Maresal Lafrans, Misie La Far.
KENT
Eski Larenn Lafrans ti afekte par bann let ki ou ti donn li?
NOB
Wi, Sir. Li ti lir zot dan mo prezans.
Tanzantan enn larm roul lor so lazou.
Li larenn sagren ki sey lerwa li.
KENT
Li ti tris alor.
NOB
Pa tris tapaz me sagren souriyan;
Lapli, soley anmemtan; sourir tris;
Enn lazwa leze lor lalev pa konn
Tristes dan lizie ki koul kouma perl.
Rar zwenn silans tris ki an ekilib
Ar serenite.
KENT
Li ti poz kestion?
NOB
Anverite parfwa li ti soupir
Nom so papa ki sorti koumadir
Enn pwa ki pe pez for lor so leker;
Parfwa plore: ‘Ayo, mo ser, kifer
Zot fer sa? Kent kot ou? Aswar? Siklonn?
Pitie, pitie, kot twa?’. Li bes lizie,
Ferm so lizie pou anpes debordman.
Abba! Dilo beni aroz soufrans.
Lerla li al dan so lasam, tousel.
KENT
Desten sa! Nou zetwal gouvern lavi!
Sinon kouma explike mem paran
Donn nesans zanfan otan diferan.
Ou finn koz ar li depi sa?
NOB
Non, Sir!
KENT
Ti avan depar lerwa?
NOB
Non, apre!
KENT
Ou kone Lerwa Lir li dan Dover?
Parfwa kan li lisid, li konpran tou
Me li refize pou zwenn Kordelia.
NOB
Kifer sa?
KENT
Parski li onte manier
Li li finn tret li. San benedixion
Li finn avoy li lot kote dilo;
Fann so dibien ar de ser leker-ros.
Erer manz so krann; onte minn so nam;
Li pa’nkor kone kouma pou fer fas.
NOB
Pov, pov bonom!
KENT
Ou konn kixoz lor larme Albani
Ek larme Kornwarl?
NOB
Zot pe mars ver nou.
KENT
Les mo amenn ou kot nou Lerwa Lir
E les ou ar li pou ou konsol li.
Kan so ler vini mo pou revel ou
Mo idantite. Vinn ar mwa Misie. (zot sorti)
AK 4 SENN 4
ENN LARME RANTRE KI AKONPAGN KORDELIA EK ENN DOKTER
KORDELIA
Limem sa! Fekla kikenn finn trouv li
Latet savire, pe sante for-for,
Kouronn pikan loulou lor so latet,
Male lastron, fler sovaz dan likou,
Girland movezerb otour so leren.
(ar solda) Avoy san solda rod dan karo kann
E dan karo may, dan karo dite;
Fouy sak pous teren ziska zot trouv li,
Lerla amenn li divan mo lizie. (bann solda sorti)
(ar dokter) Servi ou siyans, Dokter, pou geri
So latet tromatize par soufrans.
Pran tou mo fortinn si ou fer li bien.
DOKTER
Li posib madam!
Pou li geri li bizen repoze.
Ena mexinn pou fer li gagn somey
Ki ferm lizie traka.
KORDELIA
Sekre beni,
Gerizon ki dan vant mama later,
Les mo larm nouri ou, fer ou pouse.
Ed mo pov papa; alez so detres!
Vit, vit al trouv li, tansion so laraz
San kontrol detrir soubasman lavi. (enn mesaze rantre)
MESAZE
Move nouvel, madam. Larme ennmi
Pe fons drwat lor nou.
KORDELIA
Nou ti expek sa
E nou bann solda pare pou fer fas.
Papa, nou isi zis pou sekour ou.
Lapriyer ek larm finn fors mo mari,
Gran Lerwa Franse, pran mwa an pitie.
Nou peyna anbision teritoryal;
Zis lamour sakre pou enn vie papa
Fer nou vinn isi. Kot twa mo papa? (zot sorti)
AK 4 SENN 5
REGANN EK OSWARLD RANTRE
REGANN
Larme Albani pare?
OSWARLD
Wi madam.
REGANN
Mo bofrer alatet?
OSWARLD
Pa ti fasil!
Madam ou ser, li enn meyer solda.
REGANN
Lord Edmon ti koz ar Dik Albani?
OSWARLD
Non madam.
REGANN
Kifer mo ser finn ekrir Erl Gloster?
OSWARLD
Pa kone madam.
REGANN
Mo’nn bliye! Finn donn li enn mision grav.
Koriz erer. Ler ti tir so lizie,
Ti bizen tir so lavi anmemtan.
La, kot li pase, li gagn senpati;
Nou lakot bese. Edmon so travay,
Mo kwar, tengn lavi vie Gloster dan nwar –
Sirtou konn lafors ennmi.
OSWARLD
Les mo swivre li pou donn li so let.
REGANN
Dime gramaten nou larme anmars;
Vinn ar nou, Oswarld. Larout danzere.
OSWARLD
Pa kapav madam. Enstrixion formel!
REGANN
Kifer ekrir li? Parol pa ase?
Mo soupsone – anfen – pa kone –
Pou’ena rekonpans – si koumadir ou –
Les mo ouver li.
OSWARLD
Preferab lamor!
REGANN
Nou kone mo ser kontan enn lot zom,
Pa so mari. Mo’nn may li fer ziedou
Ar Edmon, fer enn ta zes pou lak li.
Ou so konfianser, pa vre?
OSWARLD
Mwa madam?
REGANN
Pa mal konpran mwa. Ou so konseye.
Donn li bon konsey: Dir li mo enn vev.
Mo’nn koz ar Edmon; nou’nn diskit maryaz;
Mo’nn ofer mo lame; li’nn axepte.
Mo ser bien kone so mari vivan.
Ou konpran boukou, pa bizen detay.
Kan ou zwenn Edmon, donn li sa
E kan ou zwenn mo ser fer li konpran
Kot so devwar ete. Salam! Bonnrout!
Si par sans ou krwaz sa vie tret aveg
Pa bliye ena enn bon rekonpans
Pou seki konn tengn so lavi dan nwar.
OSWARLD
Si mo zwenn li, madam fasil kone
Kot mo lwayote.
REGANN
Lesiel ekler ou! (zot sorti)
AK 4 SENN 6
GLOSTER EK EDGAR, ABIYE KOUMA ENN PEIZAN, RANTRE
GLOSTER
Some falez la, eski li bien lwen?
