©DEV VIRAHSAWMY AND ICJM
BANN PERSONAZ
Basdeo: enn labourer
Amina: Fam Basdeo
Said: Frer Amina
Yvon: Labourer – kamarad ar touletrwa.
SENN 1
Dekor : Enn lasam dan lakaz enn labourer. Omilie lasam la ena enn latab ek 4 sez. Kan pies la koumanse Said pe asiz kot latab ar enn zwe kart dan so lame. Basdeo rant par laport adrwat. So figir paret trakase.
SAID
(Pe get so zwe kart. Li mem pa lev so latet.) Degaz twa ti mam, zwe la pe fre; mo kwar sannkoutla la mo pou manz twa kri. (li soufle-soufle enn ti ler) Sa en mari zwe ki mo finn gagne sannfwala.
BASDEO
(Silans. Li pa pe ekout Said)
SAID
Ki ariv twa ? To pou zwe, to pa pou zwe ? (li lev latet pou get so kamarad; li konpran ki kitsoz pa pe mars bien.) Ki arive? To finn perdi enn tabisman?
BASDEO
Lapolis pe rod mwa?
SAID
To finn koken poul? Ousa to plant ganja? (li riy enn kou for)
BASDEO
(silans)
SAID
To pe koz serye? Kifer?
BASDEO
Ki ete?
SAID
Kifer lapolis pe rod twa?
BASDEO
Pa kone. Yvon finn dir mwa pare, bizen azir vit.
SAID
Kot li’nn gagn sa niouz la?
BASDEO
Enn ti lapolis ki li kone finn dir li ki ena enn sarz kont mwa… ki mo finn tir sab lor misie la…
SAID
Salte la! Li finn atas enn lake ferblan ar twa.
BASDEO
To temwen non ! Misie la finn zour mwa. Mo finn res trankil. Li finn avoy enn koutpie, mo finn avase, li finn glise, li finn tobe. Mo pa finn met lame lor li. To temwen. Tou dimoun dan karo temwen.
SAID
Sa mo kone. Me seki bizen kone se ki kalite sarz li finn met lor twa, ki fos temwen li finn gagne.
BASDEO
Kot mo pou kone! Ki bizen fer?
SAID
Bizen get enn avoka. Fale pa ki lapolis gagn twa. Fale ki avoka amenn twa laba.
BASDEO
Enn avoka! To kone komie sa pou koute? Kot mo pou gagn otan larzan? To ser anvwadfami. Ena enn pake depans…
SAID
La, napa kapav get lamone. Misie la pou ena gran-gran avoka pou konsey li. Apre, so kas pou koze.
BASDEO
Mo inosan. To kone, tou dimoun kone. To kone ki toultan misie la rod lay ar mwa. Sirtou depi ki …
SAID
Depi kan?
BASDEO
(sanz koze) Mwa mo manz mo kou, mo res trankil akoz mo pie douri. Kifer toulta bez tom zis lor mwa. Pa korek sa!
SAID
Aret plengne… Gete Basdeo. mo kone to inosan. Nou ti ansam dan karo ler ti rod lamerdman ar twa. Me dan sa kes la, lakour pou ekout bann temwen.To parol ek mo parol kont parol misie la. Normal li pou aste detrwa temwen. So avoka pou sakouy-sakouy twa, sakouy-sakouy mwa. Li pou fer nou dir bann kiksoz ki nou pa ole. Bann avoka, zot bann sef dan brouy latet dimoun. To bizen enn avoka mo dir twa. Sinon to tase.
BASDEO
Be kifer misie la pe koz manti. Mo pa finn fer nanye. Li, li finn rod bat mwa. Mo finn zis avase, li finn glise, li finn tonbe.
SAID
Kouma to bet koumsa. Misie la finn perdi pwen divan lezot travayer. Li pe rod tir vanzas. Inosan pey pou koupab. Samem lalwa gran misie. Sa osi bizen dir twa?
