DAYRI ENN FOUKA

©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM

Zordi mo laniverser. Mo finn gagn 76 an. Mo pa ti kwar mo pou viv osi lontan. 66 maximem mo ti pe dir. Vadire mo finn gagn enn ti-baksis. Ti-baksis? Enn mari long baksis. Kifer? Pou rekonpans mwa pou enn lavi ekzanpler afen ki mo kapav kas ankor boukou pake? Pou mo gagn ase letan pou pey tou mo pese? Kot pou kone! Aret radote bonom. To fer koumadir ena enn bondie zis pou twa, pou okip tou ti-detay dan to lavi. Kreater enn kosmos imans ar plizier liniver, milyar galaxi, milyar soley dan sak galaxi, douzenn planet dan sak sistem soler pou gagn letan pou okip to tansion, to jabet ek to tanpann?

Depi laz 16 an toulezan zour mo laniverser mo fer rezolision pou ouver enn dayri pou anrezistre mo panse, mo santiman, mo bann aksion. Toulezan mo rezolision al kouse ansam ar soley dan fon lamer. Me zordi, koumadir mirak, louvraz la pe fer, vadire pe bar gorl 60 an. Enn dayri dan mo latet.

Taler zot pou vinn lev mwa, pou swet mwa bonnaniverser, sant ‘Happy Birthday’, dir mwa bizen leve pou zot kapav netway mo lasam, servi mwa dezene. Dan ‘home’ kot mo finn vinn viv nou gagn bon tretman. Pa gagn drwa plengne. Selman ena zis vie; kouma mo ti-zanfan kontan dir ‘vie kalite lor kouler’. Enn ti-malinn sa tifi la. Bon zanfan! Lendi dernie avan li al pran avion li ti pas vinn get mwa. Ler ti ariv ler pou separe mo lizie ti larme. Li ti santi mo lapenn. ‘Tata’, li ti dir, ‘chombo, napa les sape’. Divan li mo fer sanblan riye. Apre …! Eski mo pou retrouv so figir avan mo ale? … Pa fer nanye, mo kone li pou ekrir mo poem… Mo sir Klodet sa, … so manier ouver laport koumadir li per pou kas somey ti-baba. Wi, limem sa.
– ‘Bonzour granper! Finn bien dormi?’
– ‘Mamzel Klodet, zame mo ti marye ar ou granmer. Me si koumadir ou ou dakor, be san reflesi mo plonze.’
– ‘Kapav reponn lapel, zoli bonom?’
– ‘Miam-miam!’
– ‘E! Ou laniverser zordi. Ki mo kapav swet ou?’
– ‘Enn zoli lanterman.’
– ‘E ou la! Aret fer mofinn!’

Klodet ouver rido. Deryer bann pie fri dan verze, lesiel ble, preske san niaz, pe anons enn zour ordiner, routinn; lor difil elektrik detrwa zozo-konde pe diboute. Enn kout sek zot tou anvole, ale anmemtan. Deor, dan lari, enn loto pas atout vites, tronpe for-for. Pourtan enan ekrito ek sign pou kontrol vites ek defann fer tapaz. Kod-delarout ek bon manier ti bizen mars ansam, me dimoun kontinie mizir zot grander ar horspawer moter loto. Ankor enn lot gran envansion ki finn vinn pwazon…
Mo bizen leve, sinon mo pou anpes Klodet fer so louvraz.
– ‘Bizen enn koudme Granper?’
– ‘Non mo tifi. Kapav debat!’

Dilo la bouyant. Samem problem ar sofosoler. An-ete li tro so; an-iver li pa ase so. Mem mixer la pa ede. An-ete dilo ordiner tro tied pou bes saler dilo so; an-iver … brrr!… gagn lakranp toutou. Ki program zordi?