EDGAR
Nou pe mont li la; samem nou rente.
GLOSTER
Paret teren plat!
EDGAR
Lapis la anpik.
Eh! Ou pa tann lamer?
GLOSTER
Ditou! Kotsa?
EDGAR
Drol! Douler lizie afekte zorey.
GLOSTER
Dwatet samem sa! To kone piti,
Koumadir to lavwa ‘si finn sanze;
To manier koze enn lot. Li pli prop.
EDGAR
Erer gran dimoun; zis lenz ki lor mwa
Ki finn sanze.
GLOSTER
To manier koze nob.
EDGAR
Nou finn arive. Dibout anplas Sir!
Ler mo get anba, mo latet vire.
Payanke anba ant nou ek lamer
Paret pa pli gro ki enn mous dimiel;
Lor vant falez la ena enn dimoun
Ki depi isi paret pa pli gro
Ki so prop latet. Peser lor laplaz,
Zot paret koumadir lera miske;
Gran bato lapes ankre dan labe
Vadire ti pirog, lakok pistas;
Ti kano deryer preske envizib;
Tapaz vag lor gale li telman lwen
Ki isi pa tann li. Bizen aret
Gete, sinon mo perdi lekilib,
Tom piktet dan vid.
GLOSTER
Met mwa dan ou plas.
EDGAR
Donn mwa ou lame. La, ou dan bor net.
Pli tipti fopa extra danzere.
GLOSTER
Larg mo lame. Matlo, pran sa sak la.
Ena enn bizou ladan ki presie
E mo sir, pou permet twa viv dan bien.
Kile! Nou separe isi. Salam!
Mo’le tann twa ale.
EDGAR
Adie Segner!
GLOSTER
Adie, mo garson!
EDGAR
(ar limem) Dir ki mo pe zwe
Ar so detres pou finalman ed li.
GLOSTER
(azenou) A bondie pwisan lao dan lesiel,
Mo abandonn tou; san okenn egrer
Mo anil lapenn ki pe trangle mwa.
Si li ti posib tini mo fardo
San ofans ditou vilonte divinn,
Mo ti pou les vie lames pi brile
Ziska dernie bout. Si Edgar vivan,
Beni li bondie. Mo pe’ale zennom!
Adie mo matlo!
EDGAR
(ar limem)
Mo pa la papa! (Gloster zet so lekor)
Kouma lamor kapav koken lavi
Kan lavi envit lamor vinn koken.
Si li ti ete kot li kwar li ti
Ete, pa ti pou res nanye. (li koz for) – Vivan?
Ousa mor? – Misie! Ayo mo patron!
Ou tann mwa? Koze! Mo sir li’nn kaykoun.
Non, li pe bouze! Sir, kisannla ou?
GLOSTER
Sort la! Les mo mor anpe!
EDGAR
Si ou ti enn plim, enn fey, enn petal,
Ler ou desann piktet plis ki enn mil,
Ou ti pou kraze kouma enn dizef.
Me ou, ou vivan; ou ena lekor,
Ou pa pe segne, ou koze, ou bien.
Dis kolonn enn lor lot pa pou ase
Pou mizir distans ou finn tom piktet.
Enn mirak sa! Dir kixoz! Extra sa!
GLOSTER
Mo finn tonbe ousa non?
EDGAR
Gete oumem! Some sitan lwen
Ki nou pa tann, ni trouv zwazo lao.
Gete oumem, si ou pa’le kwar mwa.
GLOSTER
Mo pa trouv kler!
Mo modi net, mem lamor pa’le mwa.
Zarm final kont tirani nepli bon.
EDGAR
Don mwa ou lame. Hop! Ou pe dibout?
Drol sa! Ou lipie korek? Ou dibout!
GLOSTER
Malerezman wi!
EDGAR
Pa normal tousa.
Dir mwa misie, lor latet falez la
Ki sa zafer ki ti dibout kot ou.
GLOSTER
Enn pov-pov mandian malere.
EDGAR
Anbon!
Me depi isi, koumadir enn mons.
Mons ar de lizie pli gro ki plenn linn;
Plis ki mil nene; korn vire-tourne
Kouma vag siklonn. Satan pa manti!
Papa, ou’nn sap lwen. Zis bann bondie prop
Ki par zot mirak fer nou priye zot
Finn kapav sov ou.
GLOSTER
Mo rapel aster.
Apartir zordi mo pou tini kou
Ziska ki adversite rasazie,
Kriye ‘ase mama, ase, mo’nn plen’.
Mons ki ti ar mwa ti kontan kriye
‘Movezer mofinn, movezer mofinn’
E ti amenn mwa dan bor presipis.
EDGAR
Pans panse prop,reziste tantasion.
(Lir rantre. Li kouver ar fler sovaz)
Kisannla sa? Latet ki pa malad
Zame pou axepte kostim fleri.
LIR
Zot pa kapav anpes mwa fabrik lamone. Mwa ki lerwa.
EDGAR
Spektak fann leker!
LIR
Pa kapav fer fos lerwa. Pran to fiz zennom. Solda sa ousa epouvantay? Ris ark la net. Get laba, lera miske. Pa traka, enn ti bout fromaz ase. Mo chalenj zot, mem zean. Larg fles. Zoli koze. Drwat lor target. Whouff! Donn parswerd.
EDGAR
Pakpanndol.
LIR
Oke.
GLOSTER
Mo konn sa lavwa la. (li tom lor so zenou)
LIR
Get Goneril ar labarb blan. Zot ti flat mwa, dir mwa ki mo labarb blan ti pouse avan labarb nwar. Zot ti dir ‘wi’ osa ‘non’ zis pou fer mwa plezir. ‘Wi’ ek ‘non’ kapav trik lespri. Ler lapli tranp mwa, ler divan fer mwa tranble, ler loraz refiz ekout mo lord, lerla mo’nn konpran zot marday. Zot koz gonaz. Zot ti fer mwa kwar momem ti tou me anverite lakranp-toutou fer mwa trouv zekler.
GLOSTER
Mo rapel bien kontour sa lavwa la.
Pa Lerwa Lir sa?
LIR
Sak pwal enn lerwa.
Kan mo ankoler tou dimoun tranble.
Mo grasie sa povjab la. Ki so fot?
Adilter?
Penndemor pou adilter? Erer!
Get ki zwazo fer. Get mous. Fongoyo.
