(Mersi PROJECT GUTENBERG)
tex sours: Indian fairy tales, selected and edited by Joseph Jacobs
TRADIKSION-ADAPTASION PAR DEV VIRAHSAWMY
ZISTWAR LION EK MARTEN
(The Lion and the Crane)
Bodisata (Buddha) ti enn fwa pran nesans kouma enn Marten bien nwar dan rezion Samarel. Sa lepok la Bramadata ti lerwa Moris.
Dan Montagn Samarel ti ena enn lion. Ler li ti pe manze, enn lezo ti tas dan so lagorz. So lagorz ti anfle e li nepli ti kapav manze. Li ti dan soufrans terib. Marten ki ti pe rod manze lor pie, ti trouv li e ti dimann li, “Ki ou problem, dalon?” Lion la ti explik li so problem. Lerla Marten la ti dir li,”Fasil, mo kapav ed ou me mo per ki ler mo rant dan ou labous, ou manz mwa.” Lion la ti reponn, “Mo promet, mo fer serman ki mo pa pou manz ou. Sov mo lavi, pliz!”
Marten ti dir lion la alonze lor so flan gos e kouma li pa ti fer li konfians, li ti met enn baton anvertikal dan labous lion la, tansion li fer marday. Koumsa li ti sir ki lion la pa ti pou kapav ferm so labous. Marten ti rant dan labous lion, tir lezo la e ler li ti pe sorti depi labous lion, li ti tap enn kout bek pou fer baton la tonbe e li ti anvole al dibout lor enn brans.
Lion la ti geri. Enn zour ler lion la ti pe manz enn mouton, Marten ti desid pou teste li. Depi so brans, li ti koz ar li.
“Mo ti rann ou enn gran servis;
Pa ti rod bout ousa baksis.
Aster dir mwa, O Mazeste!
Ki ou pou fer kouma bienfe.”
Lion la ti reponn:
“Mwa mo bizen laviann seyan;
Mo touye pou mo res vivan.
Dir mersi to ankor vivan,
Twa ki ti la ant mo ledan.”
Marten pa ti kil parad:
“Engratitid, samem ou nom!
Kan ou finn gagn benediksion
Pa reponn ar malediksion.
Li kler ou pa enn lerwa bon.
Li pa konpran vre lamitie;
Li konpran zis bate-rande.
Meyer ar li nou bat karte
San rankinn, san ostilite.
Apre sa, Marten ti anvole, ale.
Kan Gourou Gawtama Bouda rakont sa zistwar la, li ti abitie dir ki lion tret se Devadata e Marten se li, Buddha.
ALA KIMANNYER GARSON LERWA TI GAGN LAMOUR PRENSES LABAM
(How the Raja’s Son won the Princess Labam.)
Dan enn ti lil dan Losean Endien, ti ena enn lerwa ki ti ena ennsel garson. Li ti kontan lasas. Enn zour Larenn (so mama) ti dir li, “Beta, to kapav lasas dan lenor, dan les ek dan lwes me fodepa al lasas dan lesid”. Mama la ti kone ki si li al dan lesid li ti pou tann rimer lor Prenses Labam, enn bote rar, e lerla li ti pou kit mama-papa pou rod laprenses.
Prens ti bien ekout so mama e ti rapel so konsey. Me enn zour so kiryozite ti depas larezon. Li ti desid pou al gete kifer so mama ti defann li al lasas dan lesid. Kan li ti ariv dan lesid, enn gran lazeng ti antour li. Dan lazeng la ti ena peroke par ta. Nou zenn Prens ti tir detrwa kout bal e enn sel kou zot tou ti fonn dan lesiel. Me enn gran gayar ti res anplas. So nom ti Hiramann; limem ti lerwa peroke.
Ler li ti get tou so larme sove, li ti kriye for pou zot tande, “Zot sove e les mwa tousel kan garson lerwa pe tir lor nou. Si zot abandonn mwa koumsa mo pou raport zot ar Prenses Labam.”
Kouma enn fles zot tou retourne dan enn gran tapaz lavwa. Prens la ti soke. “Kisasa! Zwazo konn koze?” Prens la ti dimann bann peroke lenformasion lor Prenses Labam: Kisannla sa? Kot li reste?
Bann peroke la ti zis dir li, “Zame to pou kapav rant dan pei Prenses Labam.”