BASDEO
Be, si mo al lapolis, mo dir zot laverite, zot bizen kwar mwa. Zot pa gagn drwa ekout zis misie la. Mwa osi mo’enn imen
SAID
To finn vinn pagla. Napa kestion imen napa imen. Seki pli for pou gagne. Si to avoka pli for ki avoka misie la, to pou gagne. Sinon! To tase!
BASDEO
Be ki avoka pou gete? Anou get sa misie ki ti poz kandida. Li ti dir si nou ena traka vinn get li.
SAID
Bliye sa ! Eleksion finn fini.
BASDEO
Non do ta. Mo kwar dan lazistis, dan laverite. Mo inosan. Lapolis li pou konpran.
SAID
(Perdi pasias) Fer seki to avi… (li pra sime sorti, li arete, li retourne) Ekout sa matlo. Lapolis li napa mazistra. Li pou swiv prosedir… (li koumas koz for) Apre sa aret fer kouma zanfan. To rapel ki ti ariv Gaston? Nou tou kone li ti inosan. Pa li ki ti fer sa. Me so temwen ti vande. Kot li ete zordi? Li pe triy lanti kot larenn.
BASDEO
Pa koz for. Tansion mo mama tande. To kone li vie. Si li konn sa, so leker kapav arete.
SAID
Pa bizen to per pou to mama. Li pli for ki twa. Detoutfason li napa la. Li finn al bazar. Vandredi zordi … Bizen azir vit Basdeo; si lapolis pe rod twa, zot pou vinn isi direk. Twa, kouma enn piaw to pe tike. Nou al rod enn avoka, lerla nou va al lapolis ansam.
BASDEO
(ezitan) Be Said! Amina pa ankor retourne. Li finn al sers lerb. Mo bizen zwenn li avan mo al lapolis. To kone to ser avwadfami. Si li gagn enn traka tansion ariv enn maler …
SAID
Basdeo, Amina li mo ser. Mo konn li bien. Pa kas to latet pou li. Li konn debrouye … Aret tike… To pa pou sanze. Bizen azir ! Anou al get en avoka. Aret fer fifi!
BASDEO
Twa osi to kont mwa. To kriye, to zoure. Kan to finn trouv mwa fer fifi?
SAID
Bliye sa!
BASDEO
Pa kapav bliye. Said, dir mwa kan to’nn trouv mwa fer fifi?
SAID
Rayto matlo ! To enn boug for, ena boukou kouraz.
BASDEO
To trouve kouma to ete. Mwa mo pe soufer, twa to pe koz foutan.
SAID
Sori matlo. Gete Basdeo. Letan pe pase. Bizen azir vit.
BASDEO
Mo pa kapav ale avan ki mo papa retourne. Li pou manga.
SAID
To papa? To kone kot li ete? Vandredi zordi. Zour lapey. Tank tavern pa ferme, tank ki li pa finn mir, li pa pou retourne.
BASDEO
To’le dir ki mo papa soular? To papa, ki li ete li?
SAID
Mo papa parey kouma pou twa. Zot pe bwar ansam. De bon cham sa! Kan zot fini bwar lerla zot koumans lager. … Gete Basdeo. Mo finn plen ar twa. Kot problem prensipal? Ena enn sarz kont twa. Blzen azir. Li napa ler pou tir lipou poul.
BASDEO
Lipou poul? Kisannla pe tir lipou poul?
SAID
Personn pa pe tir lipou poul. To pou azir, to pa pou azir? To pou al get enn avoka, to pa pou al get enn avoka?
BASDEO
Be … bizen …
SAID
Lapolis pre pou vini. To zafer ar twa. Mo ale. Salam ! Fer seki to anvi.
BASDEO
Ki kalite bofrer! Dan bez to pe les mwa tousel.
SAID
Ayo Bondie mama! Kreol to pa konpran? Ki langaz bizen koz ar twa? Bizen azir! … Vit!
BASDEO
Shuuut! Kikenn pe vini.
SAID
Vit sorti par la. (Basdeo sorti par laport agos)
SENN 2
(Amina rant par laport adrwat)
SAID
Twa sa ?