Legaliz adilter. Get batar Gloster,
Li finn ed so papa. Par kont
Mo de tifi lezitim, zot finn martiriz zot pov vie papa.
Viv malis! Mo bizen solda.
Get madam met dan zar laba.
So zes fer ou kwar li ena zis glason dan bavant;
Sex fer li gagn maloker;
Plezir fer li gagn degou –
Lergete fam visie, nenfomann anmank
Pa large ar otan lapeti.
Depi latet ziska leren zot kouma fam;
Anba, dife ziman sovaz.
Anba, dife lanfer.
Lanfer, marenwar, pit pet laflam, – brile, klose, santi pi, destrixion. Gagn vomi. Misie apotiker donn enn parfen pou adousi mo lespri. Mo ena plen-plen pitay. (li donn Gloster petal fler)
GLOSTER
Les mo anbras ou lame.
LIR
Les mo souy li avan. Li santi lamor.
GLOSTER
O sedev anrwinn! Leres kreasion
Pou swiv mem sime. Ou konn mwa Segner?
LIR
Mo rapel to lizie bien. To tourdey lizie ferme? Fer to fraka Kipid me mwa peyna sime mo tom amoure. Lir mo chalenj for e obzerv bien ortograf.
GLOSTER
Si sak let ti enn soley mwa mo pa
Ti pou trouv nanye.
EDGAR
(ar limem) Si rakont mwa sa mo pou dir fixion.
Leker kase ar sa.
LIR
Lir!
GLOSTER
Ar lapo lizie?
LIR
Enn bon pwen. Lakaz lizie vid, portmone vid. To lizie dan douk, to portmone dan touk me to trouv deroulman lavi.
GLOSTER
Tous-touse pou gete.
LIR
Latet pa bon! Pa bizen lizie pou trouve. Get ar zorey. Ti poson may dan file lazistis. Mirmir dan zorey. Kot ziz, kot voler? Kas-kas nikola dan ki labarb! Get kouma lisien zap ar pov mizerab.
GLOSTER
Wi, Segner!
LIR
Lisien fer mandian boure! Samem apel otorite: roke lor fotey pouvwar merit respe.
Eta move gablou, chombo laba!
Kifer to bat sa fam la? Parye to
Gagn for anvi fer vis gratis ar li.
Marsan lamone kondann ti voler.
Vie lenz kas-kase montre tou pese;
Lenz lix ek manto fourir kasiet tou.
Pese plake-or li telma for ki
Zarm lazistis zot kabose, kase;
Met lenz desire lor li, ti pikan
Ase pou pers li. Personn pa koupab!
Mwa ki dir! (li ditribie petal fler) Mo ena pouvwar fer sa;
Pouvwar ferm labous. Met linet misie!
Lerla kouma politisien malang
Fer vadire – li la seki pa la.
Fouf! Fatigan tousa. Kikenn tir mo bot. Rise piti, rise!
EDGAR
Analiz kler ek gonaz melanze!
Rezonnman fouka!
LIR
To’le plor mo maler? Pran mo lizie!
Me mo konn twa bien! To Erl Gloster twa!
Pa perdi kouraz; nou tou kan nou ne
Nou plore; kouma nou sorti dan vant
Nou kriye, plore. Bien bizen dir twa.
Ekout bien! (li tir kouronn fler lor latet)
GLOSTER
Ki pese nou’nn fer?
LIR
Ler nou ne nou plore parski li vre
Nou rant dan sirk fouka – Zoli sapo!
Eh! Mo’nn gagn enn lide. Met sapo fet
Dan lapat seval. Aret fer tapaz.
Ler mo zwenn mo zann, chak, chak, chak, chak, chak!
(li tir tou so fler, zet zot, pil lor zot. Enn nob akonpagne par de serviter rantre. Gloster ek Edgar bat karte)
NOB
Ala li la! Trap li! Sir, ou tifi …
LIR
Ayaya, may dan lak! Boul devire!
Timama lao, timama anba.
Dousman! Ranson oke! Amenn dokter.
Servo anmorso.
NOB
Tou seki ou’le.
LIR
San laswit, tousel?
Nenport ki zom fonn kan servi lizie
Pou aroz zarden kan liver rantre.
Mo pou mor anbien, kouma enn doula.
Sante, amize. Mo enn lerwa mwa!
Zot kone sa? Non?
NOB
Bien sir, mazeste.
Donn lord, nou pou obeir.
LIR
Zoli koze! Si zot’le may mwa bizen galoupe. Kouk galoupe, rayt!. Kououk! (li galoupe sorti, bann serviter swiv li)
NOB
Nenport ki dimoun ki soufer koumsa
Atir senpati. Kan enn lerwa sa,
Pir ki sa peyna. – Ou’ena enn tifi
Ki kapav efas gran maledixion
Ki lot de la finn zete lor nou tou.
EDGAR
(li avans divan) Mo bon Onorab Misie!
NOB
Pa perdi latan. Ki ou’le?
EDGAR
Eski ou’nn tann dir finn deklar lager?
NOB
Tou dimoun kone. Servi ou zorey,
Ou pou tann tapaz lager.
EDGAR
Dapre ou
Kan larme advers pou ariv isi?
NOB
Zot pe avans vit. Nenport ki moman
Zot pou la.
EDGAR
Mersi pou lenformasion.
NOB
Mem Larenn Lafrans finn vinn isi pou
Rezon spesial, so larme pa la.
EDGAR
Mersi. (nob la sorti)
GLOSTER
(sorti dan plas kasiet)
Bondie dou dan lesiel pran mo lavi.
Pa les dezespwar retant mwa ankor
Pou pran mo lavi dan mo prop lame.
EDGAR
Zoli parol ‘Pa?
GLOSTER
Ou kisannla ou?
EDGAR
Enn pov dimoun ki axepte malsans,
Ki finn konn lapenn, ki finn trouv lapenn
E konpran pitie. Donn mwa ou lame;
Nou al enn plas kot kapav repoze.
GLOSTER
Mersi mo garson. Lesiel beni ou,
E fer ou lavi vinn bien profitab. (Oswarld rantre)
OSWARLD
Lasans mars ar mwa! Enn latet wannted!
Latet kaylous, to pou fer mwa vinn ris.
Malere vie tret, dir to lapriyer;
Prepar twa pou al dan lanfer, bonom.
GLOSTER
Rann mwa enn servis, fer enn louvraz prop. (Edgar vinn separ zot)
OSWARLD
Kifer to fer sa? To fami ar li?