Enn latristes ti pran Prens la parski peroke ti pe refiz donn li lenformasion ki li ti bizen. Li ti zet so fizi e ti pran sime lakaz. Kot li, li ti refi koze, refiz manze. Pandan 4-5 zour li ti res lor lili. Li ti paret bien fay.
Alafen li ti koze. Li ti dimann so papa ek so mama kot pei Prenses Labam ete. “Mo bizen get li. Kestion lavi-lamor.”
“Nou pa kone, beta,” toulede ti reponn anmemtan.
“Mo pou al rod li,” li ti dir zot.
“Pa fer sa, beta. To nou sel zanfan. Nou bizen twa. Perttan! Personn pa finn trouv li.”
“Mo pa pou kile! Mo pou rod li ziska mo mor. Kikfwa Bonje pou ed mwa. Si mo zwenn li, mo pou retourn lakaz ar li. Si mo pa zwenn li, zot pa pou retrouv mwa. Konpran mwa ‘ma! Konpran mwa ‘pa!”
Akontreker zot les li ale. So papa ti donn li boukou larzan, zoli lenz ek so seval prefere. Prens ti pran tou so bann zarm. “Kikfwa pou bizen zot.”
Li ti prepar so seval pou enn long vwayaz. Li ti anbras so paran. So mama ti donn li enn mouswar ranpli ar mitay. “Ti mitay pou ed twa pandan to long vwayaz.”
Li ti al direk dan lazeng kot ti ena enn basen antoure ar touf pie.Li ti pran enn ben e ti bengn so seval. Apresa li ti kas enn poz anba enn pie, ouver mouswar so mama, pran enn mitay. Ti ena enn fourmi ladan. Li ti poz li anba, pran enn lot e dan deziem la ‘si ti ena enn fourmi. Li ti poz li anba akote premie la. Me li ti dekouver ki dan tou bann mitay ti ena fourmi. Li ti poz tou anba pou les fourmi amize.
Lerlamem Lerwa Fourmi paret divan li pou remersie li. “Ou finn fer zwer ar nou. Nenport kan ou bizen led, nek pans nou e nou tou pou vinn donn ou enn koudme.”
Prens ti remersie zot e san perdi letan ti mont lor so seval e fer li galoupe ziska li ti ariv dan enn lot lazeng kot li ti zwenn ar enn tig ki ti pe kriye for-for ar douler. Ti ena enn pikan dan so lapat.
Prens ti dimann li kifer li pe plengne koumsa.
“Mo ena enn pikan dan mo lapat depi 12 banane e douler la pe vinn deplizanpli for. Pa kapav tini.”
Prens ti dir li ki li ti pou kapav tir pikan la me ena enn problem. “Ler mo fini tir pikan la ou pou sot lor mwa, devor mwa.”
“Pa per, mo pa pou manz ou.”
Prens la ti servi so kanif pou tir pikan la. Operasion la ti pe fer Tig gagn plis dimal. So douler ti fer li kriye dis fwa pli for. Tig so partner ki ti res dan enn lot lazeng akote, ti rekonet lavwa so amoure e san perdi letan li ti fons dan direksion lavwa la. Tig ki ti trouv li pe vini, ti kasiet Prens pou protez li.
“Kot sa verminn ki ti pe tortir twa?”
“Pa verminn, me garson Lerwa ki ti pe tir enn pikan ki ti tas dan mo lipie.”
“Kot li? Amenn li isi.”
“Si to fer serman ki to pa pou fer li ditor.”
“Mo promet mo pa pou atak li. Mo’le konn li.”
Lerla Tig ti apel Prens. Ler li ti divan zot, zot ti salie li kouma dwatet, ti donn li foul ospitalite pandan 3 zour. Prens ti okip lapat tig la ziska li ti geri net. Ler li ti pe dir zot orevwar, zot ti asir li ki nenport ki moman li ti pou bizen zot, li nek ti bizen pans zot e zot ti pou lor baz.
Prens ti kontinie so vwayaz ziska li ti zwenn enn trwaziem lazeng. Laba, li ti zwenn 4 fakir ki ti finn perdi zot gourou ki ti les deryer li 4 obze: enn lili ki ti kapav amenn nenport kisannla ki ti asiz lor li, nenport ki kote li ti anvi ale; enn sak ki ti kapav donn so propriyeter nenport ki zafer li ti bizen – bizou, manze, lenz; enn bol anpier ki ti kapav donn so propriyeter kantite dilo ki li ti bizen mem si li ti bien lwen ar basen ou lasours; ek enn baton ar so lakord ki ti donn pouvwar so propriyeter fer fas nenport ki adverser lor vites, bat zot e atas zot.