– ‘Klodet, ki program zordi?’
– ‘Pou ena ou fet seswar.’
– ‘Lazourne?’
– ‘Normal. … Tou manier ou bizen repoze pou ki ou fit seswar.’
– ‘To pou dans ar mwa Klodet?’
– ‘Si ou envit mwa. Seswar mo ofjouti.’
– ‘Vinn dan mo fet.’
– ‘Mersi Granper me sori. Mo bizen okip mo fami. Tou manier ou pou bizi. Tou ou fami pou vinn get ou.’

Wi, zot pou vinn get mwa. Me mo trezor spesial pa pou la. Li lwen lot kote dilo. Li kapav telefone. Non pa posib. Li enn etidiant, lavi ser. Pa neseser. Fek-fek la li ti la. … Ala li resanble mo Sheila; foto so granmer! Lavi drol. Li ti an bonn-sante; toultan mo ti kwar ki mwa mo pou ale premie; mo ti pran tou prekosion pou ki li pa mank nanye. Mwa ki ti bizen ale premie. Mwa ar mo jabet, mo tansion, mo malad-leker. Me lavi ti ena so prop plan. Enn swar li al dormi … li res dormi … touzour mem sourir lor lalev. Kouma zozo-konde li zis anvole, ale. Bondie kone ki li fer. Li bon koumsa. Dan nou memwar, dan mo memwar, vre Sheila kouma li ti ete toultan pou res fre, fre kouma li ti ete toultan. Li ti trap lavi ar so de lame e ler li larg lavi enn sourir desinn so boner. Mem li pa la, li pou toultan la. Li finn kit so sourir lor figir so ti-zanfan. Sheila-Anaïs.

Klodet finn fini netway mo lasam. Zot pre pou servi mwa mo ti-dezene. Mo pran mo meksinn e apre mo zet enn koudey dan lagazet. Prezantasion lagazet finn bien sanze. Ti-lartik, gro tit, enn ta foto. Zot finn oblize sanze. Sankwa televizion prive ek radjo lib fini zot net. Zot ti kwar dimoun pa kontan lir me anverite laplipar pa konn lir. Tousa letan la, laparans finn maske realite. Pa fasil! Zes touy konesans. E tou dimoun gagn so jos. Ena desizion difisil pou pran. Enn zour pa enn zour pou bizen fer kiksoz. Adopte enn nouvo politik, enn nouvo apros. Anvi, pa anvi pou oblize. Tro boukou zenes tom dan karo vavang. Tro boukou gaspiyaz. Tousa nepli mo problem. Mo pre pou ale … me fer sagren kan panse komie letan finn perdi parski lespri dimoun bloke. William Blake ti ena rezon. Menot dan lespri pli difisil pou kase. Zot bizen gres larou sa trole la. Li grense kouma enn kachak-charli. Kisannla pe amenn tidezene zordi: Inndira Boudez ousa Yashminn Yap-Yap? Mo’nn gagne! Yashminn Yap-Yap. Me mo’nn perdi ‘si. Enn kaskad koze pou nway mwa. Ala li koumanse. Koze ki long!
– ‘Bonnaniverser Gran-Dimoun. 76 an e ou finn res zenn. Kouma ou fer sa Gran-Dimoun? Mo sir ou ena enn sekre mazik. Ena zi, tos, kornflex. Bwar ou dite avan li fre. 76 an! Pa fasil pou viv ziska sa laz la. Letan bon zordi. Mo sir akoz ou laniverser. Zour mo laniverser ti ena siklonn. Mwa mo enn dimoun lagign. Mofinn swiv mwa partou.. Malsans protez mwa. Ou finn gagn nouvel? Kote Samarel laba dimoun finn trouv enn … kouma dir sa do? … enn soukoup volant. Mo kwar lafen-lemonn bien pre; dimoun finn vinn bebet. Sida finn ale, aster mo tann dir, dan radio ti dir… malarya pe revini. Ou pa trouve Bondie pe pini nou. Tro boukou pese, tro boukou pese. 76 an! Kot mo pou ariv laba? Fini mor avan. Pa bliye bwar ou dite avan li fre. Ou pa bizen nanye? Bon mo ale. Salam Gran-Dimoun.’