Li wannted par lalwa. Tansion chokra,
So maler vinn to maler ‘si. Larg li!
EDGAR
Lage, mo pa lage, garan mouse. Rrod lot kazion!
OSWARLD
Large sovaz, sinon to mor!
EDGAR
Garan mouse, mase-mase e les ti doumoun pase-pase. Si zoli koye ti touye, longer lasemenn mi ti feni mor. Tchombo babou! Pa koshte! To koshte nou teshte joutchi. Mo pawol shenp!
OSWARLD
Sorti la, fimie!
EDGAR
Mo deshinn lor to figour. Barre-barre sa babou! (zot lager)
OSWARLD
Verminn to finn touy mwa. Pran sa sak la.
Si to’le prospere, met mwa dan tom;
Livre de let ki to pou trouv lor mwa
Ar Edmon, Erl Gloster dan kan Angle.
Lamor, kifer to’nn prese pou pran mwa? (li mor)
EDGAR
Mo konn twa bien. Enn serviter lwayal
Ar lemal; ki nouri vis so patronn
Sitan bien ki Satan zalou.
GLOSTER
Li’nn mor?
EDGAR
Asiz la, ‘Pa, rilax. –
Les nou fouy so pos. Bann let la kapav
Bien ed mwa. Li’nn mor. Me mo bien sagren
Mwa ki finn bizen ekzekit li. Bon!
Nou get sa let la. Pardon Sir Sele.
Bon manier pa get mwa lizie traver!
Pou konn sekre nou ennmi, nou ouver
Zot leker san regre. Let pli fasil. (li lir let la)
Rapel serman partaze.Ou pou ena boukou lokazion pou tengn so bobes. Si ou ena volonte, pou ena bon moman e bon landrwa pou fer louvraz la. Si li retourne vivan, dan laglwar, mwa mo fini net. Mo pou so prizonie e so lili mo prizon. Delivre mwa depi saler degoutan so lili e fer plas pou mo rekonpans ou zefor.
Ou – fam, mo ti’a prefer – serviter devoue (amoure),
Goneril.
Pappao! Sa kalite vis la! Fouf!
Enn konplo pou touy so mari, pourtan
Bon dimoun e ranplas li par mo frer.
Isi dan disab mo pou anter twa –
Lekor pese dan tom pa finn beni –
Kan so ler vini mo va enform Dik
Lor konplo enfek, prepare dan nwar;
Kouma mo’nn kone …
GLOSTER
Lerwa malad net e get povdemwa.
Mo parfetman konsian mo gran lapenn.
Ti pou meyer si mo ‘si mo ti fou.
Mo ti pou bliye traka ek soufrans;
Limazinasion nway tou konesans. (tann tanbour lager)
EDGAR
Donn mwa ou lame. Lager pe koste!
Tann tanbour lager! Vinn ar mwa papa.
Mo’ena enn kamwad ki pou okip ou. (zot sorti)
AK 4 SENN 7
KORDELIA, KENT EK DOKTER RANTRE
KORDELIA
Mo bon Kent, komie letan bizen viv;
Komie zefor bizen fer pou ariv
Oter to zepol? Pou seye dan vid.
KENT
Ou rekonesans, finn fini pey det.
Dir lor mwa zis laverite. Pa plis,
Pa mwens.
KORDELIA
Pa finn ler pou ou sanz ou lenz?
Tir sa lenz mizer ki fer nou rapel
Peryod gran soufrans.
KENT
Eskiz mwa, madam, ler pa’nkor vini
Pou mo kas lakle. Rann mwa enn servis
Kasiet mo sekre ziska …
KORDELIA
Korek sa!
(ar dokter) Ki nouvel lerwa?
DOKTER
Somey bien profon.
KODELIA
Bondie lao dan lesiel
Geri gran sok dan so latet blese.
Akord bann difil pou ki enstriman
Mantal viktim zanfan kriel regagn
Armoni.
DOKTER
Mazeste finn ariv ler
Pou lev lerwa. Li finn ase dormi.
KORDELIA
Fer seki ou kwar neseser, Dokter.
Eski li prezantab?
DOKTER
Wi, madam! Nou finn profit so somey
Pou sanz so lenz.
(Enn nob rantre; li pe gid bann serviter ki pe sarye Lir lor enn sez. Tou dimoun tom lor zot zenou)
NOB
Ou bizen la, madam, ler nou lev li;
Pa per, li pou kalm.
KORDELIA
Pa traka pou mwa. (lamizik andeor lasenn)
DOKTER
Vinn pli pre. Zwe lamizik la pli for!
KORDELIA
(azenou kot sez Lir; anbras lame so papa)
Mo bon, bon papa, fer ki gerizon
Met tou so mexinn lor mo de lalev;
Fer ki mo badou efas destrixion
Ki mo de ser finn pil lor ou latet.
KENT
Prenses leker lor!
KORDELIA
Mem enn etranze
Ar labarb blan ti pou atir pitie.
Enn figir koumsa zot larg dan siklonn?
Servi latet seve blan pou atir
Zekler, loraz ki zigzag ar laraz?
Larg dan dife enn frel bonom setif?
Lisien mo ennmi, mem si li’nn mord mwa,
Ti pou pas lanwit andan mo lakaz.
E twa, mo papa, ti bizen kasiet
Dan kabann ar koson ek sanzabri;
Dormi lor lapay mouye ek mwazi.
Mirak, to’ankor vivan. Li pe leve.
Koz ar li Dokter!
DOKTER
Meyer ou fer sa.
KORDELIA
Ki nouvel Segner! Sava Mazeste!
LIR
Ou pe pini mwa, tir mwa dan mo tom.
Twa to’enn nam beni; mwa mo amare
Lor larou dife e larm ki koule
Pe klos mo lapo kouma diplon fonn.
KORDELIA
Ou pe rapel mwa?
LIR
Ou enn nam mo kone. Kan ou ti mor?
KORDELIA
Li ankor dan vag.
DOKTER
Pa’nkor bien leve. Nou les li trankil.
LIR
Kot mo finn ale? La, kot mo ete?
Lalimier lizour? Mo pa pe konpran.
Enn lot dan mo plas ti pou trangle mwa
Ar pitie. Mo pa kone ki pou dir.
Mo lame sa? Mo pens li mo gete.
Kisannla pou dir mwa ki mo ete?