4 fakir la ti pe diskite-dispite pou kone kisannla pou pran ki zafer: “Pou mwa sa.’ “Non, pou mwa.” “Bliye, li ti donn mwa sa.” “Manti, li ti donn mwa.” Koze pou labous pa pi!
Prens dir zot aret zot makanbo. “Get sa, mo pou avoy 4 fles dan 4 direksion. Seki gagn premie fles pou pran lili la; seki gagn deziem fles pou gagn sak la; seki gagn trwaziem fles pran bol anpier e seki gagn katriyem fles, otomatikman pou pran baton ar lakord.” Zot ti tom dakor. Prens ti lans so premie fles. 4 fakir la ti galoupe pou al rod li. Ler zot ti retourne ar fles la, li ti lans deziem e pli tar trwaziem. Ler zot ti retourne ar trwaziem, Prens ti lans katriyem. Pa bizen dir bann fakir ti demare ankatriyem vites. Prens ti profite pou larg so seval e li ti al asiz lor lili antoure ar bol, sak ek baton ar lakord. Li ti dimann lili amenn li dan pei Prenses Labam. Koze ki long! Li ti dan pei Prenses la. Prens ti dimann detrwa dimoun ki ti pe pase, “Ki pei sa?” Zot ti reponn ki sa ti pei Prenses Labam. Prens ti desid pou explor landrwa la. Li ti ariv kot enn lakaz kot ti ena enn vie bonnfam.
“Ou ki ou?”, Bonnfam la ti dimande. “Kot ou sorti?”
Prens ti reponn, “Mo sorti bien-bien lwen. Eski mo kapav res kot ou zis pou enn nwit?”
“Peyna sime!”, Bonnfam la ti reponn. Nou lerwa finn donn lord ki falepa les enn zom etranze res dan nou pei. Mo bien sagren, ou pa kapav res kot mwa.”
“Ou kouma mo tantinn. Ed mwa. Labrim pe leve. Deor, zanimo feros pe rod manze. Ena danze deor. Les mo res zis enn nwit kot ou. Boner dime gramaten mo pou fonn. Pliz!”
“Bon, zis enn nwit. Boner gramaten, fonndos. Mo pe pran risk. Si Lerwa aprann ki ou finn pas lanwit dan mo lakaz, dife lor mwa.”
Li ti fer li rant dan so lakaz. Prens la ti soulaze. Bonnfam ti koumans prepar manze,
“Chombo!” Prens ti dir. “Tantinn, mwa ki pou prepar manze. Nek gete!” Li ti met so lame dan sak e li ti dir, “Sak, Sak, prepar sefann pou de”. San atann, latabamanze ti garni ar manze rwayal lor pla rwayal.
Apre dine, Bonnfam ti dir, “Beta, mo al sers enpe dilo pou lakaz. Barik, gamel ek damzann vid.” Prens ti dir li pa pran traka. Li ti pran bol e li ti dir, “Plen partou!” Bonnfam ti gagn sok. Zame li ti finn trouv otan dilo. Mem brok dan so lasam ti plen.
Kouma ti koumans fer nwar, Prens ti dimann enn lalanp.
“Kifer ou dimann sa? Atann enn timama, ou pou trouve. Dan pei Prenses Labam, lalanp pa neseser. Kan marenwar net partou, Prenses Labam pou al asiz lor top sato e li pou koumans briye e so lalimier pou rant partou.”
Kan ti finn fer nwar net, Prenses Labam, ti leve, ti met so rob kouler soley, so bizou kouler zetwal, ti lev so seve e ti fer enn poutou lor so latet e otour poutou la li ti plas enn kouronn jaman ek perl. Enn kout mazik, partou ti eklere e li ti fer lanwit vinn lizour. Lerla li ti al asiz lor top sato. Kan fer lizour, zame li pa ti sorti andeor so lasam. Zis aswar. Lerla tou dimoun dan pei ti karionn ar zot travay ek obligasion.
Prens ti emerveye, ti kontanple bote Prenses la. “Ala li zoli la!”
Zis minwi, kan tou dimoun ti kaysou, Prenses la ti desann depi twatir pale e ti al dan so lasam. San perdi letan, Prens ti leve san fer tapaz, ti al lor so lili mazik e ti dir, “Lili, mo bon lili, amenn mwa dan lasam Prenses Labam.”