Pov Yashminn! Pa enn move dimoun me ala li koze la. Pappa! Li kouma Miss Bates dan Emma. So papa ti kwar ki enn fam onet bizen trankil, obeisan, silansie. So mari ‘si parey. Dan lakaz zame li finn gagn drwa koze. Kouma li sort deor garni koze fware. Enn sans li travay andeor lakaz. Sinon li ti pou vinn fol. Nou’nn fini rant dan trwaziem milener me nou mantalite finn tas dan mwayen-az. Vie reflex ankor pe dominn nou kiltir. Ena mem ki trouv enstriman dominasion dan leker zot relizion. E zot dir zot priye BON-die. Pa gagn fen zordi. Bizen manz enpe plis refej, salad, legim, dipen-konple. Mo enpe konstipe. Pa fer ase lekzersis, pa bwar ase dilo. Move labitid difisil pou sanze. Aster mo trouv drol ki dimoun pa’le sanze. Fasil kritike, difisil pou donn bon lekzanp.

Mo sir bannla pe atann mwa dan horl pou nou mach domino. Domino. Enn zoli mo, bien ron, bien plen. Mo konn sa mo la depi mo zanfan. Mo granper ti zwe domino, mo papa ti zwe domino. Mo ser ti rod zwe me ti defann li. Mofinn sa, tifi zwe domino. Pourtan mo Sheila-Anaïs enn fwet dan domino; li toultan bat so bann kouzen enn bate bef … Dan vilaz kot mo ti grandi, domino ti bien popiler. Popiler parmi zenn, popiler parmi vie. An-ete sirtou, kan soley pa prese pou al bwar dilo, anba pie-badamie, anba pie-friyapen, anba pie-boukie-banane, dan lakrwaze kot lila-de-pers, anba lavarang laboutik Zanfout, lor mel ros kot karo filao, anba pie-zanblon koste kot lekiri-vas enn konser lor kes dibwa sone, sote, valse, bate dan enn lanbians amikal-foupamal. An-iver dan veye mortier, domino silansie fer letan pase ziska ki soley tris, timid-timid prepar serkey pou lanterman. … Pourtan mazorite pa ti konn lir ousa konte. Me zot ti konn lir ek ekrir langaz domino, desifre bann sign, fer kalkil mantal pou devine ki domino dan lame advers. Tousa dan zot prop lang ki lekol pa ti rekonet e ziska ler pa’le rekonet. Komie zeni nou finn touye?

‘Bonaniverser Albert!’ Zot tou la? Kot Nalini? Yer li pa ti tro bien. Malgre so malad li toultan ge sa fam la. Sirman li pe repoze. Kimanier Roger? Dawood, ki lapoz? Rajni, donn mwa enn ti-dou. Kamini, Rosie, Clement, Aisha … Kifer Nalini pa la?… Tansion! … Non, pa zour mo laniverser.
– ‘Dawood, nou zwe miz zordi. Nou fou zot enn rakle.’

Dawood, li mo bon miz domino me apart sa nou pa lasas ansam. Li mem tro kontan lasas dan mo rezerv. Mo finn dir li aret fer so zoliker ar Nalini. Si li kontinie mo pou oblize met enn lak ar li. … Zame mo pou konpran dimoun kouma Dawood. Pourtan li ena enn PhD an zenetik! Enn kolos akademik ki finn fer gran-gran dekouvert! Me li ankor kwar dan enn Bondie personel ki li kapav priye, ki ekout so lapriyer. Si koumadir li ti kwar dan enn lenerzi kosmik ki ti pez start Big-Beng mo pa ti pou trouv drol parski liniver ena enn direksion, enn lentansion, enn volonte, enn rezon-kifer. Ena enn gran lentelizans ki finn tras desten nou kosmos. Me mo pa kwar li gagn letan pou ekout palab Dawood …
– ‘E Dawood ki to pe gagne? Aret fer fos do ta! Vey zwe! Mo pa fek pas lor kat?’
– ‘Aret zaze Albert! Konsantre, to pou konpran!’