KORDELIA
Get mwa bien Segner. Poz ou lame la,
Beni ou tifi. (Lir tom lor so zenou)
Non, non, non Segner, pa azenou, ou!
LIR
Pa sikann mwa; mo enn vie, vie pagla!
Plis ki katroven banane, pa mwens
E mo axepte mo latet pa bon.
Mo kwar mo konn ou; mo konn li osi;
Me mo pa sir; parski mo pa kone
Kot mo ete vremem; mo pa rapel
Lenz ki lor mwa; kot mo ti pas lanwit.
Pa riy mwa zanfan parski mo latet
Pa bon pe dir mwa ki sa madam la
Mo tifi Kordelia sa.
KORDELIA
(li pe plore) Wi, papa.
LIR
Larm imid sa? Wi! Pa plore bebe!
Donn mwa pwazon, fi; mo bwar san tike.
Mo pou konpran si ou pa kontan mwa;
Ou de ser finn maltret mwa san rezon.
Ou, ou ena rezon.
KORDELIA
Okenn rezon.
LIR
Mo an Frans?
KORDELIA
Non, ou dan ou prop rwayom.
LIR
Pa tortir mwa!
DOKTER
Pa traka, madam. Li’nn koumans geri
Me li danzere fer li rapel tou
Seki li finn andire. Les letan
Fer so travay. Dimann li rant andan.
Pa poz kestion!
KORDELIA
Mazeste, mars ar mwa.
LIR
Pran pasians ar mwa; tini mwa. Pardone, bliye, pardone. Mo enn vie enbesil, Kordelia. (zot tou sorti apart Kent ek Nob)
NOB
Seki nou finn tande lor lamor Dik Kornwarl, li donk vre?
KENT
Peyna dout.
NOB
Kisannla pe diriz so pep?
KENT
Dapre rimer, se batar Erl Gloster.
NOB
Tann dir ki so garson Edgar, ki li finn bani, li an Almagn ansam ar Erl Kent.
KENT
Ena boukou rimer. Bizen fer atansion. Larme Angle bien pre.
NOB
Dispit la pou extra violan. Orevwar, misie. (li sorti)
KENT
Mo lavi pe rant dan bit e taler,
Sipa fel, sipa pase, pou vinn kler. (li sorti)
AK 5 SENN 1
EDMON, REGANN, NOB EK LARME RANTRE
EDMON
(ar enn nob) Fer dimann Dik Albani si so plan
Yerswar ankor tini, pa finn sanze.
(ar Regann) Ala li enstab la! Enfliansab!
(ar nob la) Fer nou kone ki so plan azordi. (nob la sorti)
REGANN
Mo kwar mo ser so zom finn zwenn tase.
EDMON
Bien posib madam.
REGANN
Mo zoli Segner,
Mo sir ou’nn soupsone mo plan pou ou.
Me koz vre ar mwa – zis laverite –
Ou kontan mo ser?
EDMON
Lamour onorab!
REGANN
Ou pa finn ranplas mo bofrer dan plas
Enterdi.
EDMON
Madam, ou pe ofans mwa!
REGANN
Mwa mo pe soupsone ki ou ek li
Zot plis ki entim.
EDMON
Mo fer serman, non!
REGANN
Mo pa pou kapav axepte so zes.
Segner bieneme, pa koste ar li.
EDMON
Ou trakas dan vid. Ala li vini
Ar so mari!
(Albani, Goneril ek zot larme rantre)
GONERIL
(ar limem) Silefo perdi lager ki les li
Koken mo galan.
ALBANI
Mo bon ser, mo kontan nou pe rezwenn.
Misie, mo’nn aprann Lir ek Kordelia
Finn rekonsilie. Lezot pe swiv zot
Parski nou gouvernman fer dominer.
Pou fer louvraz prop mo ena kouraz:
Mo pe azir kont larme etranzer.
Me pa kont lor mwa pou lev mo lepe
Kont mo prop lerwa e kont dimoun drwat
Ki pe proteste kont move tretman.
EDMON
Ou koze korek.
REGANN
Zot trouv sa korek?
GONERIL
Nou zwenn nou lafors pou bar envazion;
Problem domestik, ti kontradixion
Pa lor azanda.
ALBANI
Nou fer enn renion
Ar bann veteran.
EDMON
Mo pe vinn zwenn ou
Anba ou latant.
REGANN
Mo ser, ou pe vinn ar nou?
GONERIL
Non.
REGANN
Meyer ou vinn ar nou.
GONERIL
(ar limem) Mo konpran grimas! (koz for) Mo swiv zot! (de larme sorti)
(Ler Albani pe sorti, Edgar rantre)
EDGAR
Segner, si ou pa onte pou koz ar
Enn dimoun mizer, ekout mwa?
ALBANI
(ar so bann kapitenn) Al touzour. Mo pou rezwenn zot! (ar Edgar) Koze!
EDGAR
Avan koumanse, ouver sa let la.
Si ou’nn gagn lager, fer soufle tronpet
Pou ou apel mwa. Mo paret nenport
Me kwar mwa Segner, mo pou donn ou prev
Seki dan let la. Me si ou perdi
Tou fini lamem. Bondie beni ou!
ALBANI
Atann, les mo lir let la.
EDGAR
Pa gagn drwa.
Kan so ler arive, soufle bigoul.
San fot mo pou la. (li sorti)
ALBANI
Orevwar! Mo pou lir li. (Edmon rantre)
EDMON
Nou pre ar ennmi. Mobiliz larme!
Ala enn rapor lor lafors ennmi;
Servis ransegnman finn fer zot travay.
Aster, tou dan ou lame!
ALBANI
Mo kone. (li sorti)
EDMON
Mo finn fer serman ar toulede ser.
Sak ser vey lotla kouma enn viktim
Fer tansion serpan. Lakel mo pou pran?
Toulede, enn, personn? Kouma pou zwir
Enn kan lotla vivan. Mo pran vev la,
Lotla pou manga; si mo pran lotla,
So mari ser kwen. Mo pe servi li
Pou nou gagn lager; apre les de ser
Fer leneseser, avoy li manze.
So proze grasie Lir ek Kordelia,
Kan lager fini e nou viktorye?
Benker plan pardon pou mont drwat lor pie.