Enn segonn apre li ti dan lasam Prenses la.
Lerla Prenses la ti dimann so sak enn bon kantite fey betel. Kouma fey betel anta paret, Prens la ti met zot otour lili Prenses la. Apre li ti mont lor so lili , li ti retourn kot Bonnfam.
Lelandime gramaten bann servant ti trouv bann fey betel ki zot ti koumans manze san perdi letan.
Ler Prenses ti trouv zot pe antonn fey betel, li ti dimann zot kot zot ti gagn tousa.
“Kot ou lili, Vot Altes!”
Anmemtan, Bonnfam al kot lili Prens la pou dir li ki li ti bizen ale lor vites. Sinon ti pou ena bigtreboul dan so douniya!
“Tantinn, mo tantinn, mo pa bien. Les mo res ankor enn zour. Apre mo pou ale.”
Li ti res ankor enn zour. Bonnfam la pa ti mayn ditou parski Prens ti pe okip tou: manze, dilo ek netwayaz lakaz ek lakour.
Lelandime, tou ti pas kouma lavey. Prenses ti leve e ti al asiz lor twatir sato ziska minwi e lerla li ti retourn dan sa lasam. Kan tou dimoun ti pe dormi, parey kouma lavey, Prens ti retourn dan lasam Prenses ar enn shal splandid ki sak ti donn li. Li ti poz shal la lor Prenses e li ti retourn kot Bonnfam.
Ler soley ti leve, Prenses la ti gagn enn sok agreab. Li ti dir so mama, “Maa, get ki mo finn gagne? Mo kwar ki Providans, pa lot, ki finn donn mwa sa. Li tro zoli.” So mama ti bien kontan. Li ti dakor ki zis Providans ti kapav donn enn kado koumsa.
Ankor enn fwa, Bonnfam ti dir Prens ki li ti bizen ale me lom la ti sipliy li, dir li les li res detrwa zour ankor. “Mo pou res kasiet pou ki personn pa trouv mwa.” Bonnfam ti les so leker koze e li ti aksepte.
Lanwit ki ti swiv, Prens ti retourn dan lasam Prenses la ar enn zoli bag jaman. Me ler li ti pe pas li dan ledwa Prenses, tifi lerwa so somey ti kase e li ti soke pou trouv enn zom dan so lasam.
“Kisannla ou? Ki ou pe fer dan mo lasam?”
“Pa per Vot Altes! Mo pa enn vwayou. Mwa mo garson enn gran lerwa. Peroke Hiramann ki viv dan enn lazeng kot mo ti pe lasas ti dir mwa ki ou ete. Mo finn kit tou deryer mwa, papa, mama, rwayom, zis pou vinn get ou.”
Parski ou zanfan enn gran lerwa, mo pa pou fer touy ou me mo pou dir mo mama ek mo papa ki se ar ou ki mo pou marye.”
Prens ti retourn kot Bonnfam. Prenses ti al rakont tou so mama ki ti al koz ar lerwa.
“Bon!”, lerwa ti dir. “Si sa prens la ole marye ar mo tifi, li bizen fer tou seki mo dir. Si li fane, lamor so plas. Mo pou donn li 80 liv lagren moutard e li pou bizen tir so dilwil dan enn zour. Si li fel, li kaykoun.”
Ler gramaten vini, Prens ti al koz ar Bonnfam e ti dir li ki li ti anvi marye ar Prenses Labam.
“Ayo, beta ki ou pe fer? Ena lamor ladan! Ou kone komie prens ek lerwa finn pous bor e zwenn lamor. Papa Prenses Labam dir zot fer enn travay difisil e si zot pa reysi, li fer touy zot. Ale, mo garson. Pa res isi. Ole maryaz pou ena lanterman.”
Me Prens ti desid pou ekout zis so leker.
Lerwa pa ti perdi letan. Enn group solda ti vinn sers li kot Bonnfam. Zot ti amenn li kot lerwa ki ti donn li 80 liv lagren moutard pou kraze e tir dilwil e ti donn li ziska lelandime-gramaten pou fini louvraz la. Lerwa ti dir li, “Seki anvi marye ar mo tifi bizen kapav fer seki mo dimande. Si pa kapav, mo sot likou.”
Pa bizen dir ki Prens ti dan tourdisman. Kouma pou kraz tousa dan mempa enn zour? Enn kou li ti pans Lerwa Fourmi e san atann Lerwa Fourmi ek so larme ti paret divan li. “Vot Altes, ki pe fatig ou?” Lerwa Fourmi ti dimande.