AMINA
Kisannla to ti kwar? Lapolis?
SAID
Wi ! Lapolis.
AMINA
Lapolis ! Ki to finn fer koumsa?
SAID
Pa mwa. To mari.
AMINA
Basdeo! Kot li?
SAID
Li finn al kasiet.
AMINA
Ki finn arive ? Kifer li per lapolis? Ki li finn fer?
SAID
Li pa finn fer naye. Me so patron finn met enn fos sarz lor li.
AMINA
Han, enn fos sarz! Si sarz la fos, kifer li per?
SAID
To kone ki manier sa ete. So patron finn met enn fos sarz lor li. Si lapolis gagn li zot pou ramas li ziska ki zafer la pas lakour.
AMINA
Ki bizen fer Said? Dir mwa ki bizen fer?
SAID
Pa bizen to panik. To parey kouma li. Mo finn dir li bizen get enn avoka. Lerla nou va ansam lapolis pou rann lakor.
AMINA
Si li inosan kifer li bizen rann lekor?
SAID
Ala sa rekoumanse. To parey kouma to mari. Difisil pou fer twa konpran … Fer mwa konfians. Mo kone ki bizen fer.
AMINA
(Silans)
SAID
Fer mwa konfias. Mo enn zom. Mo konpran pli bien ki enn fam.
AMINA
(Silas)… Kot Basdeo?
SAID
(li kriye) Basdeo! Eta Basdeo! To kapav vini. Sime kler. (Basdeo ratre)
AMINA
Bon, atann enn timama, mo saz mo lenz. Nou al ansam pou al get avoka.
SAID
Non! Twa to pou res lakaz. Al get avoka, sa li enn zafer zom … Apre sa get to leta ! Pans sa ti baba dan to vat.
AMINA
Mo finn plen ar zot manier panse. Koumadir mo tousel bizen pans sa ti baba dan mo vant.
BASDEO
Aret to palab.
AMINA
Palab ? Kifer kan mo bizen lav tou sa lenz sal la, person napa pans sa ti baba dan mo vant? Kifer kan mo sarye enn gro touk dilo, personn pa pans sa ti baba dan mo vant? Kifer kan mo pe sarye enn gro pake lerb, personn pa pans tousa?
SAID
Amina res trankil!
AMINA
Non! Mo pa pou res trankil. Mo finn toulta nek ekout zot. Kan zot pou ekout mwa?
BASDEO
Amina, ekout mwa. Li napa ler pou nou lager. Mazine dan ki douk mo ete.
AMINA
To tousel dan douk? Nou tou dan douk. Sa ti baba dan mo vant la, li osi dan douk.
SAID
To ou’le vinn ar nou kot avoka. Ale rayt. Degaz twa, nou va al ansam.
AMINA
Pas zis sa Said. To kwar si nou al get avoka; … si nou gagn nou kes, sa pou fini la.
SAID
Be ki bizen fer?
AMINA
Mo pa kone. Ena ankor kiksoz bizen fer.
BASDEO
Said, aret ekout li. Ki li kone dan lavi. Fam nek kontan koze.
AMINA
Ki to dir, fam nek koze. Pa bliye kan nou ti deside pou marye, to papa, to mama, to fami ti met presion pou apes twa. To ti kapitile. Mwa mo pa ti kapitile. Twa, to ti mem rod swiside.
SAID
Bliye sa! Koze lontan sa.
AMINA
Twa ‘si to ti per presion ki dimoun ti pe met lor nou.
SAID
Mo dakor mo ti dan lerer. Ki bizen fer aster?
BASDEO
Wi! Ki bizen fer aster?
AMINA
Bizen fer dimoun konn laverite. Basdeo, to kone kifer misie la finn met enn fos sarz lor twa. To konn bien.
BASDEO
Pa koz sa.
AMINA
Pa koz sa! Said, li pa’le koz laverite. Nou tou kone ki misie la kontan fer so lenteresan ar tou zen fam ki travay dan karo. Li finn sey fer so lenteresan ar mwa. Mo finn fou li so kamoufle. Depi sa li tir lay ar Basdeo. Li pe pous so vanzans.