Mo lentere dan axion; pa palab. (li sorti)
AK 5 SENN 2
TAPAZ LAGER. LIR EK KORDELIA KI PE TRAP LAME E ZOT LARME TRAVERS LASENN, SORTI. EDGAR EK GLOSTER RANTRE
EDGAR
Gran dimoun, repoz ou anba pie la
E priye ki lebien detrir lemal.
Si mo reysi revinn zwenn ou isi,
Lavi pou meyer.
GLOSTER
Bondie beni ou! (Edgar sorti)
(tapaz lager. Edgar retourne)
EDGAR
Sove papa! Trap mo lame! Vit, vit!
Lerwa Lir finn perdi; zot prizonie.
Trap mo lame, vit!
GLOSTER
Non, mo garson. Prefer pouri isi.
EDGAR
Ankor dezespwar! Nesans difisil
Kouma lamor. Pa nou ki deside.
Atann so ler arive! Nou’ale vit!
GLOSTER
Ou’ena rezon! (zot sorti)
AK 5 SENN 3
LANTRE TRIYONFAL LARME DIRIZE PAR EDMON. LIR EK KORDELIA PRIZONIE
EDMON
Ofisie, al ferm zot e vey zot bien
Ziska lotorite siprem desid
Seki bizen fer.
KORDELIA
Li pa premie fwa
Ki bon lentansion raport katastrof.
Ou maler, Mazeste, fer mwa sagren;
Mo prop tourman pli fasil pou fer fas.
(ar Edmon) Kot de tifi lerwa? Kot mo de ser?
LIR
Non, non, non, non, non, plito al prizon
Kot nou va sante kouma de zwazo;
Ler to dimann mwa mo benedixion
Mo pou azenou pou mo dimann twa
Pardonn mo erer. Nou va pas letan
Priye, sante, rakont zistwar; riye
Ler nou tann zestaz dan koulwar pouvwar;
Kisannla monte, kisannla desann;
Nou fer koumadir nou espion Bondie.
E dan nou prizon nou pou viv pli vie
Ki bann gran peto ki monte, desann
Kouma lamare ler lalinn leve.
EDMON
Met zot dan prizon.
LIR
Bondie vers manteg
Dan nou lapriyer. (Li ser Kordelia dan so lebra) Ansam pou toultan.
Seki separ nou pou detrir lemonn.
Pa plore fifi! Loulou pou manz zot.
Pa plore baba, zot pou fini mal.
Vinn ar mwa. (Lir ek Kordelia sorti)
EDMON
Kapitenn, vinn la. Ekout mwa!
Pran sa papie la, swiv zot dan prizon.
Laport promosion finn ouver pou twa;
Swiv bien enstrixion e so rekonpans
Pou anobli twa. Dimoun malen konn
Mars ar letan; tro boukou santiman
Zame fit lepe. Job la pa permet
Kestion. Nek dir ‘wi’. Si ‘non’, sanz mouyaz.
KAPITENN
San ezite: ‘wi’.
EDMON
Kas pake, mazor!
Ou bien bonere. Mo finn dir ‘toutswit’;
Swiv bann enstrixion manier mo’nn ekrir.
KAPITENN
Mo pa kapav ris saret, manz pounak!
Si louvraz zom sa, kont lor mwa.
(Tronpet. Albani, Goneril, Regann ek bann ofisie rantre)
ALBANI
Sir, nou finn apresie ou gran kouraz.
Lasans protez ou. Parmi adverser
Ena prizonie. Mo pou pran zot sarz;
Nou va deside ki nou bizen fer
Onom lazistis ek sekirite.
EDMON
Segner, mo’nn panse ki li plis meyer
Met vie Lerwa Lir sou ot-sirveyans;
Tansion li servi so sitiasion,
Enpresionn dimoun, vir nou zarm kont nou.
Pou mem rezon mo’nn avoy larenn ‘si.
Dime, kan ou pare, landrwa ou’le,
Zot pou laba. La, li pa lemoman;
Fatig ek disan, lamor kamarad
Pa permet deba dan serenite.
Prose Kordelia ek ex-Lerwa Lir
Dimann meyer kondision.
ALBANI
Ekout mwa!
Ou zis enn size rwayote Albion;
Pa mo frer.
REGANN
Nou kwar, nou ki pou desid
Ki tit pou donn li. Avan deside,
Ti bizen get nou. Li nou zeneral,
Diriz nou larme, lager dan nou plas.
Koumadir ou frer!
GONERIL
Dousman, pa larg renn!
Li pa bizen twa pou merit tousa.
Li enn nob!
REGANN
Ar tou seki mo donn li
Li depas zot tou.
ALBANI
Ou koz koumadir li’nn marye ar ou.
REGANN
Souvan enn joker dir laverite.
GONERIL
Lizie bien vantar, lergete kaylous!
REGANN
Ou sans mo pa bien. Sinon enn rafal
Ti pou koup ou souf. (ar Edmon) Zeneral Edmon
Pran mo bann solda, prizonie, trezor;
Fer seki ou anvi ar zot, ar mwa;
Lemonn li temwen ki mo pe fer ou
Mo Segner Plenpouvwar.
GONERIL
Eski ou gard li?
ALBANI
Eski ou ena pouvwar anpes sa?
EDMON
Ou’si non, Segner!
ALBANI
Erer, ti batar!
REGANN
Fer sonn tanbour e anons to’nn pran mwa!
ALBANI
Stop! Ekout drwatir! Mo pe aret ou
Pou traizon e ou’si Goneril.
Mo ser, Regann, mo fam finn fer promes
Edmon ki pa lib. Aster si ou’le,
Dimann mo lame.
GONERIL
Extra boufonnri!
ALBANI
Ou arme, Gloster. Fer soufle tronpet;
Si personn pa vinn prouv tou ou bann krim,
Ala mo defi. (li zet so legan)
Ar sa lepe la
Mo pou prouv to feloni.
REGANN
Mo malad!
GONERIL
(ar limem) Sinon mo fer ferm tou apotiker!
EDMON
(li zet so legan) Mo reponn defi! Kisannla pe dir
Ki mwa mo enn tret? Li enn bachara,
Enn vilger vwayou, manter, malonet.
Fer soufle tronpet! Nenport kisannla
Ki vini – ar so disan mo pou prouv
Mo loner.
ALBANI
Anonser, soufle tronpet! (enn anonser rantre)
Ou pou bizen kont zis lor ou lafors
Parski tou bann zom ki ti rekrite
Pou zefor lager finn gagn zot desarz.
REGANN
Mo pe vinn pli fay!