“Lerwa finn donn mwa 80 liv lagren moutard pou kraze dan enn zour. Si mo pa reysi, li pou fer touy mwa.”
“Samem ou problem, Vot Altes. Ale, al repoz ou. Les sa dan nou lame. Dime gramaten ou pou kapav al ofer Lerwa so dilwil.” Prens ti al dormi letan larme fourmi ti pe fer enn travay prop.
Ler li ti leve, dilwil ti pare. Prens ti pran dilwil pou donn Lerwa. Lerla Sa Mazeste ti dir li ki ti ena enn deziem tes. Li ti pou bizen lager e touy de demon lerwa. Bizen rapel ki bien lontan Lerwa ti may 2 demon e kouma li pa ti kone ki pou fer ar zot, li ti ferm zot dan enn kazot sekirize. Li ti per pou larg zot tansion zot devor popilasion net. Akoz sa li ti obliz bann pretandan touy demon pou gagn lame Prenses. Dan so leker, li ti pe dir limem, “Si par sans zot touy demon, lerla mo pou reysi debaras enn nwizans e anmemtan gagn enn zann ki pou ranplas mwa kan mo mor.”
Kan li ti aprann ki li ti bizen touy de demon, Prens ti panike. Enn sans li ti pans tig e Tig ek so partner ti paret divan li. “Ki pe akable ou, Vot Altes?” Prens ti rakont zot so problem. “Samem tou? Kit tou dan nou lame!”
Prens ti tir de manto rwayal dekore ar pier presiez depi sak mazik e li ti poz zot lor ledo Tig ek so partner. Lerla, li yi amenn zot kot Lerwa. “Vot Mazeste, eski ou permet mo de kamarad Tig lager dan mo plas?”
Lerwa ti dakor. Plis enportan pou li ti debaras sa de nwizans la.
“Si koumsa, Vot Mazeste, larg demon e les Tig manz ar zot.” Apre enn long lalit, de Tig ti touy de demon.
Lerwa ti bien kontan. Prens ti dimande si kapav selebre maryaz. Lerwa ar enn sourir mesanste ti dir, “Res ankor tes. “Lao dan lesiel mo ena mo tanbour rwayal. Seki pou marye ar mo tifi bizen kapav anvole, al lao e al tap tanbour la.”
Prens ti kone ki ti bizen fer. Li ti al kot Bonnfan, ti mont lor so lili mazik e ti dimann li amenn li kot tanbour rwayal ti ete. Lor vites lili ti amenn li laba e Prens ti tap enn sega lor tanbour sitan for ki tou dimoun ti tande. Ler li ti retourne, li ti al get Lerwa ki ti dir li ki ti ena enn dernie tes.
Lerwa ti montre li enn trondarb masif ki ti tonbe dan lakour rwayal. “Ala enn lars anlasir. Si to koup tron la ande as lars lasir, to pou gagn lame mo tifi. To ena ziska dime.”
Prens nepli ti kone ki li ti kapav fer pou sap so lavi e marye ar Prenses Labam. Aswar li ti al get li. “Gate, mo kwar sannkoutla, mo finn zwenn tase.” “Kifer?” “Kouma pou koup enn tron masif ar enn lars lasir?”
“Pa trakase, koko! Mo ena so solision.” Li ti ris enn bren seve depi so latet e li ti donn li Prenses.
“Fer atansion, pa les personn tande. Dir trondarb la, ‘Prenses Labam ordonn ou les so bren seve koup ou ande’. Apre fixe bren seve la otour lam ansir lars la.
Prens ti fer kouma ti dir li e kouma seve lor lam lars ti tous tron la, li ti fann ande.
Lerwa ti satisfe. “Aster to kapav vinn mo zann ek mo eritie.”
Ti selebre enn gran maryaz kot tou ban gran-gran dimoun ti prezan. Apre detrwa zour, Prens ek Prenses ti desid pou al dan pei Prens. Papa Prenses ti dakor e ti donn zot tou led neseser. Dan pei Prens ti ena bel fet pou akeyir zot.
Zot ti viv bien ere e zot ti gagn de zanfan. Premie li ti enn tifi e deziem la ti enn garson.
Prens ti gard presiezman so lili, so bol, so sak ek so baton. Me zame li ti finn bizen servi baton la. Lape ti pe regne partou.