BASDEO
Mazinn mo loner. Pa les sa koze la al deor. Dimoun pou riy mwa.
AMINA
Non Basdeo! Sa koze la, tou dimoun bizen kone. Bann madam ki travay dan mo bann, zot tou pou vinn temwen. Nou tou finn plen ar sa visie la.
SAID
Amina, mazinn loner papa. Fale pa dimoun konn sa.
AMINA
Fale pa dimoun konn sa? Mo napa ena nanye pou kasiet. Mwa, mo prop mwa. Misie la ki malang. Bizen ki dimoun konn mantalite misie la. Sinon li pou kontinie fer so diktater, kotinie fer nou mizer. Bizen dir laverite. Samem nou lafors.
SAID
Kisannla pou kwar twa?
AMINA
Si nou tou koz ar enn sel lavwa.
BASDEO
Ki to ole dir ?
AMINA
Nou tou nou al stasion, nou met enn sarz lor misie la.
BASDEO
Ki to pe koze? Ki to konpran dan tousa?
AMINA
To toultan dir ki mo pa konpran nanye. Kan nou ti pou marye ousi, parey. Tou dimoun ti kont. Me mwa mo ti kone nou pou viv ere ansam. Nou’nn reysi Basdeo.
(Kiken tap laport)
SAID
Lapolis! Tire Basdeo, pas par la.
AMINA
Al kasiet dan karo laba. Atann. Si to trouv mwa dibout lor sa laport la, savedir ki to kapav revini.
(Basdeo sort par laprt agos. Amina al ouver laport adrwat. Yvon ratre)
YVON
Kot li?
SAID
Li finn al kasiet.
YVON
Peyna pou kasiet.
SAID
Kifer Yvon?
YVON
Nou finn fini dres papie.
AMINA
Lapolis pa pe rod li?
YVON
Lapolis? Wi. Lapolis pou vinn pran enn depozision.
SAID
Ki to’le dir?
YVON
Taler mo rakont twa. Kot li ? Dir li vini.
(Amina al dibout divan laport agos)
SAID
To dakor ar mwa, nou bizen al get en avoka?
YVON
Avoka? Kifer? To ena lamone pou gaspiye twa? Noumem avoka. Pli gran avoka.
SAID
Ala to manier. Kamarad dan pens. Twa to finn al tap to zafer.
YVON
Eh ti mam, pa koz koumsa.
(Amina retourne ar Basdeo. Yvon get Basdeo, pez enn lizie ar li.) Koze ti mam, ki lapoz?
BASDEO
Ala lapoz. Bez partou.
YVON
Si nou per ki to la. Kas pa latet. Nou pou dres sa maron la zordi.
AMINA
Ki pe arive?
YVON
Mo ser, enn gran zafer pe arive. (Ar Basdeo) Kouma nou finn gagn niouz ki gran boug la ti rerod sikann ar twa, bann travayer finn fer enn renion. (tourn ver Said) Nou tou finn al lapolis pou don enn depozision kont misie la. Toultan li fer senn ar travayer, sirtou bann zenn fam. Depi enpe letan mo pe vey li. Apre nou finn at get manejer tabisman. Nou finn dir li ki si ariv Basdeo kiksoz pou ena bel treboul, we … bel-bel treboul. … Kann napa pou koupe. Moulen napa pou roule. Gran kolom pou vinn ti kolom ar nou. Tou travayer – zom, fam, zenn, vie – dakor pou azir. Si bann gran sennyer la pa konpran zordi, zame zot pa pou konpran. Deza enn katite kamarad – zom, fam, zen, vie – finn demar enn lamars protestasion dan vilaz. Zot kriye for-for : “Basdeo inosan, Basdeo inosan”. Ar pankart tou. Napa badine.
AMINA
Sa ki apel lavi!
YVON
Ala zot vini.
AMINA
To trouve Basdeo, linite fer lafors. Laverite bizen triyonfe.
YVON
Me, … bizen konn swazir sime.
RIDO