ALBANI
Madam la pa bien.
Amenn li kot mwa. (Regann sorti ede par serviter)
Vinn la anonser; soufle ou tronpet;
Lerla lir sa. (tronpet sone)
ANONSER
(li pe lir) Nenport ki dimoun ki anvi vinn delavan pou akiz Edmon, swadizan Erl Gloster, ki li enn tret, li lib pou paret ler tronpet soufle trwaziem fwa. Li servi so kouraz pou defann li. (premie tronpet) Deziem fwa! (deziem tronpet) Trwaziem fra! (trwaziem tronpet)
(enn tronpet reponn) (Edgar rantre. Li arme. Enn tronpetis divan li)
ALBANI
Dimann li ki li’le; kifer li la,
Kifer li finn reponn trwaziem tronpet.
ANONSER
Kisannla ou? Ki ou nom? Ki ou ran?
Kifer ou finn reponn trwaziem tronpet?
EDGAR
Mo’nn perdi tou dan lagel traizon,
Dan pwazon serpan. Mo osi nob ki
Adverser ki mo finn vinn pou konbat.
ALBANI
Kouma li apele?
EDGAR
Li dir li apel Edmon Erl Gloster.
EDMON
Mwa sa! Ki to’ena pou dir?
EDGAR
Tir lepe!
Si mo finn ofans enn leker vayan,
Servi to lepe pou reklam zistis.
Mwa mo finn pare! (li tir so lepe) Get bien mo lepe!
Li senbol mo loner e mo lafwa.
Ala mo dir twa; malgre to lafors,
Zenes, enportans, viktwar ek fortinn,
Les mo repete: to enn enfidel,
Enn tret; to’nn trair to frer, to papa;
To finn konplote kont sa gran prens la;
Depi to seve ziska lapousier
Anba lipie to transpir traizon.
Nek dir ‘non’ e mo lepe pou prouve
Ki to leker kasiet enn sal manter.
EDMON
Dapre konvansion, li mo drwa dimann
Twa ki to nom, ki to vremem ete
Me to laparans, to manier koze
Anons disan nob. Pa perdi letan!
Se twa ki enn tret; enn verminn, salte!
Mo parol zis rifle lor to armir;
Mo lepe pou plant zot dan to leker.
Soufle tronpet!
(tronpet. Zot lager. Edmon tonbe. Edgar avanse pou touy li)
ALBANI
Pa fer sa! Pa touy li!
GONERIL
Gloster, mo Gloster, to finn may dan lak!
To ti bien kapav refiz krwaz lepe
Ar enn enkoni. To pa finn tonbe;
Bannla finn zwe fawl!
ALBANI
Ou, ferm ou labous!
Sinon, ar sa papie la, mo ferm li.
(ar Edgar) Non, pa fer sa! (ar Goneril) Malang depas malang!
Lir to konfesion! Pa sey desire!
Li kler to rekonet to krim. Pa vre!
GONERIL
Krim? Mwa ki fer lalwa isi. Pa twa!
ALBANI
Mons! (ar Edmon) To konn sa?
EDMON
Pa dimann mwa nanye. (Goneril sorti)
ALBANI
Swiv li. Li dezespere. Kontrol li. (premie ofisie sorti)
EDMON
Seki ou’nn akiz mwa, mo’nn fer pli pir;
Letan pou dir zot. Tousa lepase.
Mwa’si! Me dir mwa, twa kisannla twa?
Si to zanfan nob, mo pou pardonn twa.
EDGAR
Pardon enportan. Mwa mo pa mwen nob
Ki twa, Edmon. Parski plis, fot pli grav.
Mo apel Edgar, garson to papa.
Bondie servi nou jos pou pini nou;
Li’nn fer enn zanfan dan zwisans fernwar;
Rezilta aster, li pe viv dan nwar.
EDMON
To ena rezon, larou finn tourn net;
Mo prop pwazon finn fini mo lavi.
ALBANI
To laparans ti anons granderdam;
Les mo akeyir twa dan mo leker.
Bondie pini mwa si mo ti ena
Move panse lor twa ek to papa.
EDGAR
Mo bon Prens, pa bizen ou dir mwa sa!
ALBANI
Kot ou ti kasiet? Kouma ou’nn kone
Mizer ou papa?
EDGAR
Mo finn okip li. Difisil Segner,
Pou rakont soufrans. Mo leker kase!
Ler lalwa ti proklam mwa orlalwa
Lamor kol ar mo talon, pa larg mwa
– Anvi viv sitan for, prefer fer fas
Terer lamor vennkat lor vennkat ki
Tengn tou ale – mo’nn degize kouma
Mandian-fou ki mem lisien meprize;
Zwenn mo papa, so de lizie ansan,
Pe mars dan nwar; mwa mo’nn vinn so lizie,
Swagn li, okip li, e konsol li me
Zame mo’nn dir li ki mwa mo ete
Ziska talerla, avan vinn isi,
Dimann li beni mwa, zame kone
Ki kapav arive, kapav tonbe,
Rakont li nou zistwar; so leker feb
Pa kapav tini; lazwa ek tristes
Anbrase, ferm so lizie souriyan.
EDMON
Ou zistwar, Edgar, finn tous mo leker
E fer mwa anvi fer enn ti dibien.
Me kontinie seki ou’ena pou dir …
ALBANI
Si ankor zistwar tris, tini-tini;
Mo onte tansion gargoulet kase.
EDGAR
Zistwar enn lasagren deza tro dir;
Si azout enn lot, mo pou depas born.
Ler mo leker gro pre pou eklate,
Enn dimoun rantre ki ti deza trouv
Mwa avan kouma enn mandian-pagla
E ler li konpran kisannla mo’ete,
Li may mo likou, kriye so douler
Sitan for ki lesiel lao tranble;
Trap kadav mo papa; rakont zistwar
Martir Lerwa Lir; so sagren grandi
Telman vit, telman for, ki mo ti kwar
So leker pou’arete. Malsans lerla
Deziem tronpet sone. Bizen kit li.
ALBANI
Kisannla sa?
EDGAR
Kent, Segner, ki Lerwa
Ti bani; li ti ofer so servis
So lerwa ennmi; axepte seki
Esklav ti pou refiz fer.
(enn nob rantre ar enn kanif kouver ar disan dan lame)
NOB
Osekour!
Aled! Osekour!
EDGAR
Ki kalite led?
ALBANI
Koze, Sir!