Konsantre? Konsantre dan zwe domino, konsantre dan lapriyer? Kan pou rilax? Kan lamor vini? … Nalini! Mo bizen al get li. Tansion li bizen mwa. Sa enn bay fam sa! Zame li pou dimann koudme. Kifer li ferm limem dan enn serk, koumadir enn boukliye? Li pa koze me mo sir li finn konn bann experyans pa korek ki finn obliz santiman bote, bote santiman al kasiet dan koki. Parfwa bout-bout sape, tom andeor file pou tal so soufrans lor sali glase. Enn boyfrenn ki ti swiside parski li ti plis atire par ti-garson … Enn aksidan bet ki ti pran lavi enn zanfan ankor tann … Enn lavi blese par mesanste … Enn bay fam sa! Li pa finn al rod sekour dan relizion ousa tradision. Lekontrer Dawood. Enn gran madam! Les mo al get li.
– ‘Kikenn pran mo plas vit, mo bien bizen sorti enn kou.’
– ‘Kot to pe’ale?’
– ‘Dan drenaz.’

So laport ferme akle. Drol! Pa so labitid sa. Ena mouvman andan. ‘Nalini!’ Personn pa reponn? ‘Nalini. Ouver laport la.’ Kifer li’nn ferm so laport akle.
– ‘Kifer to’nn … To pe plore? … Mo kapav rantre?’

Get sa dezord la papa! Tou anbalao. Nalini ena enn problem me initil sey konpran parski li pa pou koze. Kouma mo konn li, li pou mem refiz koudme ousa soutien. Seye pa seye? Nou seye nou gete ki arive.
– ‘Mo pe vinn dir twa pa bliye fet tanto.’
– ‘Se vre to laniverser zordi. Ki laz Albert?
– ’76’
– ‘Mo swet twa ankor boukou lane.’

Li senser me li pe kasiet kiksoz.
– ‘Bannla pe atann twa dan horl!’
– ‘Mo pa tro anvi zwenn dimoun zordi. Dir zot mo’nn gagn enn ti endispozision … enn endizestion.’
– ‘Be mo fet?’
– ‘Tanto nou gete.’
– ‘Nou zwenn pou dezene.’
– ‘Non, mo pou manz dan mo lasam.’
– ‘Peyna nanye mo kapav fer?’
– ‘Non Albert peyna nanye ki to kapav fer, ki mo kapav fer. Parfwa zafer arive antret san warning. Kouma to kontan dir, lerla bizen konn debat.’
– ‘Les mo res dan to lasam. Mo pa pou deranz twa, mo pa pou koze. Mo zis anvi santi to prezans.’
– ‘Albert, to finn res enn sevalie romantik.’
– ‘Mo kapav …’
– ‘Non! …Sori!

Zordi mo finn gagn 76 an. Fet finn bien pase. Nalini ti vini pou enn timama. Li’nn dir nou tou orevwar. So garson ki li ti kit dan enn kouvan kan li ti ena mempa sez-an – enn lamour kolezien – finn reysi retras sime ziska li e finn propoz li al viv an Amerik ar li ek so fam ek enn trale zanfan. Drol! Nalini finn aksepte. Mo sir li pou erez laba. Enn bay fam sa! Tou mo bann zanfan ti vini. Bann zoli zanfan, Bondie. Beni zot! Sheila-Anaïs ti telefone. Mo leker gonfle ar boner pre pou eklate. Ki pou arive si li eklate? Me avan, Bondie, beni mo Sheila-Anaïs. Gid so pa. Enn bon zanfan sa!

Ki pou arive aster? … Silans! … Silans? … Dawood ena rezon? … Wi. …

Sheila! To ti la tousa letan la? Mo lamour!