EDGAR
Kifer disan lor kanif?
NOB
Ankor so! So leker! Ayo, li’nn mor!
ALBANI
Mor? Kisannla? Koze, Sir!
NOB
Ou madam!
Segner, ou madam! So ser ‘si finn mor,
Anpwazone par so prop ser. Masak!
EDMON
Mwa ki ti pas bag ar toule-de ser;
Soude dan lamor! Toule-trwa!
EDGAR
Kent sa! (Kent rantre)
ALBANI
Amenn zot lekor la. Mor ousa vivan. (Nob la sorti)
Zizman lesiel ki fer nou tou gagn per
Pa fer nou pitie. (ar Kent) Kent, vremem ou sa?
Move moman. Enposib akey ou
Kouma ti dwatet.
KENT
Mo finn zis vini
Pou dir mo lerwa, mo met ek Segner,
Bonswar ek adie. Eski li pa la?
ALBANI
Nou’nn bliye seki bien plis enportan.
Edmon, dir kot lerwa, kot Kordelia?
(serviter amenn kadav Goneril ek Regann lor lasenn)
Get sa masak la Kent!
KENT
Ki’nn arive?
EDMON
Lamour pou Edmon fer enn touy lotla;
Apre swiside.
ALBANI
Kouver zot figir!
EDMON
Mo bien pre pou mor me avan mo’le
Fer enn bon kixoz. Lor vites avoy
Kikenn dan sato. Mo’nn donn enstrixion
Pou fer touy Lerwa Lir ek Kordelia.
Pa perdi letan!
ALBANI
Galoupe, ale!
EDGAR
Kisannla Segner
Finn gagn enstrixion? Kouma pou’aret li?
EDMON
Bien panse! (ar deziem ofisie) Ala, pran sa lepe la,
Donn li Kapitenn ansarz.
EDGAR
Pa perdi letan! (deziem ofisie sorti)
EDMON
Goneril ek mwa nou finn donn li lord
Pou pandi Kordelia dan so selil,
Lerla raporte ki dan dezespwar
Li finn swiside.
ALBANI
Lesiel protez li!
Amenn Edmon andan. (serviter sarye Edmon, sorti)
(Lir, ar Kordelia dan so lebra, rantre; deziem ofisie ek lezot swiv li)
LIR
Irle plore! O dimoun leker ros!
Si mo ti’ena zot lizie, zot lagorz
Mo ti pou krak lesiel so gran plafon.
Mo tifi finn ale; li finn ale;
Li pa pou retourne. Gete zotmem!
Mo konn diferans ant mor ek vivan;
Peyna lavi la. Pret mwa enn laglas.
Si enn ti bie tas sa laglas la
Ena lavi me …
KENT
Samem nou desten?
EDGAR
Plito lafendimonn!
ALBANI
Tonbe, kraze!
LIR
Plim la finn bouze. Li vivan. Efas
Tou larm ki mo finn plore.
KENT
Mo bon met!
LIR
Pa deranz mwa.
EDGAR
Mazeste, Erl Kent sa!
LIR
Maledixion lor zot! Tret! Asasen!
Tou parey! Ti kapav sap li. Tro tar!
Kordelia fifi, pa ale. Reste!
Ki to pe dir, gate? So lavwa dous!
Bon, trankil – enn model dan lavwa fam.
Mo finn touy sovaz ki finn pandi twa.
DEZIEM OFISIE
Vremem sa Segner.
LIR
Vre pa vre zennom?
Lontan, mo lepe ti pou rakle li;
Mo vie aster. Laz zwe nou move tour.
Mo konn ou? Lizie pa tro bon; mo kwar …
KENT
Si Lasans kontan ek air de zans
Sakenn pe get lotla la.
LIR
Mo trouv som.
Koumadir Kent sa!
KENT
Momem Mazeste!
Ou serviter, Sir. Kot Kayous ete?
LIR
Kayous! Sa ki ti enn bon dimoun sa!
Li pa tike li. Malsans, li’nn kaykoun.
KENT
Me non, mo Segner, Kayous, momem sa.
LIR
Taler nou get sa.
KENT
Depi koumansman ou adversite
Mo ti la, koste ar ou.
LIR
Ou tro bon!
KENT
Pa bon ditou. Partou nwar, tris, trazik.
Ou de gran tifi finn komet krim nwar,
Finn mor dan dezespwar.
LIR
Mo’si mo kwar.
ALBANI
Li dan enn lot lemonn. Li enn pert-tan
Koz realite.
EDGAR
Bizen pran pasians. (enn mesaze rantre)
MESAZE
Edmon finn mor, Segner.
ALBANI
Enn bagatel sa!
Ekout mwa zot tou, ala desizion
Ki nou finn pran: Dabor, nou pou fer tou
Pou swagn nou lerwa; answit rann li tou:
Dibien, lotorite, pouvwar total.
(ar Edgar ek Kent) Pou rann zot de zot later ek zot tit
E anplis dapre merit. Tou dimoun
Pou gagne dapre merit: rekonpans
Ou pinision. Ayo, get sa douk la!
LIR
Zot finn touy mo koko. Peyna lavi.
Lisien, seval, lera ena lavi
Twa non. Zame to pa pou revini,
Zame, zame, zame, zame, zame.
Rann mwa enn servis, larg sa bouton la.
Mersi! Eh get li; get so lalev do!
Gete; ayo, gete! (li mor)
EDGAR
Li feb; Segner!
KENT
Leker, arete! Aret bate do!
EDGAR
Mo Segner!
KENT
Pa anpes so nam ale.
Li pou deteste seki rod gard li
Lor latab tortir ankor pli lontan.
EDGAR
Li’nn kit nou Segner!
KENT
Veritab mirak
Li finn kapav viv tou sa letan la!
Li ti ansirsi.
ALBANI
Amenn lekor andan. Dey zeneral
Samem lor program. (ar Kent ek Edgar) Mo de bon size,
Pran renn pouvwar e redres sosiete.
KENT
Biento mo pe fer enn bien long vwayaz;
Mo met bizen mwa, li’nn avoy mesaz.
EDGAR
Anou sarye pwa peryod difisil;
Koz koze senser, pa fer ridikil.
Bann pli vie konn plis; aster bann zennzan
Pou konn mwens mister, pou viv mwens lontan.
(Zot tou sorti dan enn mars fineb)
NOVAM 2006
RIDO FINAL